EUrbanis: Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit in Europa PBL Ruimteconferentie 2009 Judith Borsboom-van Beurden, Stefan Berghuis, Astrid Brauer, Rob Folkert, Henk Ottens

Lissabon Agenda, economische en sociale cohesie Europees beleid en andere initiatieven t.a.v. cohesie, ruimtelijke en milieukwaliteit in Europese steden Lissabon Agenda, economische en sociale cohesie Investeringen in transportnetwerken in TEN Sustainable Development Strategy en Thematische Strategie voor de Stedelijke Leefomgeving Territoriale Cohesie European Spatial Development Perspective (1998) Aalborg commitments, Leipzig Charter EEA rapporten over urban sprawl (2007, 2009) Doel: economisch vitale, sociaal coherente en gezonde steden die op een duurzame manier groeien Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Leefomgevingskwaliteit uitgewerkt als concept Opzet Eurbanis Op basis van grondgebruiksdata CORINE, ESPON database en aanvullende informatie Eurostat zijn 3 typologieën ontwikkeld: Voor elk cluster in verstedelijkingstypologie representatieve stad gekozen, ook in Urban Audit Leefomgevingskwaliteit uitgewerkt als concept Interviews case study steden Nadere analyses ontwikkeling grondgebruik en stedelijk groen Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Samenhang tussen energieconsumptie voor personenvervoer en stedelijke dichtheden Source: Newman and Kenworthy (1999) American cities Canadian and Australian cities European cities Asian cities Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Ontwikkeling stedelijk grondgebruik in 1990-2000 Source: NEAA (PBL) 2009 Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Ontwikkeling stedelijk grondgebruik en dichtheden in 1990-2000 Source: NEAA (PBL) 2009 Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Verstedelijkingspatronen Gemiddeld voor Europa toename stedelijk grondgebruik (1% per jaar) en verdunning (-0.3% per jaar), ook bij bevolkingsafname Voor het grootste gedeelte op landbouwgrond (83%) en bos/natuurgebieden (15%) Toenemende polarisatie op verschillende schaalniveau’s Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Grote lijnen Europese verstedelijking Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009 8

Duidelijk relatie met migratie urbanisation and demography clear relationship Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009 9

Complexe relatie met economische groei Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009 10

Maar ook aanzienlijke verschillen binnen Europa Planningscultuur & efficiency planning systemen Vastgoedmarkt Demografische ontwikkeling Woonvoorkeuren & ruimteconsumptie Mobiliteit Economische groei en connectie met globale netwerken Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Stedelijke verandering in case study steden Erfurt: suburbanisatie naar omliggende dorpen maar ook re-urbanisation, herstructurering nog niet af Madrid: suburbanisatie en congestie op ongekende schaal ondanks grote investeringen in transport systeem Reims: weinig dynamiek, weinig problemen Vilnius: kwaliteit woningvoorraad in “Plattenbau” Rotterdam: herstructuring 60er-70er jaren hoogbouwwijken, mismatch woningmarkt en arbeidsmarkt, voortgaande suburbanisatie naar omliggende gemeente Bologna: compacte stedelijke groei Aarhus: succesvol compacte stad beleid Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Leefomgevingskwaliteit (Quality of place) Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Grootste problemen leefomgevingskwaliteit in case study steden Erfurt: werkloosheid, ontvolking, voorzieningenniveau, brownfields Madrid: luchtkwaliteit, congestie, behoud open ruimten, stedelijk groen Reims: weinig problemen Vilnius: economische basis grootste zorg, kwaliteit woningvoorraad Rotterdam: sociale uitsluiting en segregatie, werkloosheid, brownfields & kosten herstructurering, criminaliteit, luchtkwaliteit, congestie, stedelijk groen Bologna: betaalbare huisvesting, bereikbaarheid middeleeuwse binnenstad en luchtkwaliteit Aarhus: draagvlak OV en voorzieningen in stand houden Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Waar zou beleid op in moeten zetten? “Tamelijk” compacte stad beste uitgangspunt : organisatie stedelijk transport en voorzieningen (congestie, luchtkwaliteit, geluid, maar ook CO2) Bevordering aantrekkelijkheid herontwikkeling brownfields Tegengaan verdere selective migratie waardoor verlies aan sociale cohesie en economische basis Fragmentatie habitats en aantasting cultuurlandschap Vanuit duurzaamheidscriteria beter voorsorteren op toekomstige ontwikkelingen als electrificatie personenvervoer en andere energievoorziening Ook ondergrenzen aan verdichting/compacte stad: Soil sealing, aanwezigheid en bereikbaarheid stedelijk groen Principes European Spatial Development Perspective (1998) staan nog overeind: m.n. polycentrisme Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009

Wat kan Europees beleid doen Opzetten monitoringssysteem Bevorderen grotere rol ruimtelijke ordening TEN investeringen: accent verschuiven van Europa naar agglomeratie/conurbatie – bijdrage zowel aan leefomgevingskwaliteit als duurzaamheid Doorgaan met bronmaatregelen bij milieu maar ook aandacht voor efficiëntie ruimtelijke organisatie (milieu&ruimte label gebouwde omgeving?) Duidelijker keuzen in Territorial Cohesion policy Reanimatie Thematic Strategy Urban Environment? Ontwikkeling beleid voor landschap naast biodiversiteit Invullen kansen voor steden bij klimaat- en energiebeleid Verstedelijkingsdynamiek en leefomgevingskwaliteit Judith Borsboom, 3 november 2009