In opdracht van Korte introductie op het thema: Luchtkwaliteit en een goede ruimtelijke ordening Marloes Jongeneel InfoMil

2 project kan doorgaan: artikel 5.16, lid 1, aanhef en onder a, Wm in betekenende mate? project kan doorgaan: artikel 5.16, lid 1, aanhef en onder c, Wm PROJECT projectsaldering mogelijk? project kan doorgaan: artikel 5.16, lid 1, aanhef en onder b, Wm Is sprake van een goede ruimtelijke ordening? JA (dreigende) overschrijding? JA NEE (interimperiode)

3 Luchtkwaliteit en een goede RO Art 12 Besluit op de ruimtelijke ordening: …met het oog op een ‘goede ruimtelijke ordening’…. Belangenafweging Toelichting op ‘Wet Luchtkwaliteit’: blootstelling irt goede RO –Welke functie wordt bestemd? –Alternatief beschikbaar? Deels uit te werken in Besluit gevoelige bestemmingen (specifieke situaties) Principe van ‘goede RO’ blijft onverkort gelden!

4 Besluit gevoelige bestemmingen Amendement Tweede Kamer (art 5.16a Wm) Uitgangspunten: –gericht op extra gevoelige groepen: 1.kinderen, jongeren, 2.zieken (met uitzondering van zieken in ziekenhuizen) 3.ouderen –bouwwerken in de zin van de woningwet (dus geen sportvelden) –binnen 100 meter snelweg of 50 meter provinciale weg én overschrijdingssituatie  RO beperkingen voor scholen, kinderdagverblijven, verpleeghuizen, verzorgingscentra –besluit is tijdelijk (zolang er overschrijdingen zijn) –indien geen overschrijding, of binnenstedelijk: GOEDE RO! In 2008 (zomer?) in werking

Luchtkwaliteit en gezondheid Casus Roosendaal Natascha van Riet Milieugezondheidkundige 6 december 2007

6 Inhoud Voorstellen Casus: Zuidoostkwartier Roosendaal Verkeer en gezondheid GGD-richtlijn Conclusies Vervolg casus Zuidoostkwartier Stellingen

7 Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid Samenwerkingsverband GGD’en in Brabant en Zeeland Krachten gebundeld  slagvaardig en efficiënt werken

8 Wat doet Bureau GMV? Behandeling meldingen, vragen en klachten Signaleren van ongewenste situaties Structurele beleidsadvisering (kleinschalig) onderzoek Voorlichting Incidenten en rampen

9 Aanleiding casus Roosendaal Januari 2005: telefoontje ongeruste ouder ivm plan nieuwe locatie school langs snelweg A58  gezondheidsrisico’s? Contact met gemeente  willen graag gezondheidskundig advies

10 Plan Zuidoostkwartier School voor voortgezet onderwijs: m tot A58 Jeugdzorgcentrum: 70 m tot A58 Sporthal: 50 m tot A58 Appartementencomplex senioren: 100 m tot A58

11 Huidige bevindingen ten aanzien van luchtkwaliteit in Nederland Kwaliteit van de lucht voor aantal stoffen in Nederland sinds 1980 sterk verbeterd: (CO, SO 2, lood, benzeen, aldehyden) Dit geldt in mindere mate voor: NO 2 en fijn stof

12 Stikstofdioxide (NO 2 ) Indicator voor mengsel van schadelijke stoffen Wegverkeer belangrijkste bron Effecten: –Vermindering longfunctie –Afname weerstand tegen infecties  ziekenhuisopnames –Versterkte reactie op allergenen

13 Wat is fijn stof? PM10 (Particulate Matter); Kleiner dan 10 micrometer (μm) (1000 μm = 1 mm); Verschil in massa, grootte, aantal en samenstelling; Je ziet het niet, je ruikt het niet, maar je ademt het wel in; Naast PM10, ook PM2,5 en ultrafijn stof en roet; laatste vooral gerelateerd aan verkeer

14 Verdeling van fijn stof naar deeltjesgrootte PM 2,5-10 : mechanisch gevormde deeltjes - zeezout, bodemstof - bandenslijpsel, remstof - stof uit stallen < PM 2,5 : fijn en ultrafijne deeltjes - reactie gasvormige stoffen (aerosolen) - roet

15 Fijn stof 3000x vergroot

16 Fijn stof is boosdoener Geen drempelwaarde waaronder geen effecten optreden (wettelijke norm is geen gezondheidskundige norm); (advieswaarde WHO: 20 ug/m 3 ) Steeds meer bekend over effecten langdurige blootstelling: ernstiger dan aanvankelijk gedacht.

17 WHO EPA EU

18 Algemene bevindingen over de gezondheids- effecten van luvo in Nederland anno 2006 (1): mensen sterven vroegtijdig als gevolg van directe blootstelling aan luchtverontreiniging (fijn stof en ozon); levensverwachting als gevolg van lucht verontreiniging 1-2 jaar verkort als gevolg van langdurige blootstelling aan lucht- verontreiniging vroegtijdige sterfte van mensen; levensverwachting als gevolg van lucht- verontreiniging tot 10 jaar verkort

19 Algemene bevindingen over de gezondheids- effecten van luvo in Nederland anno 2006 (2): kinderen met luchtwegklachten en verminderde longfunctie als gevolg van lucht- verontreiniging > –3.000 acute ziekenhuisopnames > verergering van klachten bij H/V-ziekten > gehinderden door stank > mensen met chronische bronchitis > mensen met blijvende vermindering longfunctie

20 Gezondheidsrisico’s langs wegen (recent onderzoek) Wonen binnen 100 meter snelweg of 50 meter drukke stadsweg: tot 2x zo groot risico op overlijden aan luchtweg- of hartvaatziekten (Hoek e.a, 2005); Groter risico op luchtwegklachten bij kinderen op scholen binnen 400 meter van de snelweg (Brunekreef, 1999,2001); Kinderen gevoelige groep met blijvende vermindering longfunctie bij kinderen tot 18 jaar binnen 500 meter van de snelweg (Gauderman,2007); MAAR: niet aan te geven wie de dupe wordt!

21

22

23 Longfunctie en vrachtverkeer Brunekreef, Epidemiology 1997; 8:

24 Kwetsbare groepen Kinderen (tot een leeftijd van 18 jaar) Patiënten met een luchtwegaandoening of een hart- en vaatziekte; Ouderen Personen met grote inspanning

25 Afstand tot weg Afstand tot weg is betere maat voor relatie met gezondheidseffecten dan concentratie PM 10 of NO 2 (berekend of gemodelleerd) GGD-richtlijn gevoelige bestemmingen –minstens 300 meter van snelweg meest wenselijk –binnen 100 meter van snelweg sterk afgeraden –direct langs andere drukke wegen (> mve/etmaal) afgeraden (concept richtlijn)

26

27 Nieuwe wet luchtkwaliteit Alleen grote bouwplannen – ‘in betekenende mate’ projecten - worden beoordeeld op luchtkwaliteit. Voor kleine bouwplannen is dat niet nodig, ook niet in gebieden met overschrijdingen van de norm.

28 AMvB Gevoelige bestemmingen? Nog niet vastgesteld “(Dreigende) overschrijding” afstand van 100 meter bij snelwegen en 50 meter bij provinciale wegen voor gevoelige bestemmingen Geen aandacht voor woningen Drukke (stads)wegen?

29 Gezonde toetsing bouwplannen Ook kleine bouwplannen toetsen met of in de nabijheid van gevoelige ruimtelijke objecten (woningen, scholen, kinderdagverblijven en verzorgingshuizen voor ouderen) Minimaal 100 meter van de snelweg en niet in eerstelijnsbebouwing drukke binnenstedelijke wegen, Ongeacht de NO 2 of PM 10 concentratie

30 Advies ZOK (I) “de GGD raadt het situeren van de geplande gevoelige bestemmingen (zoals een school) binnen 100 meter van de A58 dan ook sterk af.” “De GGD vertrouwt er dan ook op, dat de gemeente dit advies op een zorgvuldige wijze in haar besluitvorming zal meenemen. Desgewenst is de GGD natuurlijk bereid om te bekijken en mee te denken op welke wijze de basiskwaliteit van de leefomgeving wel gegarandeerd kan worden.”

31 Advies ZOK (II) “Daarnaast vraagt de GGD wederom aandacht voor het belang van een informatieve en open communicatie, niet alleen met de betrokken omwonenden maar ook met de toekomstige gebruikers van het Zuid-Oostkwartier.” “Een mogelijke oplossing om een verbetering in de milieugezondheidskundige kwaliteit aan te brengen, is om versneld te komen tot het aanleggen van de Noordoost Tangent. Dit zou niet alleen voor de geplande situatie een verbetering zou opleveren, maar voor alle gevoelige bestemmingen die nu aan de A58 gelegen zijn.”

32 Besluit Roosendaal College + meerderheid raad: bouw door laten gaan Wel GGD betrekken bij advisering gezond binnenmilieu

33 Bedankt voor uw aandacht! Vragen? Natascha van Riet

34 Stelling 1 Het afstandscriterium gaat boven de berekende concentratie NO 2 of PM 10, zeker als het gaat om toetsen van locaties met gevoelige bestemmingen

35 Stelling 2 PM10 is géén goede maat voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging

36 Stelling 3 Woningen vallen ook onder gevoelige bestemmingen

37 Stelling 4 Wanneer binnen 100 meter van de snelweg of langs een drukke verkeersader woningen worden gebouwd, dan mogen dit alleen koopwoningen zijn, vanwege de beperkte keuzevrijheid in de sociale huursector.

Zuidoostkwartier Joep Janssen Gemeente Roosendaal 6 december 2007

39 Inhoud presentatie 1.Wat vooraf ging 2.Programma 3.Proces + besluitvorming 4.Fijnstof en accumulatie van, lucht, geluid en veiligheid 5.Belangenafweging 6.Algemene Maatregel van Bestuur 7.Vervolgstappen en planning 8.Discussiepunten

40 1. Wat vooraf ging Keuze/ afweging locatie voor Jan Tinbergen college Onderwijscarrousel

41 2. Programma Jan Tinbergen College (JTC) Sporthal Jeugd zorgcluster (JZC) Appartementencomplex

42 3. Proces + besluitvorming 1)Locatie afweging - Ruimtelijke afweging (locatie, fysieke ruimte, verkeer, eigendomssituaties) -Financiële haalbaarheid -Milieu onderzoeken 2) Besluit ontwikkeling locatie Zuidoostkwartier

43 4. Fijnstof en accumulatie van lucht, geluid en veiligheid !! Brief GDD en VROM-inspectie inzake luchtkwaliteit !! -Uitstel besluit -Hernieuwd onderzoek naar fijnstof -Methodiek onderzoek naar fijnstof onderzocht -Hernieuwde belangenafweging -Extra maatregelen lucht, geluid en veiligheid

44 5. Belangenafweging In eerste instantie is de afweging die gemaakt wordt een belangenafweging die door de politiek gemaakt moet worden. Daarmee wordt de GGD brief en het gezondheidsaspect tot 100 meter van de snelweg gezien als één belang, dat in het geheel van overwegingen wordt meegewogen.

45 5. Belangenafweging

46 5. Belangenafweging

47 5. Belangenafweging Naast luchtkwaliteit worden de volgende belangen afgewogen in willekeurige volgorde: centrale ligging in de stad efficiënt ruimtegebruik markante locatie in de stad die nu verloedert nieuwbouw school JTC en REC4 in verouderde ongezonde gebouwen het starten van de “onderwijscarrousel” het realiseren van een sporthal realiseren jeugdzorgcluster snelheid van handelen financiën

48 3. Proces + besluitvorming 1)Locatie afweging - Ruimtelijke afweging (locatie, fysieke ruimte, verkeer, eigendomssituaties) -Financiële haalbaarheid -Extra maatregelen tbv lucht, geluid en fijnstof 2) Besluit ontwikkeling locatie Zuidoostkwartier

49 3. Proces + besluitvorming Het totaal van factoren in de afweging tussen ’t Zand en het Zuidoostkwartier overziende, te weten: ligging in de stad, verkeer, nieuwbouw school voor voortgezet onderwijs (JTC), het starten van de scholencarrousel, het realiseren van een sporthal, het realiseren van een jeugdzorgcluster, het efficiënt ruimtegebruik, gezondheid in relatie tot luchtkwaliteit (binnen de daarvoor geldende normen), geluid en externe veiligheid, snelheid van handelen en financiën, mede bezien in het licht van het speerpunt van het collegeprogramma “kansen voor iedereen” is en blijft het college van mening dat de ontwikkeling van het ZOK met de genoemde functies een verantwoorde beslissing is. Besluit genomen!

50 Ondanks dat er geen overschrijdingssituatie is wel extra maatregelen lucht, geluid en veiligheid Dove gevels vanwege geluid Mechanische ventilatie met extra filters PM2,5 = 0 CO 2 huishouding in school geregeld Warmte koude opslag (WKO) alle gebouwen  GGD akkoord!

51 6. Algemene Maatregel van Bestuur Uitspraak minister Cramer over scholen 100 m van de snelwegen vandaan Berichten ANP alle gevoelige bestemmingen 100 meter grens tov gevoelige bestemmingen: - In overschrijdingsgevallen - In dreigende overschrijdingsgevallen ????

52 Standpunt Gemeente doet het op het ZOK gewoon erg goed 100 meter grens is onzin Er moet worden gekeken naar feitelijke situatie De ene (snel)weg is de andere niet Extra maatregelen zorgen voor zeer binnenklimaat PM<10=0 CO 2 = 20% Zeer fijnstof is onderdeel van PM10 en overschrijdt dus ook geen enkele norm

53 7. Vervolgstappen Hoe nu verder? Rust bewaren Hoe gaan andere projecten daarmee om (Eindhoven, Leiderdorp) Hoe om te gaan met potentiële huurders? Onderzoek naar mogelijke nieuwe strikte wetgeving in EU Doorstart als exacte inhoud AMvB bekend is.

54 Vragen??

55 8. Discussiepunten Om op lokaal niveau een goede RO afweging te kunnen maken, zijn eenduidige richtlijnen voor luchtkwaliteit (en gezondheid) noodzakelijk.

56 8. Discussiepunten Lokale belangenpartijen misbruiken luchtkwaliteit discussie en gebruiken organisaties als GGD en de VROM-Inspectie voor hun eigen NIMBY belangen.

57 8. Discussiepunten In een drukbevolkt land als Nederland waar de fijnstof problematiek voor een groot gedeelte door andere landen wordt veroorzaakt kunnen niet de strengste normen worden gehanteerd.

58 8. Discussiepunten “De meest kwetsbare groep op minst vervuilde plek” Dit zou het uitgangspunt van een goed RO- beleid moeten zijn

59 8. Discussiepunten Speelt bij uw gemeente blootstelling aan luchtverontreiniging een belangrijke rol bij RO plannen? Zo nee, welke belemmeringen zijn er? Welke oplossingen zijn hiervoor mogelijk?

60 8. Discussiepunten Wanneer er nog geen aanpassingen in de wet zijn gedaan, of een wet in voorbereiding is, mogen instanties als de GGD en de VROM-Inspectie, niet vooruitlopend op eventuele wetten, besluitvorming beïnvloeden.