Delirium / Delier

Anne-Aurore den Hertog, Psycholoog Esther Medik, PMT Evean Oostergouw Wat is een delirium? Hoe onderzoek je dat? Wat kun je er aan doen? Hoe benader je iemand met een delirium? Anne-Aurore den Hertog, Psycholoog Esther Medik, PMT Evean Oostergouw

Delirium ‘ een psychiatrische stoornis veroorzaakt door een lichamelijke aandoening’, een organisch psychiatrische stoornis bewustzijnsstoornis (verminderde helderheid van het besef van de omgeving) met een verminderd vermogen de aandacht te richten, vast te houden of te verplaatsen. verandering in de cognitieve functie (geheugen, oriëntatie, taal) en een waarnemingsstoornis en verstoringen in slaap- waakritme acuut begin; de stoornis ontwikkelt zich in korte tijd (meestal uren tot dagen) en neigt ertoe in de loop van de dag te fluctueren lichamelijke oorzaak (fysiologische gevolgen)

Wat merk je? iemand is onrustig gedrag en reacties zijn anders iemand begrijpt je niet iemand valt kort weg of valt ‘in slaap’ iemand geeft vreemde antwoorden of antwoord gaat over in gemompel iemand is heel snel afgeleidt, heeft moeite met concentreren iemand heeft levendige dromen of nachtmerries of ziet dingen die er niet zijn en kan hierdoor in paniek raken of achterdochtig, iemand kan schrikachtig, boos of agressief reageren (kan soms verpleegkundige slaan, infusen uittrekken) iemand zit voortdurend aan dingen te plukken of wil steeds uit bed of uit een stoel klimmen (bewegingsonrust) iemand kan apatisch reageren, zich terugtrekken, heel angstig zijn, radeloos, somber vergrote pupillen, transpireren, incontinentie, tremoren overdag kan iemand symptoomvrij zijn en ‘s nachts kunnen er ernstige verschijnselen optreden

Delirium 100.000 oudere ziekenhuispatienten per jaar delirium vormt belangrijke bijdrage aan een verhoogd sterftecijfer en een verlengde duur van een ziekenhuisopname en meer kans op complicaties delirium is een voorspeller van toekomstige cognitieve achteruitgang en verlies van zelfredzaamheid een delirium is in principe reversibel, maar bij ouderen is de prognose ongunstig delier bij ouderen met een dementie presenteert zich niet anders dan bij ouderen zonder dementie hyperactieve en hypoactieve vorm of mengvorm kan chronisch beloop hebben als onderliggende oorzaak irreversibel is (bijvoorbeeld bij COPD, terminaal hartfalen)

Oorzaken / Risicofactoren acute ziekte, vooral infecties (UWI, pneumonie) verstoorde stofwisseling (operatie, dehydratie, hongeren) intoxicatie (medicijnen, verslavende stoffen) acute onthouding nicotine, alcohol of kalmeringsmiddelen Polyfarmacie, medicatiewijziging acuut trauma, met name een fractuur hersenbeschadiging of dementie niet goed kunnen leegplassen van blaas, urineretentie of obstipatie, blaaskatheter stress of angst (bij opname of voor een operatie) te weinig of te veel prikkels (omgeving, zintuigen, immobilisatie) vrijheidsbeperkende maatregelen combinaties van hierboven genoemde factoren

Oorzaken / Risicofactoren hoge leeftijd (>70 jaar) al bestaande dementie eerder delirium in de voorgeschiedenis Cerebrale beschadiging psychiatrische stoornissen gebruik / misbruik van alcohol of drugs of medicijnen in de voorgeschiedenis visus- en gehoorsstoornissen slaapdeprivatie zelfverwaarlozing hevige pijn bedrust afhankelijheid

verschil Lewy Body Dementie (LBD) en delirium een delirium ontstaat plotseling, LBD geleidelijker bij LBD zijn er motorische stoornissen (parkinsonisme; tremor, abnormale traagheid), bij een delirium onwaarschijnlijker bij toedienen antipsychotica bij delirium waarschijnlijk vermindering van klachten, bij LBD waarschijnlijk een toename van de klachten

Meetinstrumenten DRS-98-R; Delirium Rating Scale 13 observatiepunten, 4 antwoordmogelijkheden DOS; Delirium Observatie Screening. 3 diensten per dag, 13 observatiepunten, 3 antwoordmogelijkheden Observatieprotocol Delirium voor zorgteam rapportage in zorgmap door zorgteam

Behandeling somatische oorzaak zoeken en behandelen. denk ook aan onthouding van alcohol en nicotine omgevingsprikkels aanpassen Antipsychoticum voor bestrijden van symptomen, meestal Haloperidol (Haldol)

Adviezen iemand zo min mogelijk alleen laten iemand zo veel mogelijk orienteren (klok, kalender, radio, krant,nachtlampje) en aandacht trekken (zeggen wie je bent, wat je komt doen) zorg voor goede verlichting, eventueel kamer met ramen (uitzicht naar buiten) of bed bij raam bekende spullen (kleding, dekens), foto’s, geuren, vertrouwdheid zorgen voor veiligheid en voor niet-bedreigende situaties zorg voor voldoende prikkels; een rustige omgeving met weinig mensen er omheen normaal dag- en nachtritme bevorderen; overdag weinig slapen en veel activiteiten, normale dagindeling, verschil tussen dag en nacht versterken (licht/donker, pyjama/kleding), rituelen voor het slapen vaste gezichten in de zorg rustige benadering, geduld, aanraken, oogcontact, bij naam noemen duidelijk taalgebruik, korte eenvoudige zinnen en korte vragen zorg ervoor dat de bewoner zijn bril en/of gehoorapparaat draagt

Adviezen (vervolg) als de bewoner dingen ziet,hoort, ruikt die er niet zijn, ga daar dan niet tegenin, maar toon begrip, vraag naar hoe de bewoner zich voelt wek geen achterdocht door te fluisteren in de buurt van de bewoner of door een deur op slot te doen zorg dat een bewoner zich niet kan verwonden of kan vallen let op een goede inname van medicatie, blijf erbij tot ze zijn ingenomen zorgen voor voldoende vochtinname en adequate voeding controleer of de bewoner voldoende plast en een normale stoelgang heeft bij voorkeur geen vrijheidsbeperkende maatregelen / fixatie toepassen geef veranderingen in de situatie zo snel mogelijk door

TREFWOORDEN: delirium delier adviezen