4 uitdagingen Hoe maken we van een vergrijzende samenleving een warme samenleving waar iedereen de kansen krijgt op een prettige oude dag? Hoe kunnen we er voor zorgen dat we onze sociale bescherming en onze gemeenschapsvoorzieningen duurzaam in stand houden in een vergrijzende samenleving? Hoe komen we tegemoet aan intergenerationele rechtvaardigheid? Hoe komen we tegemoet aan intra-generationele solidariteit?

Het belang van publieke zorg…… vragen /controverses als inleiding op de werkgroep Intinera institute analyse (2012) Document CG (2010)

Inleiding : globale vaststelling We hadden vele jaren om de vergrijzing voor te bereiden, maar dat hebben we uiteindelijk onvoldoende gedaan (Scarfo, 2011). Er is snel actie nodig, zo niet doet er zich een sterke bedreiging voor de publieke middelen voor (Kennedy, 2010).

Vaststellingen We leven langer: de macht van het getal De oudere levensfase is een aangename periode in het leven ? benadrukken we dit genoeg Extra kosten verbonden aan de vergrijzing (3.8% BNP) ? zijn we er structureel voldoende mee bezig

De behoefte aan ouderenzorg in de nabije toekomst Tegen 2025 stijgt het aantal ouderen met een residentiële zorgbehoefte met 32% (KCE, 2011). >>> nood aan 1.600 tot 3.500 extra plaatsen >>> nood aan 20.000 extra hulpverleners Volgens de sector is dit geen realistisch scenario…

Financiering van de vergrijzing: ook een lokaal verhaal De financiële consequenties van de vergrijzing moeten we dus heel ernstig nemen. Het is duidelijk dat er belangrijke beleidsinspanningen nodig zullen zijn. Naast deze last mogen we ook niet vergeten dat de ouderen ook een rijkdom betekenen voor onze samenleving, vb. vrijwilligerswerk, kinderopvang en andere zorgtaken.

De huidige aangroei in zorgaanbod Gemiddeld kwamen er in België jaarlijks tussen 2000 en 2011 slechts 790 plaatsen bij in de residentiële zorg (KCE, 2011). + ongelijke verdeling over de gemeentes + ontoereikende invulling van de andere zorgschakels cfr realisatiegraden + onevenwichten tussen de regio’s + programmatiecriteria induceren een onderaanbod

Samenvattend: België wordt in lokaal ouderenbeleid met een tekort aan klassiek zorgaanbod geconfronteerd; dit zal in de toekomst nog drastisch verergeren indien het beleid niet wordt bijgestuurd. Dit geldt des te meer voor de vernieuwende woon- en zorgvormen die tot op heden ondermaats zijn uitgebouwd en nochtans een cruciale schakel vormen in het voorkomen van de behoefte aan residentiële zorg.

Naast aanbod ook ruimte voor verbetering in kwaliteit en welzijn Los van de aanbodsituatie is er ook ruimte voor verbetering in de welzijnssituatie van senioren. Diverse voorbeelden: financiële toegankelijkheid van de zorg 1/5 : psychisch (on)welbevinden Er is ruimte voor verbetering in het algemene welzijn.

De rol van gemeenten en ocmw’s; de rol van andere overheden OCMW: economisch en sociaal onder druk De financiële situatie van de gemeenten in België staat onder druk Niet evident om de nood aan financiële bijsturing, om het aanbod te stimuleren, te organiseren via het lokaal niveau Vb: obligaties i.f.v. woonrecht

Prioriteiten voor gemeenten in lokaal ouderenbeleid Enerzijds dienen steun van gespecialiseerde aanbieders, samenwerking, netwerking, coördinatie en kwaliteitsondersteuning centraal te staan. Anderzijds spelen de gemeenten een cruciale rol in het verruimen van het lokale ouderenbeleid. Preventie via levensstijl, de gebouwde/fysieke omgeving en de sociale omgeving is de sleutel tot een effectieve oplossing.

Steun van gespecialiseerde aanbieders Gemeenten en hogere overheden zouden al het mogelijke moeten doen om gespecialiseerde aanbieders aan te moedigen om bijkomend aanbod te ontwikkelen. financieel, faciliterend, ...

Samenwerking, netwerking en coördinatie Eén van de eerste prioriteiten voor het lokale ouderenbeleid op gemeenteniveau, in samenwerking met arrondissementen en provincies, is het verder concreet begeleiden van het ontstaan van allesomvattende woonzorgnetwerken, die de continuïteit en naadloze overgang van ouderenzorg verzekeren.

Focus op kwaliteit en welzijn Echter, de sleutel tot de oplossing op langere termijn bevindt zich vóór de fase van zorg, bij het stimuleren van de gezondheid en het welzijn van de oudere (primaire preventie) en het behoud van het functioneren eens er zich beperkingen voordoen (secundaire preventie). Gemeenten zijn mede verantwoordelijk voor de gezondheid en het welzijn van de lokale ouderen. Een gericht ondersteunend kwaliteitsbeleid is daarom altijd een onderdeel van een volwaardig lokaal ouderenbeleid.

Een preventieve aanpak gericht op levensstijl Preventie bij ouderen dient niet enkel ondersteund te worden via vaccinaties en screening, maar evenzeer via het geheel van preventieve maatregelen die bij andere leeftijdsgroepen van de bevolking worden genomen (Feldman & Oberlink, 2003). Immers, 80% van de zorgkosten zijn gerelateerd aan chronische ziekten (Hunter et al, 2011).

Integratie van medische zorg in ouderenbeleid Zeker naar de eerste lijn toe zijn er barrières die verder weggewerkt kunnen worden: de afstand of het gebrek aan vervoer, lange en oncomfortabele wachttijden, administratieve belasting, de houding van hulpverleners en ondersteunend personeel ten opzichte van ouderen, die niet altijd optimaal is, de tijd en de emotionele steun die de zorgverstrekker aan de oudere kan besteden, het al dan niet hebben van een specifieke geriatrische training, het geneesmiddelenbeleid bij ouderen, etc. (WHO, 2004).

Lokaal ouderenbeleid verbreed: de fysieke, materiële, gebouwde, natuurlijke en sociale omgeving Fysieke activiteit Het positieve effect van fysieke activiteit op gezondheid is een sterke motivator, vooral bij ouderen, die nog onvoldoende wordt benut in hulpverlening en beleid (Baert et al, 2011).

Lokaal ouderenbeleid verbreed: de fysieke, materiële, gebouwde, natuurlijke en sociale omgeving Sociale activiteit Dankzij de fysieke activiteit is de oudere meer in staat om anderen te bezoeken en te ontmoeten. Dit versterkt op zijn beurt het sociale netwerk, het samenhorigheidsgevoel en het sociaal engagement. Ook hierbij hebben studies een duidelijke relatie met gezondheid en welzijn vastgesteld. Naast fysieke activiteit is het deel uitmaken van een sociaal netwerk één van de beste voorspellers van je fysieke en mentale welzijn als oudere (Gardner, 2011; Yen et al, 2009).

Lokaal ouderenbeleid verbreed: de fysieke, materiële, gebouwde, natuurlijke en sociale omgeving Vernieuwende initiatieven zoals groepswonen (zie vb. samenhuizen vzw) en beschut wonen nabij een zorgcentrum bestaan in ons land, maar zijn spijtig genoeg nog zeldzaam. Echter, tot 25% van de ouderen heeft hier interesse in. Ook de houding van de nobele onbekenden zoals de buschauffeur, de postbode, de vuilnisman en de meteropnemer speelt hierbij een rol. Omgekeerd zal de deelname van vrienden, familie en buren de oudere verder aanzetten tot fysieke activiteit (Baert et al, 2011; Booth et al, 2000). Stel dat je als oudere expliciet ervoor kiest om buitenshuis bewegen als oefening op te nemen, dan heb je naast sportfaciliteiten vooral behoefte aan toegang tot een lokaal park.

Lokaal ouderenbeleid verbreed: de fysieke, materiële, gebouwde, natuurlijke en sociale omgeving Ruimtelijke ordening Groene ruimte speelt duidelijk een rol bij gezond ouder worden Een meer diverse ruimtelijke indeling bevordert het dagelijks functioneren, het wandelen en het fietsen .

Lokaal ouderenbeleid verbreed: de fysieke, materiële, gebouwde, natuurlijke en sociale omgeving De woning van de oudere; de aanpassing van gebouwen Transport, vervoer, verplaatsingsmogelijkheden Veiligheid: van verkeer en vallen tot criminaliteit: Verkeersveiligheid Valrisico Onveiligheidsgevoelens Tewerkstelling en vrijwilligerswerk Lokale overheid kan werk en vrijwilligerswerk stimuleren

Inhoudelijke range Een seniorvriendelijke leefomgeving Actief ouder worden mogelijk maken: Betrokken blijven bij het maatschappelijk gebeuren, actieve sport-, vrije tijd en cultuurbeleving, sociale contacten, blijven leren, vrijwilligerswerk, betrokkenheid in politiek, … = beste preventie tegen vereenzaming (Het is betreurenswaardig dat de samenleving een enorm potentieel aan kennis, ervaring, vaardigheden en mogelijkheden niet ten volle benut.)

‘activating elderly people’ Overheid hanteert een ‘activating elderly people’ perspectief. Er wordt vanuit gegaan dat participatie aan het arbeidsproces, politieke en niet-politieke organisaties, permanente educatie, … een gunstig effect heeft op het geestelijk en lichamelijk welbevinden van ouderen.

Niet per se dagen toevoegen aan het leven, maar wel leven aan de dagen: krijgt stilaan vorm in het lokaal ouderenbeleid De bereikbaarheid van diensten en voorzieningen, de nabijheid van winkels, de veiligheid, … bepalen sterk in welke mate ouderen nog kunnen deelnemen aan het sociale en culturele leven. Mobiliteit stimuleren betekent niet enkel het sociaal leven, maar ook de vrijheid van ouderen stimuleren. In de bestrijding van de onveiligheid(sgevoelens) bij senioren geven we de prioriteit aan een seniorvriendelijke leefomgeving en meer inspraak. Ook het stimuleren van het samenhorigheidsgevoel en het sociaal contact zijn belangrijke aandachtspunten. Een levendig buurtleven doorbreekt het sociaal isolement. Een seniorvriendelijke leefomgeving veronderstelt ook dat de persoonlijke diensteneconomie echt van de grond komt.

Niet per se dagen toevoegen aan het leven, maar wel leven aan de dagen Naast actief ouder worden, zijn er nog strategieën van belang voor de verbetering van de levenskwaliteit. Zo mag het belang van solidariteit en vrijwilligerswerk niet worden onderschat. Ook preventie is cruciaal: een gezonde levenshouding, valpreventie, de preventie van eenzaamheid, … Er kan ook gedacht worden aan stimulansen voor de verschillende generaties om elkaar te ontmoeten, vb. kinderopvang in een rusthuis.

Niet per se dagen toevoegen aan het leven, maar wel leven aan de dagen Meer vrijheid en zelfbeschikking. De senioren hebben immers het recht om op elk levensdomein eigen keuzes te maken… en wat met het algemeen belang?

Positief en realistisch beeld scheppen van de vergrijzing De bevolking correct informeren. Er is geen reden tot paniek. De toekomst is een uitdagend project van welvaartsopbouw waar alle generaties voordeel uit kunnen halen.

Het lokale niveau Het lokale niveau heeft op elk van deze niveaus een gigantische opdracht: de seniorenconsulent en de seniorenraad zijn daarbij van onschatbare waarde.

Onder/bovengrens van inspraak Wie vertegenwoordigt wie? Wie vertegenwoordigt het algemeen belang? Gevoelens en weerstanden au serieus nemen: maar hoever moet je er in meegaan? Bezigheidstherapie? Begroting!!!! {als je niks wil veranderen organiseer dan veel inspraak!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!}

Voorwaarden voor een goed lokaal ouderenbeleid Kennis en expertise Samenwerking Participatie Communicatie Financiering Afstemming met andere overheden