23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT: ACTIEPLAN voor de BEVORDERING van de VERNIEUWING van het deel van het VLAAMSE WONINGBESTAND dat niet meer in aanmerking komt voor zinvolle energierenovatie Arch. Anna Cornelis Dr.ir.arch. Griet Verbeeck Onderzoeksinstituut ARCK, PHL © PHL, Elfde-Liniestraat 24 - 3500 Hasselt - t | +32(0)11 23 88 88 - f | +32(0)11 23 88 89 - e | phl@phl.be

een overzicht - Inleiding Focus Plan van aanpak Overzicht input Voorstel een overzicht - Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

1. Inleiding In Context Energierenovatieprogramma 2020. tegemoetkomen aan knelpunt: Wat met heel oude woningen van slechte kwaliteit? Is het nog de moeite deze te renoveren? Een aantal woningen: Zodanig slechte kwaliteit Zinvolle renovatie niet mogelijk? Renovatie niet rendabel op vlak van te behalen energieprestatie?  de Vlaamse overheid wil een actieplan opstellen voor deze specifieke doelgroep om op middellange termijn ‘vervangingsbouw’ te stimuleren. Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

2. Focus Vermijden dat er (overheids)geld wordt gestoken in renovaties die niet zinvol/rendabel zijn. Mensen Bereiken die (grondige) (energie)renovatie overwegen Mensen Bewust maken over de mogelijkheden van sloop versus renovatie Zodat ze Beslissing nemen die meer gefundeerd en geïnformeerd is  Provinciale Hogeschool Limburg: Uitwerken actieplan met remediëringsmaatregelen . Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

ervaringen, noden, wensen etc.. voor breed maatschappelijk draagvlak 3. Plan van Aanpak Opdracht PHL: Tijdspanne: 6 maanden en Minimum 4 overlegvergaderingen met betrokkenen. ….. Méér dan sloop alleen: Uitdagingen: - woningen vaak bewoond door sociaal zwakkeren - woningen behoren soms tot de private huurmarkt, die al zwaar onder druk staat. - vermijden vernietiging waardevol stedelijk weefsel - … Complexe materie  groot aantal betrokken partijen  stapsgewijs overleg. ervaringen, noden, wensen etc.. voor breed maatschappelijk draagvlak 23/02/2009: Stand van zaken 4 maanden 3 overlegvergaderingen 3 groepen uitgenodigde partijen 3 pistes Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

< 23/02/2009  Overlegvergadering 1: Wat is een slechte woning? Stand van zaken  Overlegvergadering 1: Wat is een slechte woning? Bouwtechnische, bouwfysische en comfortgerelateerde criteria ter beoordeling van woonkwaliteit. Copro, VCB, VMSW, Bouwunie, KU-Leuven, WTCB, Wonen-Vlaanderen, Steunpunt duurzaam bouwen Limburg, Steunpunt Ruimte en wonen. Overlegvergadering 2: Maatschappelijke consequenties van sloop? aanvullende (niet-technische) criteria Experts in Woonbeleid, Sociale woonorganisaties, Bewonersbelangengroepen… VCB, VMSW, VVH, ABC Huisvestingsmaatschappij, VOB, Steunpunt Ruimte en wonen, Bouwunie, Steunpunt duurzaam bouwen Limburg, VVSG, VLEM. Overlegvergadering 3: Wat kan de rol van professionelen zijn? Rol van architecten, vastgoedmakelaars,.. Vertegenwoordigers van architecten en vastgoedmakelaars. NAV, BVA, CIB, BIV. Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

> Nu: Nodige tijd nemen voor: 23/02/2009 Verder onderzoek Uitwerking van het Actieplan. 4e overlegvergadering: Voorstel voorlopig actieplan. Interactie tussen alle betrokken partijen: 5e overlegvergadering: Presentatie definitief actieplan Interactie tussen alle betrokken partijen. Komende planing: Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

In praktijk: 20.000 à 100.000 woningen (?) 4. Overzicht input Samenvattend, enkele cijfers. Volgens bouwtechnische, objectieve schouwing door technische inspecteurs:  0,2% = 3.803 woningen: te vervangen  1% = 24.000 woningen: zware renovatie of rijp voor sloop Volgens subjectieve beoordeling door de bewoners over de fysische staat:  0,8% = 20.412 woningen van zeer slechte kwaliteit Bij de beoordeling volgens comfortindicatoren:  2,7% = 67.545 woningen: ontoereikende kwaliteit  4,9% = 112.618 woningen: geen klein comfort  25,9% = 607.712 woningen: geen centrale verwarming. In praktijk: 20.000 à 100.000 woningen (?) Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

Bestaande relevante stimuli, een overzicht. Federaal Vlaams Gewest Steden en Gemeenten Nieuw decreet op grond- en pandenbeleid Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

 Ingevoerd in 2007: 32 Belgische steden (13 Vlaamse steden) Federaal: - 6% BTW i.p.v. 21% BTW op sloop annex nieuwbouw.  Ingevoerd in 2007: 32 Belgische steden (13 Vlaamse steden)  succes? Geen cijfers voor handen bij Ministerie van financiën  recente uitbreiding: voor heel België tijdelijke maatregel in 2009!  indruk: voorheen relatief weinig bekend, heeft de uitbreiding een gunstig effect? Vlaanderen: Aalst 8 Kortrijk Antwerpen 9 Leuven Brugge 10 Mechelen Dendermonde 11 Oostende Genk 12 Roeselare Gent 13 Sint-Niklaas Hasselt Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

- Vlaams Energie Agentschap - Wonen-Vlaanderen Vlaams Gewest: - Vlaams Energie Agentschap - Wonen-Vlaanderen  verbetering van de woningkwaliteit of de energieprestatie  geen focus op sloop annex nieuwbouw  premie met raakvlak: huursubsidie van Wonen-Vlaanderen: Verhuis van onaangepaste naar aangepaste woning Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

Voorwaarden vaak m.b.t. Steden & Gemeenten: Aankooppremie Slooppremie.  Als stimulans, kaderend in aanpak verouderd woonpatrimonium Slooppremie.  Slechts 6 Vlaamse steden/gemeenten  succes, resultaat telefonische rondvraag: ‘miniem’ Aankooppremie Vlaanderen: 1. Brakel 10. Linkebeek 2. Dendermonde 11. Meulebeke 3. Essen 12.Oostrozebeke 4. Izegem 13. Pittem 5. Kapelle-op-den-bos 14. Tielt 6. Kluisbergen 15. Voeren 7. Kortemark 16. Waregem 8. Langemark-Poelkapelle 17. Zoutleew 9. Ledegem 18. Zulte Slooppremie Vlaanderen: 19 Gistel 20 Ledegem 21 Lokeren 22 Sint-Niklaas 23 Wervik 24 Zele Voorwaarden vaak m.b.t. Maximum net. gezinsinkomen Leeftijd aanvrager Ouderdom woning Kadastraal Inkomen. Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

 Gemeenten krijgen regisseursrol Nieuw decreet op grond en panden beleid. goedgekeurd op 5 december 2008 Termijn: 2009-2025 15 M euro/jaar extra om stadskankers te bestrijden 3 beleidslijnen, waarvan relevant voor het actieplan: Aanpakken van leegstaande, verkrotte en vervallen woningen via : “Activerend pandenbeleid”: Investeren tot 2016: subsidie grote renovatieprojecten na 2016: subsidie activeringsprojecten (hefboomfunctie voor ruimtelijke ontwikkelingen) Stimuleren fiscale stimuli: ‘mama en papa-lening’; fiscale aftrek van 2,5% gedurende 8 jaar vermindering registratierechten; lokaal leegstandsbeleid; ‘register leegstaande gebouwen’ Heffingen activerings en leegstandsheffing (gemeentelijk)  Gemeenten krijgen regisseursrol Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

5. Voorstel Mogelijke pistes In een reflectie over de input en reacties. - Sensibilisering -- Aangepaste premie --- Andere Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

Stapsgewijs – gericht – begeleid - Sensibilisering consensus: Sensibiliseringsactie lijkt meest prioritaire remediëringsmaatregel mensen doen nadenken over de mogelijkheden van sloop en vervangingsbouw t.o.v. renovatie. Stapsgewijs – gericht – begeleid Mensen bereiken – informeren Brochure, internet site,,, Beknopte checklist voor bouwheer Organisaties/instellingen met lage drempel (Woonwinkel, Immotheker, Stedubo, Stedenbouwkundige diensten, Wonen-Vlaanderen,) Mensen overtuigen Voorbeeldprojecten Grotere wijkvernieuwingsprojecten mét sloop Uitgebreide checklist voor expert Kostensimulatie – lange termijn Organisaties/instellingen met lage drempel en experts: architecten, aannemers… Mensen begeleiden Personeelsondersteuning voor begeleiding Organisaties/instellingen, zoals woonwinkels, lokale overheden, stedenbouwkundige diensten Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

1. Technische criteria beoordeling met behulp van checklist -- Aangepaste premie consensus: Indien financiële steun, dan moeten technische criteria bepalend zijn. Nieuwe premie is eerder niet wenselijk, andere mogelijheden aftasten, en bestaande zaken efficiënter maken. Substantieel – eenvoudig – o.b.v. energie en woonkwaliteit 1. Technische criteria beoordeling met behulp van checklist in te vullen door ‘experts’. 6 thema’s: Stabiliteit  omhulsel – binnenstructuur . Bouwtechnisch/bouwfysisch  vocht – afwerking. Technische installaties  elektriciteit – gas en stookinstallatie Wooncomfort  sanitair – licht – lucht – toegankelijkheid. Brandveiligheid  verslag brandweer. Vloeroppervlakte.  tot. Net. Vloeropp – bezettingsnorm. Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

Gebaseerd op: ‘Technische richtlijnen voor woningkwaliteitsonderzoek, handleiding bij het technisch verslag’, wonen-Vlaanderen. Uitgave oktober 2007 Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

   Verhogen rendabiliteit bestaande premies -- Aangepaste premie 2. Bestaande renovatiepremies differentiëren Enkel renovatie- en energiepremies voor zinvolle (energie)renovaties Bij niet zinvolle (energie)renovatie: Aanzetten tot sloop Renovatiepremie als ondersteuning voor sloop    Verhogen rendabiliteit bestaande premies Mogelijke opties: Woningen waarvoor controle en aanbeveling door expert aangewezen/verplicht is: Indien EPC in het rood zit, een audit over haalbaarheid sloop vs renovatie Bij aanvraag maximum renovatiepremie Werken met derden Ook in aanmerking komen voor financiële ondersteuning indien woning gesloopt en herbouwd door projectontwikkelaar of PPS Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

All-risk bouwplaatsverzekering --- ‘andere’ All-risk bouwplaatsverzekering Overnemen bij risico op sloopschade Drempel verlagen Sociale huisvestings maatschappijen ondersteunen Meerkost van sloop financieren Meer mogelijkheid tot groepsbouw Naar buiten komen met voorbeeldprojecten Begeleiding en sensibilisering van sociaal zwakkere groepen Aansluiting bij Grond en pandenbeleid Aansluiting vinden met actieplan specifiek gericht op sloop. Verminderde registratie voor grond en/of nieuwe woning na sloop Extra ondersteuning van lokale overheid voor mogelijkheid/wenselijkheid van sloop bij activeringsprojecten na te gaan procesbegeleiding bij (activerings)projecten Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

Afsluitend: Aandachtspunten Uitbreiding / aanvullig onderzoek: Komende maand: Uitbreiding / aanvullig onderzoek: o.a. zoeken van voorbeeldprojecten Kostprijs sloop Milieuimpact sloop Stedelijke vernieuwingsprojecten, rapporten opvragen. Uitdiepen van verschillende mogelijke pistes. Bijkomend overleg indien wenselijk Woonwinkels, milieu deskundigen, eigenaarssyndicaten, lokale overheden… etc. Concrete uitwerking actieplan: minimum twee uitgewerkte remediëringsmaatregelen Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

Bedankt voor uw aandacht! Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be