Categoriale Grammatica Petra Hendriks April 2004

Categoriale Grammatica Familie van grammatica’s. Alternatief voor herschrijfgrammatica’s. Geen verplaatsingen. Lexicalistisch: vrijwel geen regels, samenvoeging van woorden wordt hoofdzakelijk gestuurd door het lexicon. Directe koppeling tussen syntaxis en semantiek.

Geschiedenis Aristoteles: Syllogismen Gottlob Frege (19e eeuw): Predikatenlogica Bertrand Russell (begin 20ste eeuw): Typentheorie Poolse logici (‘30): Categoriale syntaxis Joachim Lambek, Yehoshua Bar-Hillel (eind ‘50): Categoriale syntaxis voor natuurlijke taal Richard Montague (eind ‘60/begin ‘70): Montague-grammatica Michael Moortgat, Mark Steedman, Pauline Jacobson, Bob Carpenter e.a. (v.a. ‘80): Categoriale Grammatica

Eenvoudige CG AB systeem: Systeem gebaseerd op werk van Ajdukiewicz (1935) en Bar-Hillel (1964) Categorieën & Typen Lexicon Reductieregels

Categorieën Basiscategorieën B = {S, NP, N} Categorieën C zijn: C/C C\C Recursieve definitie van categorieën.

Lexicon Basiscategorieën: Eigennamen (Kim, Beatrix): NP Naamwoorden (appel, stoel): N Functie-categorieën: Lidwoorden (de, het): NP/N Bijvoeglijke naamwoorden (grote, rode): N/N Intransitieve werkwoorden (slapen, lachen): NP\S Transitieve werkwoorden (eten, kopen): (NP\S)/NP

Reductieregels Voorwaartse functie-applicatie: A/B B A Achterwaartse functie-applicatie: B B\A

Analogie Modus Ponens: B B  A A Vermenigvuldiging breuken: 4 x 3/4 3 Herschrijfregel: A => B, B\A

Afleiding 1 Kim lacht NP NP\S S

Afleiding 2 de appel NP/N N NP

Afleiding 3 Kim eet de appel NP (NP\S)/NP NP/N N NP NP\S S

Semantiek Woord in lexicon: Syntactische categorie + Semantisch type Elke reductiestap in de syntaxis correspondeert met een stap in de semantiek. Functie-applicatie  Toepassing van een semantische functie op zijn argument.

Afleiding van semantische term Kim eet de appel NP: k (NP\S)/NP: eet NP/N:  N: appel NP: (appel) NP\S: eet((appel)) S: eet((appel))(k)

Sterkere CG’s CG met alleen functie-applicatie is te zwak. Optie 1: toevoeging meer reductieregels: O.a. functiecompositie en type-ophoging. Eventueel in de vorm van combinatoren (Steedman’s Combinatory Categorial Grammar). Eventueel restricties op de reductieregels. Optie 2: CG beschouwen als logisch systeem: Slogan: “Parsing as deduction” (Moortgat). Hieruit volgt mogelijkheid tot hypothetisch redeneren.

Optie 1: Meer reductieregels de rode (en de blauwe auto) NP/N N/N NP/N Functiecompositie Kim (lacht) NP S/(NP\S) Type-ophoging

Gegeneraliseerde reductieregels Voorwaartse functiecompositie: A/B B/C A/C Voorwaartse type-ophoging: A B/(A\B)

Optie 2: Hypothetisch redeneren de rode NP/N:  N/N: rood [N: x] N: rood(x) NP: (rood(x)) NP/N: x.((rood(x))) introductie hypothese intrekking hypothese

“Verplaatsingen” That is the book ... that Kim read (N\N)/(S/NP) NP: k (NP\S)/NP: read [NP: x] NP\S: read(x) S: read(x)(k) S/NP: x.read(x)(k) N\N

Prettige eigenschappen CG Semantiek is compositioneel. Biedt verklaring voor verschijnselen die gebaseerd lijken te zijn op oppervlaktevormen (o.a. nevenschikking). Staat toe dat zinstructuur van links naar rechts opgebouwd wordt (zoals bij menselijk taalverwerking). Is formeel gedefinieerd. Is relatief eenvoudig computationeel te modelleren.

Beperkingen CG Lastig om invloed van context op zinstructuur te verklaren (o.a. bij samentrekking). Categorieën en typen lijken te grofmazig om alle aspecten van taal te kunnen verklaren ( noodzaak features e.d.).