Lezing Tineke Strik universitair docent Migratierecht Radboud Universiteit Nijmegen

Aanleiding: Een coalitie akkoord en een PvdA achterban September 2010: Gedoogakkoord VVD/CDA/PVV: “Illegaal verblijf wordt strafbaar.” Oktober 2012 Regeerakkoord VVD/PvdA: “Illegaal verblijf wordt strafbaar gesteld. Daarbij zijn particulieren en particuliere organisaties die individuele hulp bieden niet strafbaar.” Na protest PvdA achterban: toezegging Teeven: ook bij herhaald aantreffen als illegaal verblijvende is hulp bij illegaal verblijf niet strafbaar

Wie verblijven illegaal? Legaal zijn migranten die In Nederland verblijven met een visum (3 tot 6 maanden) De behandeling van verblijfsaanvraag mogen afwachten, bijvoorbeeld asielzoekers. Een verblijfsvergunning is verleend Illegaal zijn migranten die Illegaal Nederland inreizen en geen verblijfsvergunning aanvragen Visum verlopen Verblijfsaanvraag afgewezen Verblijfsvergunning ingetrokken of verlopen en te laat verlengd

Hoe leven zij? Gemeenschappen vangen elkaar op Als gezinslid bij legale migrant of Nederlander Afgewezen asielzoekers opgevangen in noodopvang door maatschappelijke organisaties, kerken of gemeenten Geen recht op legaal werk of voorzieningen (Koppelingswet) Wel onderwijs voor leerplichtige kinderen Geen ziektekostenverzekering, maar wel medisch noodzakelijke zorg Inkomen: illegale arbeid in particuliere huishoudens, kassen, bouw, horeca. Huisvesting: vaak onderhuur, duur en klein.

Niet uitzetbaar Uit onveilige landen (bv Somalië) Uit landen zonder overheid Geen reisdocument te verkrijgen van ambassade Afgewezen asielzoekers die moeten ondertekenen dat ze vrijwillig terugkeren Staatlozen Tegenwerking migrant bij vaststelling identiteit

Bestrijding illegaal verblijf Afgewezen asielzoekers op straat gezet met vertrekplicht Vreemdelingenbewaring met het oog op uitzetting Presenteren bij ambassades voor reisdocumenten: geen medewerking ambassade in principe voor eigen risico, tenzij ‘buitenschuld criterium’ Nu al indirecte strafbaarstelling: Onmiddellijk uitzetbaar: Terugkeerbesluit met inreisverbod Illegaal aangetroffen met inreisverbod: overtreding, boete of vervangende hechtenis (6 maanden) Voorstel voor directe strafbaarstelling: Elk illegaal verblijf overtreding. Tweede keer aangetroffen is misdrijf, zes maanden gevangenisstraf.

Argumenten wel of geen strafbaarstelling Argument regering: normatieve en afschrikkende werking ter voorkoming en bestrijding illegaal verblijf Tegenargumenten: Principieel en ethisch niet gepast, illegaal is geen crimineel Strafrecht is uiterste middel, alternatieven zijn voorhanden (meldplicht, vreemdelingenbewaring, begeleiden bij terugkeer) Niet proportioneel: ook strafbaar bij belemmeringen terugkeer (‘draaideur illegalen’); geen oplossing niet-uitzetbaren, nodeloze inzet politie/justitie Europese regels: de Terugkeerrichtlijn verbiedt detentie als straf omdat het terugkeer blokkeert ipv bevordert en verplicht tot oplossing voor niet-uitzetbaren Niet effectief: geen afschrikkende werking nieuwe illegalen, geen terugkeer Averechts effect: illegalen gaan verder ondergronds, toegang tot onderwijs, medische zorg, en hulpverlening in gevaar, toezicht op terugkeer bemoeilijkt, meer risico op ‘overlevingscriminaliteit’. Vermindering aangiftebereidheid uitbuiting

Strafbaarstelling illegaal verblijf oplossing voor probleem ?