Het inschrijvingsrecht: hoeksteen voor meer gelijke kansen? Een juridische benadering F. Ornelis (Universiteit Gent) B. Steen (KU Leuven)

Het inschrijvingsrecht Mensenrechtelijk kader Evolutie tot gelijke kansendecreet Gelijke kansendecreet Kort overzicht regeling Enkele juridische knelpunten

I. Het mensenrechtelijk kader Vraagzijde: leerling en zijn ouders Aanbodzijde: de onderwijsinstellingen

I. Het mensenrechtelijk kader 1.De vraagzijde Recht op onderwijs (leerling) Recht op vrije keuze (ouders)  + discriminatieverbod  Geen recht op toegang instelling van keuze

I. Het mensenrechtelijk kader 2.De aanbodzijde Officieel onderwijs Organieke openbare dienst Benuttigings- gelijkheid aanvaardingsplicht Ges. vrij onderwijs Functionele openbare dienst (actieve) onderwijsvrijheid weigeringsrecht

I. Het mensenrechtelijk kader 3.Botsing van grondrechten Geen hiërarchie tussen grondrechten Rechter lost conflict op Wetgever kan grondrechten beperken  evenredigheids- of proportionaliteitsbeginsel

II. Evolutie tot aan gelijke kansendecreet 3 fasen Mensenrechtelijk kader onder druk Non-discriminatieverklaring (1993) Art. 32 § 1 Decreet Basisonderwijs (1997)

II. Evolutie tot aan DGOK-I 1.Fase één: grondwettelijk kader onder druk Discussie gemengd onderwijs Opvang allochtone leerlingen

II. Evolutie tot aan DGOK-I 2.Fase twee: non-discriminatiepact Convenant Doelstelling: migrantenleerlingen spreiden Juridische beoordeling Niet strijdig met mensenrechtelijk kader Brengt geen wijziging in het mensenrechtelijk kader

II. Evolutie tot aan DGOK-I 3.Fase drie: art. 31 § 2 Decreet basis- onderwijs Inperking weigeringsrecht: alleen criteria die “niet onbetamelijk” en “niet strijdig met menselijke waardigheid” zijn Ongrondwettelijk? Voorstel oppositie Raad van State en Arbitragehof: niet strijdig met grondwet/internationaal recht Toepassing: Tachkemoni-arrest Conclusie: versterking inschrijvingsrecht

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I De regeling en achtergronden Verzoenbaar met de actieve onderwijsvrijheid? “Overblijvende” knelpunten Instemmen met het pedagogisch project Weigeren doorverwijzen

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 1.De regeling Achtergronden Principe: recht op inschrijving Voorwaarde: instemming pedagogisch project Weigeren en doorverwijzen Weigeren:veiligheid (“volle school”) tuchtrechtelijke uitsluiting Doorverwijzen: te veel anderstalige lln (kwantitatieve en kwalitatieve voorwaarden) Rechtsbescherming:LOP’s en CLR

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 2.Verzoenbaar met actieve onderwijs- vrijheid? Raad van State in principe wel bedenking: specifieke pedagogische projecten Arbitragehof: arrest 8 oktober 2003 Géén absoluut inschrijvingsrecht (5 redenen) Beperking onderwijsvrijheid = evenredig

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 3. Instemmen met het pedagogisch project Inhoud van het pedagogisch project: = “geheel van de fundamentele uitgangspunten voor een school en haar werking” In overeenstemming met de mensenrechten?

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I Betekent instemmen ook inschrijven? “de inschrijving wordt genomen na instemming (…) met pedagogisch project en schoolreglement” Franse Gemeenschap: door de inschrijving aanvaardt leerling het project en reglement

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I Mogelijk knelpunt van pro forma instemming: Minister: geen voorafgaande inschatting of leerling zal kunnen voldoen RvSt: aanvaarden van de formele instemming en inschrijving; evt. later toevlucht tot tuchtrecht of ontbinding overeenkomst Toch: aarzeling bij spec. onderwijsproject

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I Rechtsleer: meer genuanceerd: M.b.t. schoolreglement: geen voorafgaande beoordeling mogelijk M.b.t. pedagogisch project: ondanks instemming kan toch een weigering tot inschrijving volgen, indien tegen objectief vaststelbare feiten bestrijden project school

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I Wachtlijsten mogelijk? Minister: uitgesloten (hoewel: autonomie van de school voor procedure; aanmeldingslijst) RvSt, arrest 18 juli 2003: “inschrijving kan op het eerste gezicht niet tegen de wil van de ouders worden uitgesteld” Comm Llnrechten: case ‘motivatieproef’

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I Selectie bij ‘overboeking’: chronologie als criterium? bv. Gent:buurtkinderen;Brussel:Ndlt. gezin - Minister: chronologie als enig criterium - Andere criteria mogelijk mits respect voor decretale doelstellingen

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 4. Weigeren: definitieve uitsluiting Niet inroepen van ‘te verwachten’ tuchtproblemen Geen beperking vrijheid van onderwijs Comm. Llnrechten: geen beoordeling tuchtbeleid

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 4.Weigeren: veiligheid in gedrang wegens materiële omstandigheden Al langer aanvaard als principe Consequent toepassen impliceert hardere norm Norm kan op verschillende (school/klas/richting) niveaus gehanteerd worden

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 5. Doorverwijzen Ratio: keren ‘witte vlucht’ Aanvulling op versterkt inschrijvingsrecht Al in ND-verklaring

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 5. Doorverwijzen: voorwaarden Criterium = thuistaal Kwant. voorw.: min. 20% thuistaal nt- Nederlands en min. 10 % hoger dan in LOP Kwal. voorw.: inspanningen voor allochtonen inzake taalvaardigheid, nascholing, ouderwerking

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 5. Doorverwijzen: Afdwingbaar i.t.t. ND-verklaring Spec. vw. : onthaalklas, unieke richting, buitengewoon onderwijs Bescherming voor ped. project

III. Het inschrijvingsrecht in het DGOK-I 5. Doorverwijzen: criterium Taal als relevant onderscheidingscriterium gezien onderwijsdoelstelling Doorverwijzing is enkel effectief voor allochtone leerlingen Indirecte discriminatie? Positieve actie: geen goed criterium

IV. Slotbalans