Rondetafelgesprek “NORM” reststoffen FANC Besluit 01/03/2013 (BS 25/03/2013) Aangifteplicht “NORM” reststoffen Doelstellingen rondetafelgesprek: informeren; Uitwisseling informatie, ervaringen,… Dialoog tussen FANC en belanghebbenden; Dialoog tussen afvalproducenten/NORM industrieën en afvalverwerkers; Debatteren over knelpunten;

Rondetafelgesprek “NORM” reststoffen Programma: 9u30 – 10u15 De natuurlijke radioactiviteit in de industrie: wat zijn de betrokken sectoren en reststoffen ? Het FANC besluit van 01/03/2013 en de aangifteformaliteiten (S. Pepin, FANC) 10u15 – 11u15 Discussiepanel: vertegenwoordigers van de betrokken industrieën en van het FANC leggen hun standpunt uit (A. Konings – INDAVER, B. Ska – FEBEM, D. Goris – Metallo-Chimique nv, …) 11u15 – 11u30 pauze 11u30 – 12u30 Het woord is aan de zaal: vragen, suggesties, debatten,…

NORM ? NORM = “Naturally Occurring Radioactive Material ” Natuurlijk voorkomende radioactieve materialen reeks (natuurlijk) uranium en thorium + kalium-40 achtergrondwaarden Belgische bodem: enkele ppm uranium/thorium (5 – 50 Bq/kg U-238, Th-232)

NORM: een “cocktail” van radioactieve stoffen Uranium, thorium + vervalelementen: Ra-226, Pb-210, Po-210, Ra-228,… Uranium reeks Thorium reeks

NORM in de industrie Bepaalde grondstoffen/ertsen (fosfaatertsen, zirkoniumzand,…) rijker in uranium en/of thorium Bepaalde processen leiden tot verhoogde concentratie in residu’s, tussen- en/of eindproducten ~ 100 Bq/kg tot 10 000 – 100 000 Bq/kg 2 X tot 200 – 2000 X achtergrondconcentratie in Belgische bodem

NORM: het reglementair kader KB 20/07/2001 (ARBIS) “Beroepsactiviteiten waarbij natuurlijke stralingsbronnen aangewend worden” Art. 4 ARBIS (+ FANC besluiten 01/03/2012 – 01/03/2013) – lijst betrokken sectoren Art. 9 ARBIS  aangifteplicht (impact op werkers + bevolking moet < 1 mSv/jaar – zoniet: correctieve maatregelen of vergunning) aangiftedossier moet o.a. beschrijving van de residu’s inhouden

“NORM” – betrokken sectoren Art. 4 ARBIS  Opsomming NORM sectoren FANC besluit 01/03/2012: 1. opslag, behandeling en verwerking van fosfaatertsen…; 2. opslag, behandeling en gebruik van zirkoonzanden en zirkoniumoxiden; 3. titaniumdioxideproductie; 4. grondwaterbehandelingsinstallaties; 5. steenkolencentrales; 6. productie van non-ferro metalen; 7. primaire staalproductie; 8. productie, gebruik, opslag en behandeling van materialen gebaseerd op thorium en thoriumlegeringen; 9. aardolieraffinage; 10. winning en transport van aardgas en schaliegas; 11. primaire productie van zeldzame aarden; 12. Opslag, behandeling, gebruik en verwerking van pyrochloor, columbiet, tantaliet, ilmeniet, rutile, cassiteriet, monaziet, toermalijn, granaat en microsilica

“NORM” – betrokken sectoren FANC website: Infodossier over NORM “technische fiches” per sector

“NORM” – betrokken reststoffen Sector van oorsprong Type afval of materiaal Dominante radionucliden Concentratie (Bq/g) Fosfaatindustrie fosforgips Ra-226 0,5 - 1 Scalings (kuipen, filterdoeken en filterkoeken, buizen, …) 1 – 100 Vuurvaste/ abrasief materialen Refractair/abrasief op basis van zirkoonzand U-238, Th-232 1 – 3 (U-238) 0,2 – 0,5 (Th-232) Refractair aluminosilicaat / siliciumcarbid U-238 0,2 – 0,5 gieterijen (zirkoonhoudende) gietkernen en gietzand Titaandioxide-productie filterdoeken en filterkoeken Ra-226, Ra-228 0,5 - 5 Grondwater-behandeling filterzand 1 - 10 Ontijzeringsringen Ionenuitwisselingshars 1 - 100 Residueel slib 0,05 – 1

“NORM” – betrokken reststoffen Sector van oorsprong Type afval of materiaal Dominante radionucliden Concentratie (Bq/g) steenkolencentrales Vliegassen Ra-226 0,1 – 0.2 Primaire staalproductie Sinterstof Pb-210, Po-210 70 -100 (Po-210) 15 – 30 (Pb-210) Hoogovenstof 10 (Po-210) Laswerken Thorium-houdende lasnaalden Th-232 50 - 150 Transport van aardgas Kleppen, compressoren, leidingen 1 - 200 Raffinaderijen Tankbodemslib Ra-226, Ra-228 0,1 - 10 Gebruikte katalysatoren 0,2 – 0,5 Bouw-/Ontmantelingsafval Vuurvast asbest-cement U-238, Th-232 3 - 5 (U-238) 0,5 - 2 (Th-232) Vuurvaste rotswol 3 – 5 (U-238) 5 – 15 (Th-232) Zirkoonoxide-houdende glasvezels 0,5 – 1 (U-238)

“NORM”reststoffen – acceptatie door afvalverwerker Tot 2013, “geval-per-geval” aanpak geen duidelijke reglementair basis voor de aanvaarding van NORM door afvalverwerkers; Geen tracerbaarheid van NORM afvalstromen; FANC besluit 01/03/2013 verwerking, opwaardering, recyclage reststoffen met een concentratie hoger dan referentieniveaus = beroepsactiviteit in de zin ARBIS Onderworpen aan een aangifte; Referentieniveaus = 0,5 Bq/g voor uranium (U-238), thorium (Th-232), radium (Ra-226) - vervalelementen inbegrepen Onder de niveaus => geen aangifteplicht – geen beperkingen qua verwerking Boven => notificatie aan FANC (via aangiftedossier) + notificatie aan afvalverwerker Verwerking via een geregistreerde afvalverwerker

“NORM”reststoffen – acceptatie door afvalverwerker Referentieniveau’s Uitzondering voor monostortplaatsen (site-specifiek voorwaarden) Niet van toepassing voor bodembeheer (geen bodemsaneringsnormen) Afvalverwerker: Onderworpen aan een aangifte Op basis van aangiftedossier, FANC legt aanvaardingscriteria op: max. concentratie in een bepaalde partij NORM; Beperking hoeveelheden verwerkte NORM reststoffen: => stortplaats: gemiddelde concentratie < 0,2 Bq/g, => concentratie in producten / residu’s van de afvalverwerkingsprocessen < referentieniveaus; Rapportering aan het FANC van verwerkte hoeveelheden (traceerbaarheid);

Samenvatting Risico-stromen Monostort ? Vrijstelling aangifteplicht < 0,5 Bq/g ? Monostort ? nee Vrijstelling ja nee aangifteplicht ja Geregistreerde verwerker voldoen acceptatiecriteria ? Specifieke analyse nee ja acceptatie

Activiteitsconcentratie Acceptatie criteria Referentiewaarden – vastgelegd in FANC beoordeling van aangifte Verwerking Activiteitsconcentratie Input (afvalproducent) Output (afvalverwerker) Stort gevaarlijke afval Cvrijstelling FANC Besluit Cgemiddeld, jaarlijks < 0.2 Bq/g Cmax 50 Bq/g Stort niet-gevaarlijke/inerte afval 10 Bq/g Mono-stort < 0.1 Bq/g: geen beperkingen > 0.1 Bq/g: specifieke analyse

Acceptatie criteria (2) Verwerking Activiteitsconcentratie Input (afvalproducent) Output (afvalverwerker) (Mee)verbranding Cvrijstelling FANC Besluit Toezicht eindproducten/residu’s Activity index (gebouwen) FANC besluit (wegenbouw) Cmax 10 Bq/g Bouwmaterialen Andere gebruik Geval per geval (dosisinschatting: < 0,3 mSv/j)

Inhoud aangiftedossier Administratieve gegevens; Verwerkte afvalstromen; Beschrijving verwerkingsprocessen; Beschrijving residu’s van de verwerkingsprocessen; Controlemodaliteiten van inkomende stromen; Voorbereiding dossier in overleg met FANC (stapsgewijze benadering) Indienen dossier FANC beslissing (acceptatiecriteria, rapportering-modaliteiten,…) Periodieke rapportering aan FANC

Karakterisering reststoffen Karakterisering NORM partijen Identificatie “risico-stromen” (mbv. meetgegevens, oorsprong, aard van het materiaal, EURAL,…); Bemonstering volgens regels van goede praktijk; Labo analyse; Voor “bekende” NORM materialen, literatuurgegevens over concentratie zijn soms voldoende Toezichtprotocol / praktische afspraken per installatie (beschreven in aangiftedossier)

Milieu impact - toezicht Indien werd voldaan aan de acceptatiecriteria : geen systematische opvolging van radioactieve parameters in milieu compartimenten (grondwater, percolaat,…); Eventuele controlemetingen van het FANC (radiologische toezichtsprogramma,…) Monostort : site-specifiek monitoring, eventueel lange termijn maatregelen; Bodemverontreiniging / “historieke” sites : Stapsgewijze benadering (gelijkaardig VLAREBO – FANC als advies verlenende orgaan); Risico-gebaseerd; Radium-verontreinigde sites als “antropogene radon-risico zones” (FANC besluit 10/08/2011)

Besluit Doelstellingen “NORM” wetgeving: duidelijke regelgevende basis voor acceptatie “NORM” reststoffen bij verwerkers (geïnspireerd door Duitse en Nederlandse voorbeelden); Traceerbaarheid NORM stromen; Stralingsbescherming; Te bespreken: Praktische haalbaarheid,… Netwerk voor informatieuitwisseling, technisch-wetenschappelijk ontwikkelingen … Raakvlakken met milieuwetgeving … Buitenlandse NORM stromen,… …