Verandering & Weerstand HHoe omgaan met weerstand? 18 november 2008

Overzicht Kadering: weerstand & verandering Oorzaken Hoe weerstand herkennen Veranderingsmanagement 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling 2

1. Kadering: verandering & weerstand Weerstand tegen veranderingen Huidige situatie Gewenste situatie Ruimer kader Als we op zoek gaan naar definities van verandering komen we al snel terecht in een kluwen van verschillende invalshoeken en nuances. Uitgepuurd kunnen we deze definities voor het merendeel tot deze figuur terugbrengen. Verandering wordt hier gezien als de overgang van de huidige naar de gewenste situatie waarbij er tegenstrijdige krachten op het veranderingstraject inspelen, weerstand en veranderingsbereidheid. Omdat we het vandaag met name over de weerstand en de overgang ervan naar veranderingsbereidheid gaan hebben, staan we ook even stil bij de definitie van dit begrip. Belangrijk is hier om het onderscheid tussen een kritische houding t.a.v. verandering te onderscheiden van een weerstandige houding. Terwijl de ene docent door z’n vragen wil bijdragen aan het succes van een op stapel staande verandering, zal de andere een weinig constructieve houding aannemen en trachten de verandering als zodanig in de weg te staan. Veranderingen zijn noodzakelijk als de huidige situatie niet langer overeenkomt met de gewenste situatie. Om de kloof tussen deze twee te overbruggen, doorloopt de organisatie een veranderingsproces. Tijdens dat proces zijn helpende en belemmerende krachten werkzaam. Een helpende kracht is bijvoorbeeld de veranderingsbereidheid van medewerkers. Dit is de bereidheid van mensen om zich in te zetten als de situatie dat vraagt. Een belemmerende kracht is bijvoorbeeld de weerstand tegen de veranderingen. Die weerstand komt voort uit het feit dat er belangen van mensen als gevolg van de verandering onder druk komen te staan. Veranderingsbereidheid 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Weerstand… Inherent verbonden aan een veranderingsproces Voorspelbare, natuurlijke en emotionele reactie Negatieve connotatie ↔ vaak teken dat men doel treft Volgens Roodhooft is weerstand trouwens een goed teken. "Wanneer er geen weerstand komt, is dat een teken dat het de mensen niet meer kan schelen. Die apathie is veel erger. De projectleider moet de weerstand beschouwen als een teken dat de veranderingsboodschap is begrepen en dat de verandering is begonnen." Indiv & groeps/organisatieniv 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

2. Oorzaken Ga op zoek naar mogelijke oorzaken voor weerstand en illustreer dit met een ervaring uit je eigen praktijk. (5’) 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Oorzaken van weerstand Tevredenheid 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Oorzaken van weerstand Gebrek aan medestanders 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Oorzaken van weerstand Geen duidelijke communicatie 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Oorzaken van weerstand Geen inbedding in de organisatie 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Oorzaken van weerstand Oorzaken bij doelpubliek Tevredenheid Eigenbelang Onzekerheid Ingaan tegen waarden en normen Oorzaken bij veranderingsmanagers Even op een rijtje… Invloed en kwetsbaarheid zijn twee onderliggende factoren of zorgen die de meeste weerstand veroorzaken Consequenties voor eigen werk en eigen positie, dan toekomstige situatie en later effecten op werk van collega’s en de onderlinge samenwerking 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Oorzaken van weerstand Oorzaken bij doelpubliek Oorzaken bij veranderingsmanagers Gebrek aan medestanders Geen duidelijke visie Geen duidelijke communicatie Gebrek aan ondersteuning bij acceptatie Enkel lange termijndoelen Korte termijnrealisaties niet valideren Consolidatie achterwege laten 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

3. Hoe weerstand herkennen? Niet eenvoudig en ook uit literatuur geen eenduidigheid Enkele uitingsvormen 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Je wordt overspoeld met details Tijd Meegaandheid Geef me meer details Filosoferen Verwarring Je wordt overspoeld met details Beweren dat het goed gaat Onuitvoerbaarheid Moraliseren Dat verbaast me niets Aanval ‘Wie heeft dat beslist? Ik weet daar niets van.’ Stilte Methodologie Aandringen op oplossingen 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

4. Veranderingsmanagement Plaats per twee de kaartjes in de volgorde die volgens jullie het meeste kans biedt op een succesvol veranderingstraject (10’) Inventarisatie: 1 groepje brengt stappenplan aan (kaartjes op magneetbord ophangen?), licht keuze toe Bespreking en reactie door groep Slides overlopen 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Veranderingsmanagement Drie fasen De voorbereiding De initiatie De consolidatie 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

VERANDERINGSPROCES Ontkenning Immobolisatie Integratie Relativering TIJD PRESTATIE SCHOK Ontkenning Immobolisatie Frustratie Verwerping Aanvaarding Test Aanpassing Relativering Integratie VERANDERINGSPROCES VERDEDIGING AANVAARDING AANPASSING 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Veranderingsmanagement De voorbereiding Creëer ontevredenheid Zoek medestanders – gedragenheid Formuleer een duidelijke visie Anticipeer op conflicten met bestaande waarden en normen ‘Er zijn een aantal dingen die je moet weten’ Volgorde is niet belangrijk (alle activiteiten gebeuren bij de voorbereiding, dus eigenlijk ongeveer gelijktijdig) Zorg dat mensen de noodzaak van veranderen inzien (als iedereen tevreden is met de huidige situatie en geen reden tot verandering ziet, zal het invoeren ervan niet gemakkelijk zijn) Zorg dat je een coalitie hebt, een groep van mensen die achter je staan en mee met jou de verandering kunnen invoeren (bv invoeren van een curriculumhervorming doe je niet alleen) gedragenheid: klein team dat voorbereidt vs idee van één persoon inhoudelijk, maar ook strategisch voorbereiden niet alleen enthousiaste vernieuwers, maar ook argwanende critici Een duidelijke visie van waarom er verandering is, waar je met die verandering naar toe wilt en wat dat voor de toekomst zal betekenen is belangrijk om mensen die verandering te doen begrijpen en te laten accepteren, bv. Invoering toledo + communiceer de visie duidelijk Dit vb sluit ook aan bij het rekening houden met waarden en normen die aanwezig zijn; docenten zijn gewoon om alles zelf in handen te nemen of te hebben; invoering van toledo brengt onzekerheid met zich mee: wat kan je er mee doen, is het gemakkelijk om mee te werken, moeten er dingen in de eigen werkwijze veranderd worden…  rekening houden met machtsstructuur, vetes, meningsverschillen…. 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Veranderingsmanagement De voorbereiding De initiatie Communiceer je visie Ondersteun de acceptatie van de verandering Onderhandel met je doelpubliek Overtuig je doelpubliek Dwing de verandering af Volgorde is belangrijk cf. volgende slide ! Communicatie: duidelijk, juist, tijdig, ruimte laten voor inbreng van de betrokkenen ‘Wie heeft dat beslist? Ik weet van niets’ wanneer, met wie, waarover Onderhandel: iedereen een beetje of een paar grote veranderingen? Mss iets over het hoofd gezien? Toegevingen doen om mss iets anders wel te knn bereiken? Overtuig: formeel/informeel (wandelgangen) dwing af: ‘ik vind dat dat niet kan’ wegen de opmerkingen van één iemand dan echt zo veel zwaarder dan al het werk van een hele groep? 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Veranderingsmanagement De voorbereiding De initiatie De consolidatie Stel niet enkel lange termijn doelen Valideer korte termijnrealisaties Veranker je innovatie in de organisatie Volgorde is niet belangrijk Aangeven waar de nodige info kunnen vinden, genomen beslissingen communiceren naar de verantwoordelijken Continuïteit Mensen opnieuw samenbrengen rond thema’s, blijven praten 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

En dan nog… Verschillende voorwaarden voor lukken of mislukken van veranderingen Groep van mensen – rol als ondersteuner Weerstand is niet te voorkomen maar valt wel te verminderen – zorg voor gedragenheid Vraagt tijd … 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling

Samen verder nadenken over hoe omgaan met weerstand? Meer weten? Samen verder nadenken over hoe omgaan met weerstand? Verdiepingsgroepje ‘Weerstand & gedragenheid’ 18 november 2008 Onderwijsondersteuning: NETwerk in ontwikkeling