Taalbeheersing in de praktijk. Tips om correct, helder en duidelijk te schrijven en te presenteren. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Overzicht Communicatie? Spreken en schrijven Schriftelijke communicatie formele brieven verslagen verhandelingen taalgebruik Mondelinge communicatie presentaties Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Communicatie? Minimale definitie: persoon A laat iets weten aan persoon B Types communicatie: non-verbaal verbaal maar niet talig verbaal en talig Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Theoretisch model (Jacobson) CONTEXT ZENDER BOODSCHAP ONTVANGER FEEDBACK Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Talige communicatie Talige interactie tussen 2 of meer personen Boodschap: informatie emotie Ontvanger: vlakbij of veraf Taalkanaal: gesproken geschreven Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Communicatiestoornissen Achtergrond zender  achtergrond ontvanger Culturele afstand Ontvanger kan geen feedback geven Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Communicatie is niet optimaal Ruis objectieve werkelijkheid = utopie verschillen groter  meer ruis A B Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Doel en bedoeling Wat is mijn doelpubliek? Wat is de bedoeling? informeren (ik wil dat de ontvanger iets weet) overtuigen (ik wil dat de ontvanger mijn mening over iets deelt) tot handelen aanzetten (ik wil dat de ontvanger iets doet) Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Schrijven en spreken Schrijftaal  spreektaal verschil in toon verschil in register verschil in woordenschat verschil in grammatica Moderne tussenvorm: e-mail positief gevolg: gemakkelijkere en snellere communicatie negatief gevolg: toon- en stijlonzekerheid  straalt af op andere geschreven documenten Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Spreektaal Euh ja, ik euh…, inderdaad, dit was een heel ernstige zaak. Dat een kind op zo’n manier ontvoerd wordt, niet gewoon wegloopt, maar echt ontvoerd wordt, meegenomen wordt dus, ja, dat komt niet zo vaak voor. Dat gebeurt maar zelden. Maar gelukkig is het kind nu terecht. Ja, natuurlijk moeten we het medisch onderzoek nog afwachten om te zien of alles ook helemaal in orde is, maar het lijkt er in elk geval op dat hij wel OK is. Natuurlijk zijn we nu allemaal heel gelukkig, want ja, je moet je dat voorstellen, he, we hebben echt nog de hele nacht heel hard gewerkt he, en dan is de opluchting natuurlijk wel groot. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Schrijftaal Bij wijze van voorbeeld: ergens in Vlaanderen wonen gehandicapten 'midden in een dorp'. Zij wonen er in het hart van de gemeenschap, sociaal en ruimtelijk. Dit stedenbouwkundig integratieprincipe vormt de levenscontext waarbinnen deze kwetsbare mensen maatschappelijk opgenomen kunnen worden in de dorpsgemeenschap. We zeggen 'kunnen', omdat het uiteraard nog altijd de mensen zelf zijn die beslissen of zij hun (in dit geval gehandicapte) buren opnemen in hun dorpskring. Men had ze ook, met de beste bedoelingen, midden in het veld of in een bosrijk domein een woongelegenheid kunnen bieden. Maar deze ruimtelijke afzondering zou automatisch tot gevolg hebben dat zij er ook sociaal als zonderlingen bestempeld zouden zijn.   Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Spreken is anders dan schrijven Gesproken woordenschat: minder gediversifieerd minder inhoudswoorden kleinere informatiedichtheid publieksvriendelijker aarzelingen, herhalingen zo correct mogelijk formuleren herhalen = makkelijker maken Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Spreken is anders dan schrijven Gesproken tekstopbouw: meer vertellend / verhalend veel verbindingswoordjes directe weergave van realiteit; geen abstracte voorstelling minder expliciete argumentatie Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Schrijven: niet overformaliseren! Positieve kenmerken overnemen van spreken en schrijven! Niet te veel lange of moeilijke woorden: ampel  overvloedig analoog  vergelijkbaar bilateraal  tweezijdig complex  ingewikkeld Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Niet te veel deftige en formele woorden met betrekking tot  over in ogenschouw nemen  bekijken bij wijze van  als derhalve  dus onderhavig  dit dientengevolge  daardoor reeds  al mede  ook indien  als slechts  alleen/enkel teneinde  om Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Gouden raad! Zorg voor afwisseling in de woorden en zinsstructuren! Tracht positieve kenmerken van spreektaal te combineren met positieve kenmerken van schrijftaal. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Correct, duidelijk en aantrekkelijk woordgebruik Vormen van onduidelijk, complex en onnauwkeurig woordgebruik: « Voor de voet weg moet dit probleemveld worden neergetunneld in een motie, om langs deze weg in lijn met de afspraken met het kabinet al zwaluwstaartend de pijnpunten snelstens en bestens af te concluderen. » (Ruud Lubbers) Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Vermijd omslachtige formuleringen Niet: Persoonlijk denk ik… Niet: Mag ik u vragen om… Niet: Gelieve te aanvaarden... Niet: Men verlieze niet uit het oog dat... Niet: Ik ben voornemens … Niet: We zijn de mening toegedaan... Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Vermijd lege woorden Niet: « naar de lezer toe… » Niet te vaak: « in het kader van … » Niet te vaak: « ten aanzien van… » Dit artikel is niet van toepassing ten aanzien van belastingplichtigen. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Vermijd te veel relativerende woorden Relativerende woorden maken je uitspraken vaag en onzeker: hoofdzakelijk, meestal, gedeeltelijk, nogal, min of meer, af en toe, enige, enkele, misschien, wellicht, enigszins, eventueel, waarschijnlijk, wel eens, … Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Geen passivitis! veel passieven vergroten de afstandelijkheid lezers voelen zich veel minder direct aangesproken! passieve zinnen zijn vooral geschikt voor wetenschappelijke verslagen! Hieronder worden de bezwaren nader beschreven. Dit wordt gedaan om duidelijkheid te scheppen over de later te volgen strategie. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Hoe het niet moet... Voorbeeld 1: Voor het eerst in de naoorlogse periode hadden veel landen van de westerse wereld duidelijk te kampen met een economische inzinking van tijdelijke aard. Voorbeeld 2: Wij zijn de mening toegedaan dat we hier te maken hebben met gegevens waarvan de betrouwbaarheid nog niet voldoende genoemd kan worden. Het komt ons dan ook voor dat een eventuele besluitvorming momenteel nog als prematuur moet worden beoordeeld. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Afkortingen Enkel algemeen aanvaarde afkortingen! Zoveel mogelijk afkortingen die je als afkorting uitspreekt: Wel: btw, cd, pc, pr-functionaris, CD&V, VU, VLD, tv, DNA Niet: a.h.w., bijv., e.d., enz., i.t.t., o.m., o.i.d., m.a.w., m.u.v., nl., … Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Voorbeelden Diverse basisdocumenten o.m. m.b.t. prioritaire stoffen en het NMP adstrueren een significante stijging van het aantal geurgehinderden. Wat bedoelt men hier eigenlijk? Uit diverse rapporten, waaronder het Nationaal Milieu Plan, blijkt dat het aantal mensen dat last heeft van stank (geurhinder) duidelijk is toegenomen. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Overzicht Communicatie? Spreken en schrijven Schriftelijke communicatie formele brieven verslagen verhandelingen taalgebruik Mondelinge communicatie presentaties Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Tips voor een goede formele brief Plaats de kern centraal (bv. vooraan) Geef je brief een logische structuur Wees to the point Doe gewoon Schrijf persoonlijk en lezergericht Formuleer positief Blijf beleefd Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Positief formuleren in alle omstandigheden! Vergelijk: Ik zal op 15 december niet in Brussel kunnen zijn. Op 15 december moet ik de hele dag in Gent zijn. U begrijpt dat we de kosten niet kunnen vergoeden als de levering niet op tijd is uitgevoerd. U begrijpt dat deze kosten alleen kunnen worden vergoed als de levering op tijd is uitgevoerd. Het uitstel geldt slechts tot 14 mei. Graag verlenen wij uitstel tot 14 mei. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 De sollicitatiebrief Motivatiebrief + curriculum vitae Inhoudelijke elementen motivatiebrief verwijzing naar advertentie motivatie geschiktheid vervolgprocedure afspraakmogelijkheden Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 … Stijl en opmaak wees origineel hanteer een perfecte spelling en taalgebruik wees bescheiden, eerlijk en duidelijk laat zo mogelijk anderen je prijzen Aanspreking en afronding Geachte heer, mevrouw Met de meeste hoogachting / Hoogachtend Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Het curriculum vitae Persoonlijk voornaam en naam adres en woonplaats telefoon, fax, e-mailadres geboorteplaats en -datum, nationaliteit burgerlijke staat (ongehuwd/gehuwd, naam partner, kinderen?) NIET: uiterlijk, nummer ID-kaart, beroep ouders, bankrekeningnummer Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Opleiding en diploma’s vanaf hoger secundair onderwijs bijkomende opleidingen omgekeerd chronologisch!! eindwerk of thesis: onderwerp + resultaat rijbewijs? Talenkennis: wees realistisch Werkervaring vorige werkgevers: functie, resultaten vakantie- en vrijwilligerswerk Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Hobbies en vrije tijd: relevante ervaringen contactvaardigheid, creativiteit, leiderschap Referenties Solliciteren via e-mail kan! Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Aanspreking Geachte mevrouw (+ familienaam) Geachte heer (+ familienaam) Geachte mevrouw Geachte heer Geachte heer / mevrouw komma MAG maar HOEFT NIET Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Alternatieve aanspreekvormen functie belangrijk: Geachte heer voorzitter Mevrouw de minister, Mijnheer de rector Informelere brieven: Beste X NIET: Mijnheer, Mevrouw, …: ongenoegen NIET: L.S. (lectori salutem) NIET: geachte dames en heren Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Overzicht Communicatie? Spreken en schrijven Schriftelijke communicatie formele brieven: verslagen verhandelingen taalgebruik Mondelinge communicatie presentaties Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Een verslag schrijven Schriftelijk verslag op basis van een geschreven tekst op basis van een mondelinge presentatie Geen eigen mening! Verslag  samenvatting 3 kernvragen voor je begint te schrijven: wat is het centrale thema? wat is de bedoeling? wat is jouw doelgroep? Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 1 gedachte per alinea Alinea’s koppelen met verbindingswoorden Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Een verhandeling schrijven Doelpubliek: schrijf voor je lezers! Structuur (zie ook “Enkele richtlijnen in verband met het eindwerk”) Titel: dekt de lading Samenvatting: achteraf schrijven Inhoudstafel: helder niet te diep onderverdelen (NIET 2.1.4.1.a.) Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Inleiding: belangrijk hoofdstuk Definitie opdracht : probleemschets en situering in context Verband met literatuur. Overzicht activiteiten en werkwijze. Vooruitblik op voornaamste besluiten. Beschrijving opbouw verhandeling, met verwijzing naar de verschillende hoofdstukken en paragrafen. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Hoofdstukken en paragrafen evenwichtig qua lengte volgorde: theorie, praktische uitwerking, resultaten, interpretatie Algemeen besluit verschillende besluiten verdere onderzoeksmogelijkheden Referentielijst: wees consequent! Index Appendix lange bewijsvoeringen berekeningen Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Taalgebruik 1 algemene regel: gebruik ook in een wetenschappelijk verslag geen overdreven formele woorden! Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Overzicht Communicatie? Spreken en schrijven Schriftelijke communicatie formele brieven: verslagen verhandelingen taalgebruik Mondelinge communicatie presentaties Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Mondelinge presentatie Voorbereiding van de presentatie Structuur en inhoud van het verhaal Verbale en non-verbale aspecten Gebruik van hulpmiddelen Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Voorbereiding Inhoud en structuur presentatie hangt altijd af van doelpubliek (leken / op de hoogte) bedoeling informeren overtuigen in discussie treden Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Voorlezen of niet? Algemeen: NEEN: leestoon / stereotype intonatie schrijftaal geen of nauwelijks oogcontact met publiek moeilijk in te spelen op onverwachte gebeurtenissen / vragen Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Op voorhand uitschrijven? Voordelen: houvast voor onervaren of faalangstige sprekers woordgebruik beter variëren Nadelen: schrijftaal je vertelt niet! Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Structuur en inhoud bepaal structuur voor begin presentatie centrale vraag / thema / probleem situering ten opzichte van ander onderzoek verslag (aankondiging) werkzaamheden, liefst in fasen besluiten + toekomstperspectieven Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Thesispresentatie reden van keuze valkuilen? aanpassing project in de loop van het onderzoek? fout rechtzetten die later werd opgemerkt Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Spreektips Verbaal: intonatie (vertellen!) spreeksnelheid (hou rekening met zenuwen) stemvolume (buikademhaling) Non-verbaal: oogcontact met hele publiek! gebruik je handen! presenteren = acteren! Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Tijdsbewaking! Oefen op voorhand! Zeg wat je gaat zeggen voor je het zegt Handout eventueel achteraf; nooit voordien Informatie moet meteen duidelijk zijn! luisteraar kan niet even terugbladeren Ondersteunende hulpmiddelen: doseren! transparanten: minimum lettergrootte 18! Powerpoint! Tracht zelf te geloven in wat je zegt!! Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Antwoorden op vragen Ons systeem  Angelsaksische systeem: geen openlijke kritiek gewoon Je verdedigen  gelijk krijgen Tracht niet emotioneel te reageren of kwaad te worden Soms is het beter toe te geven dat je iets op een andere manier had kunnen aanpakken Goed luisteren!! Tip: vraag herhalen met eigen woorden. Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Hou ook nog rekening met… Aandacht publiek: 8 minuten-grens 25 minuten-dip Discussie achteraf informatie meebrengen slides voorbereiden Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Interessante sites SCHRIJVEN: www.taaldatabanken.com (VRT-taalsite) www.destandaard.be www.onzetaal.nl Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Lieve De Wachter 3 oktober 2002 Interessante sites SPREKEN www.euronet.nl/users/pnc/dopo/Presenteren.html www.cs.rug.nl/~rudy/onderwijs/DIS/scoreform-mnd.html (lijkt me zeer bruikbaar!) www.xs4all.nl/~keizee/onderzoek/stap_6.html www.few.vu.nl/edu/covaardig/spreekw-nl.html www.citogroep.nl/vo/havovwo/se/prakopdr/netwerk-po/algemeen/toelichtingen/mondeling.htm Lieve De Wachter 3 oktober 2002

Informatie en advies E-mail: Lieve.DeWachter@ilt.kuleuven.ac.be Lieve De Wachter 3 oktober 2002