De geschiedenis van het Christendom In een kort overzichtje The basement, 24 juni 2010

Kerkgeschiedenis Onze (evangelische) kerk is niet uit het niets gekomen! Maar zolang bestaat ze nog niet... Hoe is ze ontstaan, wat was er ervoor? Wat kunnen we daarvan leren? Kerkgeschiedenis: heel divers, boom die in alle richtingen vertakt. op geregelde tijden bewegingen terug naar de basis (op heel andere manieren)

I : de vroege kerk ca 33-330 NC

De apostolische kerk (Zie ook boek handelingen) Eerst alleen joden  Later Paulus, apostel der Heidenen Kerken genoemd naar gebied, netwerk van huis-groepen Ondanks vervolging snelle verbreiding

Eerste 300 jaar Verspreiding door Romeinse rijk en verder Thomas tot in Indië? Vervolgingen (Jezus is Heer ipv de Keizer) Zorg voor armen, delen van bezittingen; tegencultuur Zo goed als geen eigen gebouwen, geen priesterklasse, ... Structuren en hiërarchie groeien langzaam

Namen en data 70 : val van Jerusalem 170: eerste versie apostolische geloofsbelijdenis Kerkvaders: 1e eeuw: Clemens v Alexandrië 2e eeuw: Polycarpus, Justinus de martelaar 3e eeuw: Tertulianus, Origenes

II: Christendom komt op als Rijk ca 330-1000 NC

Constantijn en verder Tot hier toe: Christendom verboden of gedoogd  Bekering keizer constantijn 313 Edict van Milaan (godsdienstvrijheid Rome) 392 andere godsdiensten verboden in Rome (Julianus de afvallige) Weg met tegencultuur, geweldloosheid, communaal leven... Christendom opgelegd met geweld, als politiek middel Bouw van kerken, ontstaan van priesterklasse...

Belangrijke namen en data 325 Concilie van Nice (+ Niceaanse geloofsbelijdenis) 397 Concilie v Carthago: bijbelse canon 431 Concilie v Efese: afsplitsing Nestorianisme 471 Concilie v Chalcedon: afsplitsing orientaals-orthodoxe kerk Athanassius van Alexandrië (4e eeuw) St-Patrick (begin 5e eeuw) keltisch christendom Augustinus vs Pelagius (5e eeuw) Wilibrord (rond 700) kerstening lage landen

Kloosters Onstaan als tegenreactie op ‘naamchristendom’ Communaal leven, celibatair, dikwijls geloftes van armoede... In oorsprong pogingen om terug te gaan naar de radicaliteit van de eerste kerk Mogelijkheid voor vrouwen op ander leven * Woestijnvaders (en –moeders) * Antonius, Vader van alle Monniken (rond 300) in Egypte * Regel van Benedictus (rond 500)

Ketterijen en afsplitsingen * Nestorianisme (assyrische kerk): Jezus in 2 personen * Orientaalse orthodoxie (oa kopten): monofysitisme (1 natuur in Christus) Gnostiek Manicheisme (Mani 3e eeuw) => mengreligie Arianisme (Arius 3e eeuw) => Jezus en H Geest als scheppingen v. D. Vader Zevende eeuw: Islam

III groot Schizma en verder ca 1000-1500 NC

Schizma tussen Oost en West Onenigheid over OA Taal van liturgie ‘filioque’  Oostelijke en en Westerse kerk gaan uiteen in 1054

Belangrijke namen en data (Westerse kerk) Anselmus van Canterbury (11e eeuw) Fransiscus van Assisi (rond 1200) Thomas v Aquina (13e eeuw) 12e en 13e eeuw: kruistochten 14e eeuw: de zwarte dood John Wycliffe, Jan Hus (14e eeuw) Erasmus (15e eeuw)

Grote ketterijen Katharen of Albigenzen (Occitanië/Z-Frankrijk): Gnostisch dualisme geen OT erkend (demiurg) Reïncarnatie Ascetische leer Zwaar vervolgd met zelfs kruistochten (vermeend manicheisme) Waldenzen (ontstaan ongeveer zelfde streek): Bijbel als enige geloofsautoriteit Paficisme, simpel leven, zorgen voor armen, niet erkennen van autoriteit RKK Zware vervolging Later deels opgegaan in protestantisme

IV: de Reformatie en protestantisme ca 1500-2000

Reformatie Protest tegen mistoestanden in de kerk Corruptie Decadentie en ontucht Aflatenhandel Door boekdrukkunst nieuwe mogelijkheden (vertaling bijbel in volkstaal) Maarten Luther (1517) 95 stellingen op kerkdeur in Wittenberg Later ook Johannes Calvijn, Huldrych Zwingli,... Eerst poging tot herstel RKK, dan noodgedwongen afscheuren  vervolging wegens ketterij In Engeland is de situatie anders gebeurd  Anglicaanse kerk (via media)

Reformatie en verder De 5 ‘solas’ van de reformatie Sola gratia (Alleen door genade) Sola fide (Alleen door geloof) Sola scriptura (alleen door de Bijbel) Solus Christus (Alleen Christus; soms Solo Christo, Alleen door Christus) Soli Deo Gloria (Alle eer alleen aan God) Katholieke kerk: contrareformatie (inquisitie + eigen hervormingen) Ignatius van Loyola  orde der Jezuïeten Godsdienstoorlogen (ook in de lage landen) Calvinisme vs Arminianisme

Radicale reformatie Anabaptisme = wederdopen, volwassenendoop Menno Simons (rond 1500) Terug naar woorden van Jezus als kern. (nadruk op bergrede) geweldloosheid en in gemeenschap leven. Vervolgd (ook door protestanten)  vlucht naar USA Amish, mennonieten, hutterieten, bepaalde broedergemeenten en baptisten (+ invloed op deel van emerging church)

Protestantisme 2.0: honderden afsplitsingen Wesley  methodisme (Revivalisme) holiness movement pinksterkerk Baptisme  fundamentalisme Restaurationisme  adventisme Broedergemeenten (open en gesloten) Etc etc (10.000 en denominaties)

Humanisme en vrijzinnigheid Humanisme (oa Erasmus) als Christelijke stroming 17e eeuw: conflict katholieke kerk – Gallilei (vooral tussen 2 soorten van wetenschap) Verlichtingsdenken en vroeg modernisme Sommigen gaan mee in wetenschapsparadiham (tot ontkennen wonderen ed) soms weg van bijbel en tradities: vrijzinnigheid (tot buiten grenzen christendom) Midden 20ste eeuw: christelijk atheisme (Hamilton, Vahanian,...) Bij zij die positief identificeren als Christen: dikwijls nadruk op naastenliefde, rechtvaardigheid (door woorden van Jezus)

Evangelicalisme en fundamentalisme Niet alle gelovigen nemen conclusies modernisme over anderen gaan meer naar bijbel (en traditie!)  evangelische stroming (Lutheraans, gereformeerd, anglicaans + broeders, baptisten, onafhankelijk,...) Onfeilbaarheid bijbel (+ paus) eind jaren 1800 Fundamentalisme als stroming, begin 20ste eeuw sterke antireactie op vrijzinnige bedreiging nog steeds veel invloed op evangelicalisme 5 fundamenten: onfeilbaarheid van de bijbel Maagdelijke geboorte van Christus Jezus dood als plaatsvervangende straf Lichamelijke opstanding Wonderen van Christus/of de wederkomst (en eindtijdmodel) Bij vergelijken met vrijzinnigheid: nadruk vooral op juiste leer, dikwijls theologisch vooral Paulus.

Charismatisch Christendom Geestesgaven ( cessationisme) Bij veel heroplevingen bovennatuurlijke gaven terug naar boven (doorheen hele geschiedenis Christendom) Op een nieuwe manier in 20ste eeuw: Azuza street * Pinksterkerk (begin 20ste eeuw) * Charismatische vernieuwing (midden 20ste eeuw, alle gevestigde denominaties) * ‘third wave’ (naar eind 20ste eeuw toe) ( Waaronder vineyard)

Niet-protestantse groepen Oud-katholieke kerk (deels uit Jansensisme) Geen erkennen van paus of hierarchie soms een stuk progressiever (vrouwelijke en niet-celibataire priesters) Quakerisme (Religious society of Friends) Geen vaste doctrine Nadruk Heilige Geest (the inner light)  Shakers (heel extatische groepering, uitgestorven)

Nog wat Namen (protestant en katholiek) John Wesley (18e eeuw): methodisme John Nelson Darby (18e eeuw): vergadering der gelovigen, broederkerken Graaf Von Zinzendorf (18e eeuw) hernhutters Adolf Daens (19e eeuw): opkomen voor arbeiders Pater Damiaan (19e eeuw) Charles spurgeon (19e eeuw) calvinistisch revivalisme C.S. Lewis (begin 20ste eeuw) Corrie Ten Boom (midden 20ste eeuw) Frère Roger de Taizé (tweede helft 20ste eeuw) Billy Graham (tweede helft 20ste eeuw) Francis Schaeffer (20ste eeuw) Watchman Nee (20ste eeuw): chinese kerk John Wimber (late 20ste eeuw): Vineyard Moeder Theresa (tweede helft 20ste eeuw)

afgespliste religies Mormonisme (Joseph Smith, begin 19e eeuw) Voudou en andere mengreligies Getuigen van Jehova (uit restaurationisme) Humanisme  vrijzinnigheid atheisme

V: de toekomst? ca 2000-...?

Stand van zaken nu? (Westerse wereld) De meeste vernoemde kerken bestaan nog steeds Moderne Eucumene (vb PKN Nerderland of Taizé) en vervaging grenzen nemen toe Nieuwe stromingen komen op Zoeken naar roots en traditie (ancient future)

Postmoderne paradigma-shift Invloed van Modernisme/verlichtingsdenken (en daarna de val daarvan): Uiteindelijk ontkerstening van westerse wereld (hier na WO II vervolledigd) Postchristelijke samenleving, christendom naar marge Andere manier van omgaan met waarheid Pluralisme Meer nadruk op ervaring, praktische toepasbaarheid, dan abstracte waarheid ...

Postmodernisme als invloed op het Christendom Pragmatisch evangelicalisme/megachurches (USA)  attractief, professioneel, groot, ... * post-evangelicalisme: Afschudden van fundamentalisme Worstelen met moeilijke vragen als hel, schepping, rol v/d bijbel, ... Dikwijls anti-institutioneel, heel divers * ‘emerging church’ /emergent post-evangelisch, postmodern, in alle richtingen New monasticism Maar ook Neo-calvinisme, neo-fundamentalisme, anti-postmodernisme

In de rest van de wereld Op veel plaatsen in de derde wereld: enorme groei vooral pinksterachtige kerken (soms ongezonde welvaartsleer) Celkerken, Huiskerken, organische kerken, simple church,... Veel groei in ook vooralvervolgde gebieden Jezus-moslims, messiaanse joden, hoge contextualisatie