Meten van het emotioneel functioneren bij 9- tot 15-jarigen met een gehoorverlies Universiteit Leiden Instituut Psychologie, Sectie Onderwijs- en Ontwikkelingspsychologie Dr. Carolien Rieffe Maartje Kouwenberg, MA MSc NSDSK (Nederlandse Stichting voor het Dove en Slechthorende Kind) Drs. Karin Wiefferink

Emoties zijn belangrijk communicatie middel

Hoe? Emoties hebben sterke communicatieve functie, maar hoe werkt het? Functie: Doel om relatie met omgeving te veranderen of te handhaven (Frijda, 1986)

Bijvoorbeeld: Liefde: versterkt relatie met ander Jaloezie: bescherming van “het mijne” Schaamte: gefaald als persoon, in context van sociale normen en waarden Trots: bekrachtigt gedrag dat positief wordt gewaardeerd in sociale context

Waarom emotioneel competent? Problemen in het emotioneel functioneren hangen samen met allerlei vormen van: Psychopathologie (vb: agressie, angst, depressie) Sociale problemen Academische problemen

Wat moeten kinderen leren om emotioneel competent te zijn? Herkennen emoties in nonverbale communicatie Identificatie van de eigen emoties Omgaan met negatieve emoties (coping) Inzicht in oorzaken van emoties van anderen Expressie / communicatie van emoties Empathisch vermogen

Twee constructen vorige slide zullen nader worden toegelicht: 1. Coping 2. Theory of Mind (inzicht in emoties anderen)

1. Coping… de huidige emotie theorie:  er staat een ‘belang’ op het spel  Verandering in “action readiness”: doel om relatie met omgeving te veranderen of te behouden (Frijda, 1986)

Kunnen we emoties controleren? 1. Primary appraisal: is dit een prettige of onprettige situatie? 2. Secondary appraisal: wat zijn mijn opties…?

“Wat kun je doen om je beter te voelen als je een probleem hebt, of vervelende situatie meemaakt?” Dove kinderen minder vaak: - probleem oplossende strategieën (ongeacht controleerbaarheid van situatie), én - minder mentale strategieën

2. Theory of Mind: Oorzaken emoties van anderen 1. Situationeel: koppeling situatie - emotie 2. Mentalistisch: koppeling subjectieve beleving - emotie

Oorzaken emoties: mentalistisch Twee mentale constructen centraal bij onstaan emoties: - Wat je wilt: DESIRES - Wat je denkt: BELIEFS

Voorspellen emoties van anderen Dove kinderen (gemiddeld 10 jaar): Voorspellen DESIRES: geen probleem Voorspellen BELIEFS: achterstand

En nu? Vanaf 2009.. …longitudinaal onderzoek naar kinderen met een gehoorverlies (minimaal 40 dB) om méér te weten te komen over het emotioneel & sociaal functioneren, en de ontwikkeling van psychopathologie

Opzet van het onderzoek Longitudinaal: 4 metingen in 2 jaar PP (9 tót 15 jaar = leeftijd aanvang onderzoek): Doof / Slechthorend Zich normaal ontwikkelend Informanten: Kinderen zelf Ouder(s) / verzorger(s) Methodologie

Wat meten we.. Emotie kennis en regulatie (vb: Coping*) Theory of Mind Sociale maten Psychopathologie (vb: Depressieve symptomen) Kind functioneren Achtergrondvariabelen * = omgaan met negatieve / vervelende situaties 16

Aandachtspunten Doof / SH Aantal punten om rekening mee te houden tijdens testen van kinderen met een gehoorverlies, o.a.: Welke taal? NGT, NmG, NL? Achterstand in taal- & leesontwikkeling Geen geluid Zoveel mogelijk non-verbaal

www.kindenemotie.nl