Natuurkijk op Langetermijnvisie Schelde-estuarium De LTV is een document geworden waarin uiteindelijk de toegankelijkheid van de havens de structuur heeft bepaald voor de toekomstschetsen. Eigen standpuntennotitie waarin de natuurwaarden van het estuarium uitgebreider belicht zijn en waarin de gevaren van verder verdiepen nader zijn uitgewerkt.

Werkgroep Schelde-estuarium Cluster van Vlaamse en Nederlandse natuurbeschermingsorganisaties in de regio van het Schelde-estuarium Bond Beter Leefmilieu, Het Zeeuwse Landschap, Natuurreservaten, Natuurmonumenten, Zeeuwse Milieufederatie Grensoverschrijdend 33 organisaties tekenden Verdrag van Saeftinghe Groot maatschappelijk draagvlak, zeker in Nederland (NM 950000 leden) 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Indeling presentatie Beschrijving gebied, waarden en bedreigingen  Thijs Kramer (ZMF) Historisch passief + overstromingsrisico  Peter Symens (Natuurreservaten) Afwegingskader eventuele verdere verruiming  Bart Martens (BBL) 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Kenmerken estuarium Ontmoeting rivier en zee Veelzijdige dynamiek: Permanente invloed van getij Geleidelijke overgang tussen zoet en zout, die ook nog eens heen en weer beweegt met het getij “Wandelend” systeem van geulen en platen De dynamiek wordt meestal in verband gebracht met de morfologie, maar dynamiek heeft net zo goed te maken met de dagelijkse waterstandschommeling en de daarmee schommelende zoutconcentratie. 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Natuurwaarden Zeer specifieke levensgemeenschappen in verschillende delen van het estuarium (zoet, brak en zout) Schorren, platen, slikken en ondiep-watergebieden Veel gasten in deze gebieden: kraamkamer voor vissen foerageer- en/of broedgebied voor vogels Estuariene levensgemeenschappen kenmerken zich niet door soortenrijkdom, maar door juist door een relatief klein aantal zeldzame soorten. Je zou kunnen zeggen dat kwaliteit boven kwantiteit gaat. De omstandigheden in de het estuarium zijn dusdanig extreem dat slechts weinig dieren eraan zijn aangepast. Juist op deze plekken kunnen bijzondere dieren de concurrentie de baas blijven en zich vestigen. Door de wisselende omstandigheden vind je op relatief korte afstand van elkaar totaal verschillende levensgemeenschappen. Daarmee is ook de typering afwisseling zeer op zijn plaats voor een estuarium. 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Vogels in Westerscheldegebied Soort % populatie Grauwe gans  57000 (29) Pijlstaart  10000 (16) Lepelaar  200 (6.3) Zilverplevier  3300 (2.3) Scholekster  18000 (2.0) Sternsoorten  belangrijk broedgebied Het betreft hier een aantal soorten waarvoor de Westerschelde zich qua percentage van de populatie nadrukkelijk onderscheidt. Er zijn echter nog meer soorten te noemen waarvan het aantal aanwezige exemplaren in de Westerschelde in de tienduizenden loopt (eenden, meeuwen) 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Mening over LTV Positief: erkenning streefbeeld van belang voor behoud natuurwaarden en meergeulenstelsel Negatief: scenario’s onduidelijk over natuurverliezen morfologische onzekerheden weggemoffeld De formulering van het streefbeeld voor 2030 is op zichzelf als winst te beschouwen, maar het streefbeeld biedt ook ieder wat wils, waarbij het de vraag is welk deelstreefdoel het zwaarst zal wegen. Een vingerwijzing de onevenwichtigheid vormen de scenario’s die wel concreet zijn in de mate van verdiepen, maar ronduit vaag over de gevolgen voor de natuur. De visie lijkt dan ook meer geschreven te zijn met als uitgangspunt de verdiepingsopties te bekijken dan de veiligheid of de natuurwaarde centraal te stellen. 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Bezwaar tegen verdieping Verdiepen = verstarren  dynamiek (hèt kenmerk van estuaria) wordt beperkt Verlies aan schorren, platen en slikken en ondiep-watergebieden Toename stroomsnelheid  beperking bodemorganismen Toename vertroebeling  effect op bodemdieren, vogels en vissen. Toename geulvolume en plaatvolume gaat ten koste van hoogwaardiger systeemelementen (ondiep-watergebieden). Fixatie van de hoofdgeul bepaalt de structuur van het geheel. Het is dus niet mogelijk om in het gebied er omheen wel een normale dynamiek te hebben. Verdiepen  ecologisch kwaliteitsverlies, want vooral de ondiep-watergebieden herbergen het microphytobenthos (bodem algjes) dat de brandstof vormt voor het benthisch estuarien ecosysteem. Ook door toename stroomsnelheid wordt hechting van microphytobenthos voorkomen. Besluit met beschrijving streefdoelen voor Estuarium zoals verwoord in Standpuntennotitie. 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Historisch passief Natuurherstelplan Westerschelde  lege doos enkel binnendijkse maatregelen bekritiseerd door EC Ontwerp natuurherstelplan Zeeschelde in koelkast geen compensatie voor areaalverlies geen vermindering overstromingsrisico geen verbetering slibhuishouding 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Overstromingsrisico In Nederland  1/4000 In Vlaanderen langs Zeeschelde: Volgens Sigmaplan  1/10000 Na KBR  1/350 Momenteel  1/70 Citaat uit AWZ nota van november 1996: “Een stormtij als die van 1953 zou niet gekeerd kunnen worden, terwijl de kans op voorkomen van een dergelijk getij 4,5 maal groter geworden is” 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Oorzaken Vermindering komberging (inpolderingen, dijkverhogingen, …) Verhoogde getij-indringing door vermindering weerstand (kanalisatie, verlaging drempels, …) Zeespiegelrijzing 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Oplossingen Westerschelde: ontpoldering inrichting van gebieden met gecontroleerde getij-invloed verbinden Wester- en Oosterschelde(?) In Zeeschelde: meest landinwaartse dijkvarianten volgens Sigmaplan 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Tussenliggend besluit (1) Als gevolg van... uitblijven van herstel verlies intergetijdegebieden Westerschelde & Zeeschelde grote onzekerheden voor morfologie (behoud meergeulenstelsel en dynamiek) plicht tot natuurherstel i.k.v. Vogel- en Habitatrichtlijn onaanvaardbaar hoog overstromingsrisico 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Tussenliggend besluit (2) Dient eerst werk gemaakt te worden van: evaluatie effecten vorige verdieping  MOVE-project herinvulling natuurherstelplan Westerschelde met buitendijkse maatregelen uitvoering toekomstschets A (ruimte voor het estuarium) met natuurherstelplan Zeeschelde i.k.v. geactualiseerd Sigma-plan 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Tussenliggend besluit (3) Inhaaloperatie omvat: wegwerken historisch passief verkrijgen van juridisch propere lei door conformering dossier huidige verdieping aan Vogel- en Habitatrichtlijn overstromingsrisico verkleinen vergroting kennis van effecten van ingrepen op estuarium  input voor MER 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Afweging vervolgingrepen De Werkgroep Schelde-estuarium eist dat de volgende toetsingen zullen worden uitgevoerd 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Vogel- en Habitatrichtlijn Voorafgaande inschatting ecologische gevolgen Indien geen onomkeerbare en wel compenseerbare effecten: alternatieven ontbreken zwaarwegend maatschappelijk belang aantonen natuurschade herstellen of compenseren 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Ecologische gevolgen Inzicht middels grensoverschrijdende MER effect morfologie + vertaling naar ecologie effect op overstromingsrisico effect op nautische veiligheid + vertaling naar risico’s voor op het land Compensatiemaatregelen vooraf uitwerken 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Voorwaarden inschatting MOVE-resultaten moeten duidelijkheid verschaffen over gevolgen vorige verdieping Alsnog uitgevoerde compensatieprojecten vorige verdieping op hun effectiviteit beoordelen 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Nut-noodzaakdiscussie Maatschappelijke Kosten Baten Analyse vanuit internationaal perspectief openbaar t.a.v. richtlijnen en resultaten onafhankelijk peer-review kosten en baten over volledige transportketen berekenen 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Baten en Kosten Baten tijdwinst lagere kosten achterlandverkeer Kosten baggerwerken natuurcompensatiemaatregelen 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Extra input MKBA Alternatieven Zeebrugge en Vlissingen Inschatting schaalvergroting containervloot Maritieme toegankelijkheid Antwerpen in internationaal verband Antwerpen 12.3 meter getij-onafhankelijk Hamburg 12.8 meter getij-onafhankelijk Bremen 12.0 meter getij-onafhankelijk 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Rekeningvaren Kosten verdieping doorrekenen aan havengebruikers  vereist wijziging Vlaams Havendecreet Bovenstaand principe reeds voorgesteld door EC in “Groenboek Havens en Maritieme infrastructuur” 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Economisch optimum Kostprijs vergroten diepgang Diepgang Kostprijs baggerkosten scheepskosten totale kosten 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Herstel en compensatie Indien toch verder verdiept wordt  compensatiemaatregelen vooraf vaststellen en geïntegreerd uitvoeren met verdieping zelf 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Algemeen besluit (1) Nu beslissen tot verdere verdieping is onverantwoord vanwege gebrekkige kennis over gevolgen voor natuurlijkheid en veiligheid Indien MOVE-project ruimte laat voor verder verdieping  Vogel- en Habitatrichtlijn als leidraad 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Werkgroep Schelde-estuarium Algemeen besluit (2) Onze aanpak gebaseerd op: voorzichtigheidsbeginsel voorzorgsbeginsel vervuiler betaalt beginsel procesgeïntegreerde maatregelen stand-still beginsel 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium

Politieke overwegingen De natuur van het Schelde-estuarium geniet bescherming in kader van enkele belangrijke Europese richtlijnen Verdrag 1995 bijzonder onelegant  LTV afgedwongen  haast heeft LTV verarmd MER en MKB uitvoeren vóór verzoek verdieping Vogel-en Habitatrichtlijn en voor sommige deelgebieden wetland in kader van Ramsar-conventie. Daarnaast in Nederland deel van de ecologische hoofdstructuur volgens de NB-wet LTV is op verzoek van Nederlands parlement opgesteld om een procedure als die in 1995 te voorkomen. Door de grote haast waarmee LTV is opgesteld is de kwaliteit onvoldoende en biedt het document geen houvast voor weloverwogen beslissingen. Het Nederlands parlement is zich terdege bewust van het risico dat de LTV wordt misbruikt als een argument om snel over een volgende verdieping te beslissen. 22-03-2001 Werkgroep Schelde-estuarium