Vliegen en ouder worden Deel 1 NZD 2008 Paul Michel de Grood CMZ

Aanbevolen literatuur Old Age and Glider Pilots By Alstair Nunn and Gordon MacDonald Saileplane & Gliding April-May 2006

Vliegen en ouder worden Wanneer moet je stoppen ?? Neem je zelf de beslissing ?? Moeten anderen dat zeggen ?? Of moet je wachten totdat het fout gaat ??

Vliegen en ouder worden Deel 1 Het ouder worden

Mijn vader (86 jr): de rally-rijder Legt een rij test af: Sturen goed Bochten goed Achteruit parkeren voldoende Remproef voldoende De weg terug vinden onvoldoende Anticiperen op het verkeer slecht

Mijn vader (86jr): de rally-rijder Eind resultaat: Kan nog wel een auto besturen Kan niet meer aan het verkeer deelnemen

Mijn vader (86jr): de rally-rijder Na afloop van de rijtest besluit hij: De auto vol met kleine deuken te laten opknappen. De auto was all risks verzekerd. Daarna is de auto verkocht. De opbrengst was voldoende om jaren lang de taxi te betalen

De zweefvlieger Gelden daar de zelfde regels als voor autorijden ? Nee, daar gelden nog veel strengere regels.

De zweefvlieger De mens heeft zich geëvalueerd tot het leven op land. Rechtop lopend met een snelheid van een paar kilometer per uur, bij 1 atmosfeer luchtdruk, niet onderworpen aan extreme G-krachten en de mogelijkheid tot rusten wanneer men dat wil.

De zweefvlieger Door te gaan vliegen komen we in een andere wereld terecht. We gaan ons dan driedimensionaal bewegen, met veel hogere snelheden dan waaraan ons lichaam gewend is; waar we blootstaan aan G krachten, aan zuurstofgebrek en waar we de vaste grond onder onze voeten missen om ons te oriënteren.

De zweefvlieger Kortom met vliegen proberen we vogel te zijn, maar dan wel zonder de bijzondere eigenschappen die een vogel met de evolutie heeft mee gekregen.

De zweefvlieger Met het vliegen stellen we onnatuurlijke eisen aan ons gestel. Die eisen kunnen wel eens te hoog zijn. Wil men veilig vliegen dan moeten we ons er van bewust zijn welke eisen het vliegen aan ons stelt. Naast algemene eisen van lichamelijke gezondheid, moeten wij ook geestelijk gezond zijn.

De zweefvlieger Als we in de lucht zijn, zullen we tot en met de landing in staat moeten zijn het vliegtuig te besturen. Acute lichamelijke of geestelijke ongeschiktheid leidt tot levensbedreigende situaties.

De zweefvlieger Het driedimensionaal bewegen is voor onze zintuigen ongewoon. Onze hersenen moeten leren de informatie van de zintuigen anders te combineren en ze te plaatsen in het driedimensionale vlak. Daar is training voor nodig.

De zweefvlieger Het goed vliegerschap vraagt om psychologische factoren als stressbestendigheid, intelligentie en creativiteit. Eigenschappen waar een groot beroep op wordt gedaan als de vlieger met zijn vliegtuig in ongewone situatie terecht komt. De mens is geen vogel en toch gaan we de uitdaging aan te vliegen.

I am safe I Illness? A Alimentation? M Medication? S Stress? A Alcohol? F Fatigue? E Emotion?

Wat mensen heel goed kunnen Systematiek en samenhang herkennen en zich een beeld kunnen vormen van de situatie. Situaties beoordelen en aangegeven valkuilen analyseren. Nieuwe oplossingen ontdekken en deze uit proberen. Ideeën, doelen ontwikkelen. Prioriteiten stellen. Probleemoplossend vermogen.

Alleen mensen hebben: Tegenwoordigheid van geest en Flexibiliteit. Creativiteit en Innovatie vermogen.

Naar mate de leeftijd vordert nemen deze goede eigenschappen in kracht af.

Wat Mensen minder goed kunnen Lange tijd zeer geconcentreerd bezig zijn. Details zeer nauwkeurig herkennen Steeds hetzelfde exact op de zelfde manier doen Aan verschillende dingen tegelijkertijd bewust denken Objektief oordelen Onder tijdsdruk kalm en rustig blijven Belangrijke gedachten naar de achtergrond plaatsen Permanent zich zelf analyseren en controleren

Naar mate de leeftijd vordert komen deze minder goede eigenschappen duidelijker naar voren.

REACTIETIJD

REACTIETIJD Bij het uitvoeren van een aantal complexe handelingen om het vliegtuig uit de gevaarlijke situatie te halen. Hiervoor moet men: Signaleren, besluiten en uitvoeren

See and Avoid Activiteit Tijd sec totaal Waarneming 0.100 0.100 Voorbereiding motoriek Oogbeweging 40 gr Fixeren Herkennen Besluit nemen Knuppel/voeten uitwijkbeweging Tijd sec totaal 0.100 0.100 0.175 0.275 0.050 0.325 0.070 0.395 0.650 1.045 2.000 3.045 0.400 3.445 2.000 5.445 sec

See and Avoid Bij 120 km/uur: Waarneming binnen 370 meter leidt tot botsing

See and Avoid Veel gehoord op het veld: Die oudere vlieger heeft ons niet gezien !! Die oudere vlieger moet verder om zich heen kijken !!

Ogen De hoeveelheid licht die wordt doorgelaten door de pupil neem af, De verstrooiing van licht neemt toe. De gezichtsscherpte neemt af. Er is steeds meer licht nodig om nog goed te kunnen zien. Het accommodatievermogen neemt af. De tijd om aan het donker te wennen neemt toe met de leeftijd.

Ogen Met toenemende leeftijd neemt eveneens de dynamische gezichtsscherpte af, d.w.z. het scheidend vermogen voor bewegende objecten.

Ogen Indien de zintuigen niet meer optimaal functioneren wordt hierdoor ook de waarneming beïnvloed en vervolgens de selectie en interpretatie. Ouderen nemen dus minder of anders waar dan jongere vliegers.

OREN Eerst vermindert het vermogen hoge tonen te horen (12 kHz), Later geldt dit ook voor de lagere tonen (1, 2 en 4 kHz). Het wordt daardoor steeds moeilijker om in een rumoerige omgeving een gesprek op een afstand van 50 cm te kunnen volgen.

OREN Bij voordrachten, in de kerk, zitten ouderen vooraan.

Geheugen verminderd vermogen: om iets te onthouden te verplaatsen van het korte termijn geheugen naar het lange termijn geheugen informatie weer uit het lange termijn geheugen op te halen

Geheugen Nieuwe vaardigheden of theorie leren is moeilijker voor een ouder persoon. Wat op jonge leeftijd geleerd is blijft langer behouden dan wat later geleerd is.

Informatie verwerking Afname vanaf 25 jaar Ouderen hebben meer tijd nodig om taken uit te voeren. Reactietijd langer naarmate men ouder is. Hoe ouder, hoe minder taken gelijktijdig kunnen worden uitgevoerd

Informatie verwerking Het kost ouderen meer moeite om overzicht te houden en te handelen in complexe situaties.

Aandacht en stress Voor veel ouderen "hoeft het allemaal niet zo nodig meer". Ze hebben minder zin en energie voor allerlei (nieuwe) activiteiten, deels ook door toenemende lichamelijke beperkingen. Ouderen zijn minder bestand tegen stress.

Old Age and Glider Pilots By Alstair Nunn and Gordon MacDonald Saileplane & Gliding April-May 2006

Het prestatie vermogen Is gebaseerd op : Het leervermogen Creativiteit en probleemoplossend vermogen Het toepassen van vaardigheden en kennis

Het prestatie vermogen Het leervermogen : gele lijn

Het prestatie vermogen Creativiteit en probleemoplossend vermogen: groene lijn

Het prestatie vermogen Het toepassen van vaardigheden kennis en ervaring: rode lijn Blauwe lijn: prestatievermogen

Het prestatie vermogen Leren vliegen op latere leeftijd: prestatie vermogen: blauwe stippellijn

Het prestatie vermogen Het prestatie niveau daalt met de leeftijd. Door de veranderingen van het ouder worden, heeft de oudere dit zelf niet in de gaten, Maar zijn omgeving wel. Tenzij er een ongeluk gebeurd.

De kans op een auto-ongeluk per leeftijdsgoep per rijuur

Het prestatie vermogen Kunst van het ouder worden: Op tijd het stokje doorgeven aan de “jonge” ambitieuze opvolgers. Alleen dan gaat de ontwikkeling van het zweefvliegen verder.

Juridisch Kader Een zweefvliegvereniging heeft een leeftijdsgrens van zeventig jaar ingevoerd voor zweefvlieginstructeurs en heeft de arbeidsverhouding met een tachtigjarige zweefvlieginstructeur beëindigd. De Commissie voor gelijke Behandeling acht het onderscheid op grond van leeftijd objectief gerechtvaardigd omdat het geschikt en noodzakelijk is om de kwaliteit van de beroepsuitoefening te bewaken en er vooralsnog geen alternatieve methoden zijn om deze kwaliteit op individuele basis te bewaken.

Juridisch Kader Commissie acht het beëindigen van arbeidsverhoudingen met zweefvlieginstructeurs bij het bereiken van de zeventigjarige leeftijd vooralsnog een noodzakelijk middel om het doel, het waarborgen van de kwaliteit van de zweefvlieginstructie en daarmee de veiligheid van de leerlingen, te bereiken.

Juridisch Kader De Commissie beveelt partijen aan om er bij de commissie van instructie en veiligheid van de afdeling zweefvliegen van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart op aan te dringen een instrumentarium te ontwikkelen om de kwaliteit van de zweefvlieginstructie te bewaken.

Juridisch Kader De voorgestelde EASA regels voor instructie: Instructeur bevoegdheid 3 jaar geldig Vlieguren als instructeur Proficiency check tot max 12 mdn voor afloop instructeur bevoegdheid Vlieguren als solist

De oudere vlieger: Afgenomen prestatievermogen zowel geestelijk als lichamelijk, Aversie tegen veranderingen, Verminderde zelfkritiek. Conflict mijdend gedrag. Berustend Leeft in het verleden. Grote behoefte om voor vol en belangrijk aangezien te worden.

De oudere vlieger: Grote individuele verschillen. Alle veranderingen gaan zeer geleidelijk. Veel blijven vliegen is een noodzaak om current te blijven.

Environmental Factors Personnel Factors Condition of Operators Resource Management Organizational Climate Process ORGANIZATIONAL INFLUENCES Inadequate Supervision Planned Inappropriate Operations Failed to Correct Problem Supervisory Violations UNSAFE SUPERVISION PRECONDITIONS FOR UNSAFE ACTS Environmental Factors Personnel Factors Condition of Operators Physical Environment Technological Environment Crew Resource Management Personal Readiness Adverse Mental States Adverse Physiological States Physical/ Mental Limitations UNSAFE ACTS Errors Errors Violations Decision Errors Skill-Based Errors Perceptual Errors Routine Exceptional

HFACS Zolang wij de cultuur niet veranderen, en veel status wordt ontleend aan het instructeur zijn, zal het leeftijdsprobleem blijven spelen. Zelfkennis van de oudere vlieger en op tijd de taak over te dragen aan jongeren, -dus stoppen met instructie, maar wel blijven vliegen- draagt bij aan de cultuur verandering.