Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie Trainer B Voetbal (UEFA B) Toegepaste Trainingsmethodiek Blessurepreventie 2009-2010

Blessurepreventie Situering Conceptueel model Primaire preventie Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie Blessurepreventie Situering Conceptueel model Primaire preventie Secundaire preventie Tertiaire preventie Algemene conclusies

1. Situering feiten en cijfers Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 1. Situering feiten en cijfers amateurvoetbal: 1 blessure per speler/jaar (Ekstrand, 1983, American Journal of Sports Medicine) geschatte kost per blessure* = 150 euro wereldwijd, 200 miljoen spelers = 30 miljard euro per jaar 30% minder blessures via preventie = 10 miljard euro per jaar (* 1 of meer dagen onbeschikbaar voor training en/of wedstrijd) profvoetbal: economische kost van 1 week onbeschikbaarheid salaris: 800.000 € geschatte economische kost per week = 20.000 € toptalenten: naast de emotionele en psychologische impact, moet een blessure bij talentvolle jeugdvoetballers beschouwd worden als een bruuske stop in het ontwikkelingsproces en een potentieel risico voor de verdere ontwikkeling

1.Situering locatie van blessures Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 1.Situering locatie van blessures

1. Situering ernst van blessures 1ste klasser 2de klasser O s c h i k Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 1. Situering ernst van blessures 1 2 3 4 5 6 7 - d a g e n 8 > O s c h i k t v o r / f w j Aantal blessures (%) 1ste klasser 2de klasser

2. Conceptueel model blessuremechanismen risicofactoren Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 2. Conceptueel model trainingsprogramma training cyclus seizoensplan beweeglijkheid gewrichten prestaties (wedstrijden en/of trainingen) uitlokkende factoren blessuremechanismen menselijke factoren scheidsrechter ploegmaat tegenstander omgeving weer ondergrond (vloerfrictie/schoentractie) onderhoud kunstlicht sportuitrusting kledij schoenen beschermende kledij beenbeschermers helm externe risicofactoren risicofactoren nature (aangeboren) leeftijd (RLE) geslacht lengte lichaamsbouw gezondheid fysieke fitheid proprioceptie vaardigheidsniveau lenigheid spier(on)evenwichten spierkracht nurture (oiv training) interne risicofactoren voorbestemde voetballer vatbare voetballer geblesseerde voetballer

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 2. Conceptueel model een speler raakt geblesseerd door de inwerking van één of meerdere uitlokkende factoren op één of meerdere interne risicofactoren, gekoppeld aan één of meerdere externe risicofactoren vb: een speler heeft een onevenwicht tussen achterste (m. hamstrings) en voorste (m. quadriceps) dijbeenspieren = interne risicofactor speler is voorbestemd om blessure op te lopen hij traint op een terrein in slechte staat (glad, oneffen, …) = externe risicofactor speler is vatbaar voor blessure de overloadtraining geeft een prikkel die te hoog ligt voor de speler speler loopt een blessure op

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3. Primaire preventie = voorkomen van blessures voor er sprake is van klachten blessurepreventie-screening (opsporen en normaliseren van zwakke schakels in het bewegingsapparaat) actieve blessurepreventie passieve blessurepreventie

3.1. Blessurepreventie-screening Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.1. Blessurepreventie-screening blessurepreventietests (vb U.Z. Leuven) medisch onderzoek krachtmetingen (cybex) lenigheidsmetingen

3.2. Actieve blessurepreventie Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2. Actieve blessurepreventie opwarming cooling-down bekkencontrole rompstabilisatie proprioceptie (vb: enkelstabiliteit) spierversterkende oefeningen

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.1.Opwarming spelers voorbereiden op een komende prestatie (wedstrijd of training) primaire doelstellingen cardio-pulmo-vasculaire prikkeling (o.a. hartfrequentie, ademhaling, bloeddoorstroming, lichaamstemperatuur, …) gewrichten, pezen en spieren ‘klaar’ maken elasticiteit mobilisatie – flexibiliteit spanning opbouwen vb bekken-heup > 3 vlakken sprong ABC mentaal: concentratie – opwekken van positieve agressie

3.2.1.Opwarming opbouw wedstrijdopwarming (chronologisch) Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.1.Opwarming opbouw wedstrijdopwarming (chronologisch) inlopen en losmakende oefeningen loop ABC - dynamische stretching sprong ABC (ifv explosiviteit) snel voetenwerk + versnelling passing positiespel afwerking (spitsen) – oefenstof eigen aan individu collectieve of individuele korte opwarming na mentale en fysieke pauze en wedstrijdpraatje? wat met de bankzitters? (jeugd – volwassenen)

3.2.1.Opwarming opwarmingsoefeningen (duur 15 min) 1. armen-schouders Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.1.Opwarming opwarmingsoefeningen (duur 15 min) 1. armen-schouders beide armen kreitsen voorwaarts (symmetrisch) beide armen kreitsen rugwaarts (symmetrisch) armen horizontaal zijwaarts voor -rugwaarts armen asymmetrisch kreitsen voorwaarts 2. romp-bekken huppelpas, knie naar rechts, armen naar links samba loop links voor samba loop rechts voor lichte loopppas, arm kreitsen en grond raken met de hand lichte looppas, romp voorwaarts neigen en doorlopen

3.2.1.Opwarming 3. beenspieren 4. dynamisch stretchen Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.1.Opwarming 3. beenspieren skipping = lichte looppas knieën heffen tot horizontaal lichte looppas- hielen zitvlak lopen met gestrekte benen huppelpas, onderbeen inwaarts brengen onderbeen opendraaien 4. dynamisch stretchen knie tegen de borst (4 x links-4 x rechts) trapbeweging zijwaarts halve hoogte (4 x links-4 x rechts) trap voorwaarts , schouderhoogte (4 x links-4 x rechts) been opendraaien (4 x links-4 x rechts) been indraaien (4 x links-4 x rechts)

3.2.1.Opwarming 5. sprong abc 6. mobiliseren van de gewrichten Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.1.Opwarming 5. sprong abc kaatssprong voorwaarts kaatssprong zijwaarts veelsprong verticaal voorwaarts veelsprong zijwaarts veelsprong vertesprong 6. mobiliseren van de gewrichten Enkelgewricht, kniegewircht, heup-bekken, schouders en hoofd eindigen met enkele korte versnellingen vanuit dynamische stretch- oefeningen (technisch versnellen), enkele richtingsveranderingen en 1x coördinatieloop

3.2.2.Cooling-down doel : - tot ‘rust’ komen na inspanning hoe? Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.2.Cooling-down doel : - tot ‘rust’ komen na inspanning - mentaal en fysiologisch hoe? - loslopen (10’-15’) - statische stretching (submaximaal) - alternatieven (indien beschikbaar) ijsbad losfietsen massage

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.2.Cooling-down

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.2.Cooling-down

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.3. Bekkencontrole het bekken vormt één van de belangrijkste schakels in het menselijke lichaam. welke oefening je tijdens het voetballen ook doet, telkens zal het bekken de cruciale schakel zijn een stabiel bekken geeft je meer controle over je bewegingen en werkt ook blessurepreventief tegen vervelende kwetsuren ter hoogte van de heup deze vervelende blessures kunnen vaak worden voorkomen door te zorgen voor een goede lenigheid (beweeglijkheid) en voor een goed evenwicht tussen de verschillende spiergroepen (stabiliteit)

3.2.3. Bekkencontrole bekkenkanteling rechtstaand Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.3. Bekkencontrole bekkenkanteling rechtstaand handen- en voetensteun voorover gebogen ruglig

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.4. Rompstabilisatie voetbalspecifieke acties vragen een optimaal functioneren van het bewegingsapparaat. Het juist en snel uitvoeren van een technische vaardigheid betekent vooral veel aandacht schenken aan een juist ‘evenwicht’ een goede ‘stabiliteit’ en een correcte ‘bewegingscontrole’ van het spiersysteem. het actief (= spieren), het passief (beenderen gewrichtkapsels, ligamenten) en het neuraal systeem (= het aansturingsysteem van de spieren) moeten zodanig samenwerken dat ze op een veilige en efficiënte manier de krachten die worden ontwikkeld door de spieractiviteit kunnen omzetten in functionele voetbalacties. (bijvoorbeeld trappen op doel, lange passing, …) stabiliteit verkrijgt men als de drie componenten goed samenwerken een gebrek aan stabiliteit kan leiden tot een foute technische uitvoering maar evenzeer tot klachten en blessures

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.4. Rompstabilisatie

3.2.4. Rompstabilisatie buikspieren - rugspieren Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.4. Rompstabilisatie buikspieren - rugspieren

3.2.4. Rompstabilisatie rugspieren Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.4. Rompstabilisatie rugspieren

3.2.4. Rompstabilisatie Speler 1 Speler 2 Speler 3 Speler 4 Speler 5 Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.4. Rompstabilisatie R a t i o r m p 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Speler 1 Speler 2 Speler 3 Speler 4 Speler 5 Speler 6 Speler 7 Speler 8 Speler 9 Speler 10

3.2.5. Proprioceptie (vb enkelstabiliteit) Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.5. Proprioceptie (vb enkelstabiliteit) proprioceptie (zelfwaarneming) is het vermogen om de positie en stand van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen in rust en tijdens bewegingen het lichaamsgevoel dat mensen vertelt waar en in welke stand hun lichaamsdelen zich bevinden versterken van de stabiliteit betere spiercontrole bij plotselinge positieverandering proprioceptie zorgt er in feite voor dat jij alle bewegingen die je wilt maken, kunt maken en het maakt de beweging efficiënter

3.2.5. Proprioceptie (vb enkelstabiliteit) Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.5. Proprioceptie (vb enkelstabiliteit)

3.2.5. Proprioceptie (vb enkelstabiliteit) Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.5. Proprioceptie (vb enkelstabiliteit)

3.2.6. Spierversterkende oefeningen Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.6. Spierversterkende oefeningen kracht wordt gedefinieerd als de eigenschap van een spier om samen te trekken, door het ontwikkelen van een spanning tegen een uitwendige weerstand voetbalspecifieke acties vragen een optimaal functioneren van het bewegingsstelsel (de spieren, de beenderen, de gewrichten, maar ook de zenuwbanen). Om een mooie actie succesvol te kunnen voltooien, moet je natuurlijk de nodige “power” in de benen hebben, maar ook voldoende stabiliteit, explosiviteit en uithouding. een goed evenwicht hiertussen is dan ook noodzakelijk een goede verhouding tussen de verschillende spiergroepen zal niet enkel blessurepreventief werken, maar zal ook zorgen voor een betere lichaamstabiliteit. Een goede controle over je lichaam vormt de noodzakelijke basis voor verdere techniektraining.

3.2.6. Spierversterkende oefeningen Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.6. Spierversterkende oefeningen

3.2.6. Spierversterkende oefeningen Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.6. Spierversterkende oefeningen hamstrings/quadriceps

3.2.6. Spierversterkende oefeningen Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.2.6. Spierversterkende oefeningen ratio hamstrings/quadriceps 1 2 3 4 5 6 7 8 9 speler 1 speler 2 speler 3 speler 4 speler 5 speler 6 speler 7 speler 8 speler 9 speler 10

3.3. Passieve blessurepreventie Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 3.3. Passieve blessurepreventie passieve preventie doe je door voldoende te rusten, door goede voetbalschoenen aan te doen, door een goede fair-play, door voldoende te DRINKEN voor tijdens én na een training of match. juiste SPORTVOEDING …

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 4. Secundaire preventie = snel herkennen eerste tekenen overbelasting (OVERREACHING) symptomen prestatiedaling gedragsverandering, vermoeidheid slechte eetlust, slecht slapen hogere rustpols, hogere ochtendpols langzamer herstellen …

geen aandacht voor die symptomen geen aangepaste trainingsactiviteiten Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 4. Secundaire preventie OVERREACHING eerste symptomen van overbelasting geen aandacht voor die symptomen geen aangepaste trainingsactiviteiten OVERTRAINING tertiaire preventie KWETSUUR

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 5. Tertiaire preventie = het snel nemen van maatregelen bij acute blessures, het geven van de juiste behandeling en verzorging in alle stadia van de blessures, ook nadat de blessure is hersteld R-ICE methode (rust en ijs) actieve revalidatie: vervangende trainingsarbeid laten verrichten waardoor de gehele conditie niet te sterk terugloopt belasting aanpassen aan de blessure: pas aansluiten met de groep als de CLUSK weer optimaal is (CLUSK = coördinatie, lenigheid, uithouding, snelheid en kracht)

5. Tertiaire preventie herblessures interventiegroep controlegroep Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 5. Tertiaire preventie herblessures In een wetenschappelijk onderzoek naar herblessures (geblesseerde spelers die hervallen) werden 20 ploeg- en en 482 spelers verdeeld in 2 even grote groepen. De ene groep (interventiegroep – 90 spelers met blessure) werd in geval van blessure intensief begeleid in een 10-stappen model om speler opnieuw ‘wedstrijdklaar’ te maken. In de andere groep (controlegroep – 79 met blessure) gebeurde dit niet. Uit de resultaten bleek dat er zich bij de begeleide groep beduidend minder herblessures voordeden dan bij de controlegroep. interventiegroep controlegroep herblessure binnen 1 week 2 (2%) 14 (18%) herblessure binnen 4 weken 7 (8%) 20 (25%) herblessure binnen 2 maanden 9 (10%) 22 (28%) herblessure tijdens het seizoen 10 (11%) 23 (29%)

Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 6. Algemene conclusies toenemende evidentie voor de bijdrage en effectiviteit van blessurepreventie-training voor het voorkomen van: spierblessures knie- en enkelproblemen overbelastingsletsels herblessures de betere studies in voetbal Junge 2002, Mandelbaum 2005, Gilchrist 2008, Soligard 2008 The 11+ http://www.fifa.com http://f-marc.com/11plus/index.html

6. Algemene conclusies spieren versterken/verlengen Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 6. Algemene conclusies spieren versterken/verlengen problematiek van de spierblessures in het profvoetbal! spieronevenwichten evalueren en corrigeren = absolute noodzaak bij talentvolle jeugdvoetballers soepelheid en beweeglijkheid van de gewrichten verhogen problematiek van de enkelblessures in het amateurvoetbal! lichaamshouding verbeteren via een verhoogde rompstabiliteit = aandachtspunt op alle niveau‘s

6. Algemene conclusies prestatietraining en blessurepreventie Trainer B Voetbal (UEFA B) - Algemeen Gedeelte – Toegepaste Trainingsmethodiek - Blessurepreventie 6. Algemene conclusies prestatietraining en blessurepreventie = een gericht proces op weg naar succes belang van een geïntegreerde aanpak inspanningstests coördinatie-, conditie- en snelheidstests blessurepreventietests trainingsdata noodzaak van een multidisciplinaire communicatie technische staf fysieke begeleiding paramedische staf medische staf management