Neuro- & Revalidatiepsychologie Alumnidag psychologie Neuro- & Revalidatiepsychologie Prof. dr. Roy Kessels Prof. dr. Luciano Fasotti Dr. Marc Hendriks

Sectie Neuro- & revalidatiepsychologie Prof. dr. Roy Kessels (hl)* Prof. dr. Luciano Fasotti (bijz hl)* Prof. dr. Jos Egger (bijz hl)* Dr. Paul Eling (uhd) Dr. Marc Hendriks (ud)* Dr. Ellen de Bruijn (ud) Dr. Joukje Oosterman (ud) Drs. Karin van Bronswijk (docent) + (buiten)promovendi + secretariaat (bio.neuro@donders.ru.nl) *BIG KNP

Cognitieve neurowetenschappen Klinische psychologie Functieleer Neuro- & Revalidatiepsychologie Farmacologie Biologische psychologie Neurologie Revalidatiegeneeskunde Psychiatrie Neuroradiologie Cognitieve Neurowetenschappen Ontwikkelingspsychologie Psychogerontologie Medische Psychologie (Neuro)biologie

De klinisch neuropsycholoog in de praktijk Algemeen of academisch ziekenhuis Psychiatrisch ziekenhuis Revalidatiecentrum Psychogeriatrie GGZ Commerciële dienstverlening Diagnostiek Begeleiding Behandeling Voorlichting

Alumni Banden met de RU? Banden met neuro- en revalidatiepsychologie? Banden met het werkveld? “Vroeger” en nu? Tussenrichting vs. sectie Onderzoeksthema’s

Opleidingstraject in de psychologie Kessels et al 2010 Psychologie en Praktijk

Scientist-practitioner

Wat is een functiestoornis ? Gedragsbeperking vs. functiestoornis .. een zo spaarzaam mogelijke verklaring van een gedragsbeperking die het gevolg is van een hersenletsel of -dysfunctie..  unieke eigenschap  onafhankelijkheid  Functies of functiedomeinen niet meetbaar met één test test doet beroep op meerdere (deel)functies uitvoering test afhankelijk individuele patiënt 13

Aandoeningen en ziekten Het ICF-model (WHO, 2001) Aandoeningen en ziekten FUNCTIES ACTIVITEITEN PARTICIPATIE HANDICAP STOORNIS BEPERKING

DIAGNOSTISCHE CYCLUS (de Bruyn) VERWIJZING KLACHTENANALYSE PROBLEEMANALYSE Wat is er aan de hand? Klacht 1, 2, .. Symptoom 1, 2,…  Syndroom definiëren van psychische stoornissen: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) INDICATIE ANALYSE OORZAAKANALYSE ADVIES 4 april 2017 16 De Bruyn,1992, Euro J of Psy Assessment

DSM Overzicht van aanvaarde definities van psychische stoornissen Descriptief – niet gebaseerd op theorie van psychopathologie, maar klinische criteria  paniekstoornis (tenminste 4 symptomen) Ademnood, duizeligheid, hartkloppingen, trillen of beven, transpireren, naar adem happen, misselijkheid, depersonalisatie of derealisatie Categoriserend, op 5-tal assen Niet diagnosticerend DSM5; dimensionaliteit

Psychodiagnostiek Dia-gnostiek: “kennis door kijken” psychodiagnostiek volgens empirische cyclus Hypothesetoetsend Gefaseerd proces: Aanmelding en vraagstelling Dossieronderzoek / (hetero-)anamnese Formuleren van hypothesen Onderzoeksoperationalisatie Afname, verwerking, toetsing van hypothesen Integrale beschrijving van patiëntgegevens; beantwoorden vraagstelling en rapportage

Evidence based psychodiagnostiek Gestandaardiseerd en wetenschappelijk onderbouwd instrumentarium (standaardisering, normering, betrouwbaarheid, validiteit) Transparantie: alle stappen moeten verantwoord kunnen worden Multimethodisch; meerdere onderzoeksmethoden en informatiebronnen  N=1 studie bij een patiënt

Indicatie neuropsychologische diagnostiek 2 Aantoonbare neurologische ziekten Dementieën Parkinson Multiple Sclerose Epilepsie Korsakov et cetera 1 Vastgestelde leasies in de hersenen Aangeboren of verworven neurologische aandoeningen; Hydrocefalus, Meningitis, encefalitis, Traumatisch hersenletsel, Cerebrale tumoren, CVA, 3 veronderstelde relatie hersenen - gedrag Somatische ziekten die cerebraal functioneren kunnen beïnvloeden, zoals diabetes, leverstoornissen Specifieke ontwikkelingsstoornissen; dyslexie, Psychiatrische stoornissen; schizofrenie, OCD, etc Gedragsproblemen (onverklaarbaar vanuit context); ADHD, Langdurig middelengebruik; medicatie, alcohol, drugs Disharmonisch profiel, plotse achteruitgang Evalueren van behandeling

Doelstellingen neuropsychologische diagnostiek Psychologische functieanalyse Inventarisatie van gestoorde vs. Intacte functies en vaardigheden  sterktezwakte-profiel (cognitief, persoonlijkheidsaspecten, emotionele status, sociaal gedrag)  consequenties dagelijks leven descriptief “Zijn bij deze patient met epileptische aanvallen vanuit links temporaal de ernstige geheugenklachten te objectiveren en gerelateerd aan de lokalisatie van de epilepsie, en / of aan de stemmingsproblemen van depressieve aard en / of verbandhoudend met de antiepileptica?”

Doelstellingen neuropsychologische diagnostiek 2. Bijdrage aan multidisciplinaire diagnostiek Vooral indicatiestellingen 2 en 3 Gedragssymptomen grote rol in diagnose  differentieeldiagnostisch Inventarisatie van gestoorde vs. Intacte functies en vaardigheden  sterktezwakte-profiel (cognitief, persoonlijkheidsaspecten, emotionele status, sociaal gedrag)  consequenties dagelijks leven “Zijn de plotse gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen bij deze 57 jarige man wiens vader op jonge leeftijd aan een dementieel proces is gestorven, aanleiding tot het vermoeden van een frontotemporale dementie?”

Bronnen diagnostisch proces ANAMNESE HETERO-ANAMNESE MEDISCH DOSSIER OBSERVATIE TESTRESULTATEN KLINISCHE PSYCH NEUROPSYCH INTERACTIE ETIOLOGIE NEUROLOGISCH MEDISCH PSYCHISCH FUNCTIONELE ANATOMIE

Testselectie: Sensitiviteit en specificiteit Testscore als kritische grens Ten onrechte vals negatieven Ten onrechte vals positieven Sensitiviteit “waarschijnlijkheid dat een test lijders aan een stoornis goed classificeert”  ‘pakkans’ Specificiteit “waarschijnlijkheid dat niet-lijders als niet-lijders worden geclassificeerd”  laag mogelijke kans op fout-positieve uitslag

Beneden- gemiddeld Boven- gemiddeld Afwijkend Gemiddeld Uitmuntend

Validiteit van bestaande tests Visuoconstructieve praxis, psychomotoriek, perceptie/gnosis, visuele aandacht, planning/organisatie, incidenteel leren Van der Meer & Eling, 2008 TvN 26

Ecologische validiteit Routeleren (RBMT): Onmiddellijk+uitgesteld Plafondeffect Standaardisatie beperkt Ruimtelijk leren 27

Object-locatiegeheugen Nunn, Graydon, Polkey, & Morris Brain 1999; 122: 47-59

MTA-score (1-4) Correleert met ernst dementie En geheugenstoornis 29

(Bucks & Willison, 1997; Bucks et al., 2000; Bucks et al., 2011) Location Learning Test (Bucks & Willison, 1997; Bucks et al., 2000; Bucks et al., 2011) 5 leertrials met testfase uitgestelde testfase mogelijkheid tot objectrecognitie 2 parallelle versies analoog aan 15WT LLT-2 met Nederlandse handleiding in voorbereiding

Gemiddelde Verplaatsingsscore (SEM)

Kessels, Nys, Brands, & Van Zandvoort, Tijdschr Gerontol Geriatr 2004;35:147-52.

Geheugendiagnostiek Testbatterijen Rivermead Behavioural Memory Test Wechsler Memory Scale

Rivermead Behavioural Memory Test Uitgebreide testbatterij gericht op “alledaags” geheugen(dis)functioneren, uit onvrede met ecologische validiteit van bestaande tests Rivermead Behavioural Memory Test Subtests (4 parallelversies): Naam bij foto Verborgen eigendom Afspraak (wekker) Herkennen van plaatjes Verhaaltje Herkennen van gezichten Route en boodschap afgeven Oriëntatie Stoornis vs. beperking

RBMT-3: normeringsonderzoek loopt nu

RBMT-3 RBMT vier parallelversies, RBMT-3 twee parallelversies Wel minder gevoelig voor plafondscores Normen oude RBMT-NL matig Totaalscore max 12 (<9 wijst op geheugenstoornis) Subtestscores (profielscores) niet genormeerd Uitgebreid met nieuwe subtest: niet-alledaagse taak

RBMT-3: Niet-alledaagse taak

RBMT-3-NL Normeringsonderzoek net gestart i.s.m. Pearson en GGZ Noord- en Midden-Limburg Verzamelen data gezonde vrijwilligers Patiëntgroepen: korsakovsyndroom, dementie, NAH

Wechsler Memory Scale testbatterij voor het vaststellen van geheugenstoornissen breed scala aan tests MQ: memory quotiënt (cf. IQ: M=100, SD=15), niet gecorrigeerd voor opleidingsniveau, wel voor leeftijd MQ inmiddels vervangen door indexscores WMS (1945) WMS-R (1984) WMS-III (1997) WMS-IV (2009)

Verbal Paired Associates I Verbal Paired Associates II AUDITORY VISUAL IMMEDIATE MEMORY Logical Memory I Verbal Paired Associates I Faces I Family Pictures I Faces II Family Pictures II DELAYED MEMORY Logical Memory II Verbal Paired Associates II WORKING MEMORY

Wechsler Memory Scale – 4th ed. (WMS-IV) Normeringsonderzoek dr. Marc Hendriks ism Pearson en Kempenhaeghe  spin-off van WAIS-IV-normering Normeringsonderzoek NL-versie start i.s.m. Pearson en Radboud Universiteit (Marc Hendriks et al.)

Faces subtest I en II

WMS-IV Family Pictures

Wechsler Memory Scale – IV (WMS-IV) Spatial Addition Based on “N-Back Paradigm”, Spatial Addition requires minimal motor function as the client must: Remember location of dots on two separate pages Add or subtract locations Hold and manipulate visual spatial information

Wechsler Memory Scale – IV (WMS-IV) Symbol Span A “Visual analog to Digit Span”, clients are asked to remember the design and the left to right sequence of the design. The clients are then asked to select the correct design from foils and choose them in the correct sequence.

Wechsler Memory Scale – IV (WMS-IV) Design Memory Containing four items of increasing difficulty, Design Memory evaluates immediate and delayed recall as well as delayed recognition. It does not include drawing and reduces the opportunity to guess the correct response. You can obtain scores for spatial, details, and correct content in the correct location as well as contrast scores for spatial versus detail, immediate versus delayed, and recognition versus delayed.

Onderzoek bij de sectie NRP Fundamenteel onderzoek naar cognitieve functies Vertalen naar patiëntpopulaties En toepassen in de klinische praktijk (testontwikkeling) Met als doel verbetering van behandelmogelijkheden