MURE Multilinguale Research Unit M eertalig onderwijs. Meer dan taalonderwijs. Piet Van de Craen, Vrije Universiteit Brussel (VUB) & European Language Council/Conseil européen pour les langues (ELC/CEL).

MURE -Multilingual Research Unit Waarover gaat het? Meertalig onderwijs? –Die vorm van(taal)onderwijs waarbij een deel van het curriculum in een andere taal dan het Nederlands of Frans wordt aangebodenDie vorm van(taal)onderwijs waarbij een deel van het curriculum in een andere taal dan het Nederlands of Frans wordt aangeboden –CLIL: content and language integrated learningCLIL: content and language integrated learning –EMILE: enseignement d’une matière intégré à une langue étrangèreEMILE: enseignement d’une matière intégré à une langue étrangère –ITTO: inhoud- en taakgericht taalonderwijsITTO: inhoud- en taakgericht taalonderwijs

MURE -Multilingual Research Unit Welk deel van het curriculum? Kan gaan van +70% van het curriculum tot 2 uur per week Eerst voorbereidend in het kleuteronderwijs Daarna vanaf de eerste klas van de basisschool Wie doet zoiets? In Wallonië +/- 250 basis- en secundaire scholen die 50% tot 75% van het curriculum in het Nederlands (Engels, Duits) aanbieden STIMOB: stimulerend meertalig onderwijs in Brussel sinds Samenwerking universiteit - scholengroep Europa is een felle voorstander van deze aanpak Waarover gaat het?

MURE -Multilingual Research Unit Waarover gaat het? Wie geeft dit soort onderwijs? Native speakers van het Frans Of leerkrachten die zich hiertoe in staat achten Veel gestelde vragen: Leidt dit onderwijs niet tot gebrekkige kennis van de moedertaal? Gebrekkige kennis van de doeltaal? Gebrekkige kennis van de leerstof? Leidt dit niet tot verfransing? En wat dan met dyslectische kinderen? En wat dan met minder begaafde leerlingen? …

MURE -Multilingual Research Unit Waarover gaat het? Tot wie richt dit soort onderwijs zich? Tot alle leerlingen, bijgevolg tot de Nederlandstaligen, de Franstaligen en de anderstaligen –MAAR: het effect van de aanpak is verschillend naargelang van de groep leerlingen. Brussel als voorbeeld. Nederlandstalige leerlingen leren Frans volgens de beste aanpak, namelijk leren IN in plaats van leren VAN een andere taal Franstaligen krijgen ondersteuning in de moedertaal Anderstaligen krijgen extra-ondersteuning omdat de leerstof twee keer wordt aangeboden (=herhalingsprincipe)

MURE -Multilingual Research Unit Wetenschappelijke achtergrond Meertalig onderwijs is een prikkelende vorm van onderwijs... die alle leerlingen ten goede komt … waarbij vele impliciete leerprocessen aan te pas komen die erg leerbevorderend zijn …. d.w.z. ze hebben cognitieve implicaties …. die zichtbaar kunnen worden gemaakt.

MURE -Multilingual Research Unit Wetenschappelijke vraagstellingen 1. Verwerving van de doeltaal? 2. Niveau van de moedertaal? 3. Kennis van de leerstof? 4. Attitudes en motivatie? 5. Cognitieve ontwikkeling? 6. Breinontwikkeling?

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten 1. Verwerving van de doeltaal? –Leerlingen spreken beter de doeltaal dan via traditionele taalleermethodes –Naarmate het percentage van het aanbod stijgt, zijn de resultaten voor gesproken taal beter –Er zijn geen negative bijverschijnselen geconstateerd

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten 2. Niveau van de moedertaal? –De moedertaal is even goed - en in de meeste gevallen beter ontwikkeld - bij leerlingen uit deze vorm van onderwijs dan bij eentalig onderwwijs. –In Wallonië vertonen meertalige Franstalige leerlingen minder achterstand vergeleken met eentalige leerlingen –Er zijn geen negative bijverschijnselen geconstateerd

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten 3. Kennis van de leerstof? –De leerstofkennis is even goed of beter bij deze leerlingen dan bij vergelijkbare leerlingen uit het eentalige onderwijs. –Dit geldt ook voor het secundair onderwijs maar de resultaten zijn minder uitgesproken –Er zijn geen negative bijverschijnselen geconstateerd

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten 4. Attitude en motivatie? –Basisschoolleerlingen vertonen een uitgesproken positieve attitude tegenover talen in het algemeen en het Nederlands in het bijzonder –Dit geldt ook voor het secundair onderwijs –Er zijn geen negative bijverschijnselen geconstateerd

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten 5. Cognitieve ontwikkeling? –Cognitie verwijst hier naar rekenkundige -mathematische - kennis van concepten en bewerkingen –Aan de hand van rekentoetsen (het leerlingvolgsysteem) –Opvallend: ook meertalige scholen die NIET met rekenen aan de slag zijn gegaan, scoren hoger op rekentoetsen dan vergelijkbare eentalige scholen

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten Resultaten van drie basisscholen na vier jaar MTO vergeleken met controleschool op een geijkte rekentest

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten Voor bijna alle sub-tests zijn +ITTO-leerlingen beter dan -ITTO- leerlingen. De verschillen tussen experimentele scholen en de controleschool worden kleiner als de taken minder taalgebonden zijn en omgekeerd. Hoe moelijker de taken -breuken, vraagstukken, metend rekenen - des te groter zijn de verschillen.

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten 6. Breinontwikkeling Voorafgaand: -breinen houden van activiteit, -dit creëert neuronenbanen, -leren betekent het aanmaken van neuronenbanen

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten Densiteit van neuronenbanen bij resp. pasgeborenen, zesjarigen, volwassenen

MURE -Multilingual Research Unit Onderzoeksresultaten Early, highly proficient bilinguals in their school language Monolinguals in school language Early-late, proficient bilinguals in their school language (SL = L2) (Mondt et al, 2008)

MURE -Multilingual Research Unit Wat CLIL ons leert … Uit wat voorafgaat blijkt dat de CLIL-aanpak een krachtig leermiddel is dat het taalonderwijs overstijgt. D.w.z. Dat ook resultaten op andere vakken erop vooruitgaan Dit resultaat is opmerkelijk en vraagt toelichting Maar CLIL staat ook voor belangrijke didactische veranderingen …

MURE -Multilingual Research Unit Wat CLIL ons leert … Vijf principes –Het principe van herhaling –Het principe van additionele meertaligheid –Het principe van transfer –Het principe van cognitieve stimulatie –Het principe van breinstimulatie (cf. Van de Craen et al. to appear)

MURE -Multilingual Research Unit Het principe van herhaling… Herhalen van leerstof in beide talen heeft zowel bij jonge leerlingen in de basisschool als bij oudere leerlingen in het secundair onderwijs een leerstimulerend effect. Herhaling is een essentieel aspect van elke leerproces. De didactiek is hier bij gebaat.

MURE -Multilingual Research Unit Het principe van additionele meertaligheid… Kennis van meer dan een taal leidt tot het makkelijker leren van andere talen 100 – 20 = 120 Vergelijking: muziek Het effect werkt op termijn

MURE -Multilingual Research Unit Het principe van transfer … Onderzoeksvraag Waalse school: in welke taal leer je het best lezen? In de doeltaal of de moedertaal? Antwoord: dit hangt van de doeltaal af … De doeltaal is een niet-transparante taal, d.w.z. de grafeem – klankovereenkomst is niet eenduidig, zoals in het Frans en Engels Voorbeeld 1: [o] in het Frans : lot, au, aux, eau, eaux, … Voorbeeld 2 : through, laugh en women in het Engels … (cf.Seymour et al Goswami et al. 1998, Goswami 2008) OF De doeltaal is een transparente taal, zoals het Nederlands of het Spaans

MURE -Multilingual Research Unit Het principe van transfer … Leerlingen leren het best lezen in een transparante taal, ongeacht hun moedertaal Moedertaal Frans of Engels : eerst lezen in het Nederlands in een CLIL context … Het transferprincipe zorgt ervoor dat dergelijke leerlingen daarna beter lezen in de moeilijkere moedertaal.

MURE -Multilingual Research Unit Het principe van cognitieve stimulatie … Onderzoek wijst op cognitieve stimulatie in een CLIL omgeving … (Jäppinen 2005, Van de Craen et al 2007a,b,c, Lorenzo et al 2009) Verklaring : leerlingen zijn aangetrokken door de andere taal, ze zijn daardoor aandachtiger, de herhalingstechniek zorgt er ook voor dat geen ontsporing mogelijk is, hierdoor halen leerlingen betere resultaten ook in het technisch en beroepsonderwijs

MURE -Multilingual Research Unit Het principe van breinstimulatie … Wat gebeurt er in het brein? Plasticiteit, namelijk ervaringsafhankelijke plasticiteit … Ervaringsafhankelijke plasticiteit leidt tot hebbiaans leren … neurons that fire together wire together … (Shatz in Marsh et al 2009) Dit betekent dat sterkere verbindingen worden aangemaakt via het stimulerende leerproces …

MURE -Multilingual Research Unit Didactisch-theoretische implicaties CLIL verwijst naar een nieuwe vorm van didactiek waarbij de wetenschappelijke studie van leren centraal staat … D.w.z. dat een verband wordt gelegd tussen leren en hoe de menselijke geest en het brein functioneren … Talen leren is hierbij de hefboom … Het gaat om de opwaardering van (i) impliciete (taal)leerprocessen naar (ii) expliciete processen

MURE -Multilingual Research Unit Conclusie CLIL onderwijs leidt tot betere leerresultaten. Deze aanpak betekent een meerwaarde voor alle leerlingen en in alle regio’s. Deze aanpak kan met een minimum aan financiële middelen worden geïmplementeerd.

MURE -Multilingual Research Unit Conclusie Deze aanpak is democratisch en emancipatorisch geeft iedereen, d.w.z. zowel migranten als autochtonen, zowel beroeps- als aso-leerlingen meer kansen. cf. werkloosheid in Brussel Deze benadering sluit aan bij de Europese aanbevelingen inzake (taal)onderwijs en maakt ze ook waar.

MURE -Multilingual Research Unit Slotwoord Meertalig onderwijs op deze manier betekent onderwijsvernieuwing in de zin van Karl Popper, die spreekt van maatschappelijke vernieuwingen via piecemeal engineering Geen revolutionaire maar kleine aanpassingen aan het systeem met belangrijke meerwaarden. Ik dank u voor uw aandacht.