Vereniging Groen Gas Producenten Micha Sanders, voorzitter Hernieuwbaar gas in de toekomstige G-gassamenstelling Den Haag, 13 oktober 2011 Vereniging Groen Gas Producenten Micha Sanders, voorzitter

Vereniging Groen Gas Producenten Branche organisatie voor ondernemingen die Groen Gas (gaan) produceren Groen Gas = gas wat uit hernieuwbare bronnen komt en commercieel of technisch aardgas kan vervangen Leden: (Vertegenwoordigen nagenoeg alle productie in 2011) afkomstig o.a. uit: agrarische sector, industrie en afvalbranche Missie: belangenbehartiging en bevordering van goede marktomstandigheden en randvoorwaarden voor haar leden. Opgericht mei 2011, bezig met verdere profilering naar alle ‘stakeholders’. Toegetreden tot het GEN.

Vereniging Groen Gas Producenten Hernieuwbaar gas in de toekomstige G-gassamenstelling Historisch kader Karakteristiek Groen Gas Praktijk ervaring met Groen Gas Ambitie verduurzaming gashuishouding Nederland Entry- versus exit-specificaties Meetbare eenheden voor kwaliteit Hernieuwbaar gas inpasbaar binnen bandbreedte G-gas Samenstelling, veiligheid en duurzaamheid Taken en verantwoordelijkheden in het veld Conclusie

Vereniging Groen Gas Producenten Historisch kader Vanaf 1900 grootschalige ontwikkeling ‘stadsgas’ netten 50 jaar geleden transitie naar ‘Slochteren kwaliteit’ met landelijk net 25 jaar geleden eerste Groen Gas projecten gestart Ondernemingen van voormalige gasbedrijven en afvalbedrijven Groen Gas goed maakbaar binnen bandbreedte G-gas bij invoeding in regionale gasnetten 4 bar en 8 bar. Jaren ervaring “gasbronnen” stortgas, vergistergas en RWZI-gas Tijdens MEP periode alleen stimulering ‘verstromen’ Tot 2006 totale stilstand Groen Gas in NL, kennis en ervaring bij gasbedrijven (nu Netwerkbedrijven) lijkt verwaterd!

Vereniging Groen Gas Producenten Karakteristiek Groen Gas Samenstelling mengsel CH4 en inert CO2 / N2. Bijna nihil hogere koolwaterstoffen of verbindingen daarvan. Sporen elementen >0% zoals CO, H2, H2S of siloxaan Kwaliteit geregeld door ‘afwobben’ CO2 tot midden in Wobbe band Gebruikseigenschappen gelijk aan “Slochteren gaskwaliteit” Laag klopgetal, laag propaangetal, hoog methaangetal. Normaal afgestelde branders met Groen Gas lagere NOx lagere CO Calorische waarde rond “Slochteren norm” (35.17MJ/Nm³ UHV) Kwaliteit lange termijn stabieler dan mengsels fossiel gas Kwaliteit fossiel gas is bron afhankelijk Groen Gas heeft kwaliteitsregeling

Vereniging Groen Gas Producenten Praktijk ervaring met Groen Gas Bewezen product Start na gedegen onderzoek naar veiligheidsrisico’s en normen door het VEG gasinstituut, jaren lang intensieve monitoring gaskwaliteit Na 20 jaar Groen Gas productie materialen installaties, appendages en leidingen onderzocht plus onderzoek voorkomen micro organismen (RIVM). Geen aanleiding voor adviezen over aanvullende beheersmaatregelen. Bewezen techniek Productie technieken: PSA / Water-wassing / Chemische-wassing / Membranen zijn ruimschoots bewezen in de praktijk in Nederland en daar buiten.

Vereniging Groen Gas Producenten Ambitie verduurzaming gashuishouding Nederland Horizon tot 2014 naar 2020 en verder richting 2050 “Groen Gas Green Deal” ambities: - In 2014: Vergisting 300 miljoen Nm³, daarna tot 750 miljoen Nm³ - Na 2020: 1,5-2,0 miljard Nm³ met >10% uit (hout)vergassing. - In 2050 streefgetal 30 miljard Nm³ Werkelijk te realiseren productie volumes afhankelijk van beschikbaarheid biomassa en stimuleringsmaatregelen overheid Werkelijke invoeding afhankelijk van lokale omstandigheden Stimuleringsbeleid Groen Gas maakt kaders en prioritering noodzakelijk voor transport en distributie van duurzaam gas en stelt randvoorwaarden aan de G-gassamenstelling vanaf 2021

Vereniging Groen Gas Producenten Entry- versus exit-specificaties Groen Gas naar eindgebruiker via 4 routes. Via landelijk net GTS (nu invoeding, toekomst ook import) Menging met gas uit landelijk net in mengstation bij GOS Invoeding met verdringing ander gas in het net Menging met aardgas op klantspecificatie bij eindgebruiker Er moet in een distributienet onderscheid gemaakt worden: - Entry specificaties gericht op netveiligheid en -integriteit - Exit specificaties gericht op veilig gebruik gastoestellen etc. Non-discriminatie tussen invoeders van gassen met nu en in de toekomst brede entry-spec voor Groen Gas met het doel dat exit veilig is. Geen terugprojectie exit eisen op entry specs bij o.a. “overstorten”

Vereniging Groen Gas Producenten Aanbeveling: Meetbare eenheden voor kwaliteit Eisen aan G-gaskwaliteit geen beperking voor toepassing en productie hernieuwbaar gas. Veiligheid, net- & installatie-integriteit moeten gegarandeerd zijn. Veiligheid toestellen en machines borgen door eenduidige en meetbare gasspecificaties. Vlamstabiliteit, klop-eigenschappen vertalen in eenduidige normen Samenstelling is meetbaar, veiligheidseisen zijn niet rechtstreeks meetbaar en moeten bewaakt kunnen worden vanuit samenstelling. Geen verwarring eisen referentiegas voor testen en G-gaskwaliteit Vaststellen over welke periode gas gemeten moet worden om aan normen te voldoen, bijvoorbeeld calorische waarde kan over langere tijd worden gemiddeld en Wobbe index / O2 wordt continu bewaakt

Vereniging Groen Gas Producenten Hernieuwbaar gas inpasbaar binnen bandbreedte G-gas Bij huidige bronnen is biogas het startproduct met voornamelijk CH4 en CO2. Soms komt N2 voor tot 14% Groen gas voldoet nu aan voorgestelde G-gasspecificatie, na 2021 moet Groen Gas direct maakbaar blijven vanuit biogas en syn-gas In voorkomende gevallen kan vrijwillig N2 worden toegevoegd. In principe geen bijmenging met hogere koolwaterstoffen, in voorkomende gevallen kunnen bijvoorbeeld propaan of butaan op vrijwillige basis worden bijgemengd

Vereniging Groen Gas Producenten Samenstelling, veiligheid en duurzaamheid Vlamstabiliteit van branders bij nieuwe toestellen garanderen voor Groen Gas met CO2 max 10-11% en lage Wobbe index Rekening houden met sporen elementen >0% en samenstelling van Groen Gas uit syn-gas zoals aanwezigheid CO en H2 Rekening houden met wisselend aanbod Groen Gas aan toestellen, machines en branders in combinatie met een willekeurige mix van gassen uit “de matrix” van oud en nieuw G-gas/H-gas/LNG etc. Groen Gas, verbrandingsproducten en sporen elementen bewaken op verschillende aspecten: - Corrosie eigenschappen normeren bij entry voor toegepaste materialen in het net, toestellen, machines en branders. - Vertaling geldende normen zoals MAC waarden bij exit en bijv. rekening houden met maximale blootstelling tot LEL concentraties. Beperk “lekkage” hogere koolwaterstoffen om landelijk net heen naar regionale netten via o.a. menging met Groen Gas.

Vereniging Groen Gas Producenten Taken en verantwoordelijkheden in het veld Kaders vanuit politiek met duidelijke richtlijnen over kosten toedeling en marktordening, taken en verantwoordelijkheden marktpartijen Producent is verantwoordelijk voor zijn product op entry basis. Netbeheerder distributienet is verantwoordelijk voor kwaliteit op exit punten bij aflevering aan aangeslotenen. In alle deel netten bewaakt Netbeheerder de massa- en energie balans. Volumetrische toerekening bij afrekeningen is definitief verleden tijd na aanpassing G-gassamenstelling in 2021. Aangeslotenen (zowel producenten als afnemers) dienen transparant in staat gesteld te worden om bij grote bandbreedte de afrekening van de leverancier (PV-partij) in MWh te herleiden op hun daadwerkelijke productie of energieverbruik.

Vereniging Groen Gas Producenten Conclusie: “Er is een G-gas toekomst denkbaar met Groen Gas als ‘mainstream’ en fossiel gas als bijmenging en profielbrandstof.” Base-load met Groen Gas uit hernieuwbare bronnen Peak-shaving met Slochteren, buffers en LNG