‘Niet harder werken, maar anders’ Gee de Wilde Geuzenveld-Slotermeer, 11 november 2010 VAN ODENHOVEN & DE WILDE

Gee de Wilde, Adviseur in de geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg Secretaris Taskforce Vermaatschappelijking geestelijke gezondheidszorg ( ) Secretaris Projectorganisatie Interculturalisatie Gezondheidszorg ( ) Voorzitter Landelijk Platform cliënten- en familieorganisaties GGz ( ) Voorzitter NAP-groep Amsterdam (2007- ) (maatschappelijke steunsystemen stadsdelen Amsterdam) Zorg voor Beter i.s.m. Vilans en Trimbos-instituut (2007-’10) Verbetertrajecten reductie Dwang en Drang (2010- VAN ODENHOVEN & DE WILDE

In ons dagelijks leven experimenteren we voortdurend: P – plan D – do S – study, C – check A – act VAN ODENHOVEN & DE WILDE

Protocol Spaghetti Bolognese Voor de sausbasis: 125 ml extra vergine olijfolie; 250 g ossenstaart, uitgebeend en fijngehakt; 250 g schoudervlees van het varken, in blokjes van 1 cm gesneden; 375 ml Chardonnay die op eikenhout heeft gelegen; 1 steranijs; 2 grote uien (ca. 450 g) in dunne plakken; 3 grote wortels (ca. 400 g) in kleine blokjes; 3 stengels bleekselderij (ca. 125 g) in kleine blokjes; 250 ml volle melk Voor de tomatencompote: 1,1 kg trostomaten; 1 tl tafelzout; 200 ml extra vergine olijfolie; 3 grote tenen knoflook; 1 grote ui (ca. 225 g) klein gesnipperd; 1 opgehoopte tl korianderzaad; 1 steranijs; 3 kruidnagels; 4- 5 druppels Tabasco; 4-5 tl Thaise vissaus; 2 tl Worcestershiresaus; 1 opgehoopte el ketchup; 2 el sherryazijn; 1 bouquet garni (7 takjes verse tijm en 1 vers laurierblad) Voor de voltooide Spaghetti Bolognese: 1 portie tomatencompote; 100 g spaghetti van goede kwaliteit per persoon; sherryazijn naar smaak; Parmezaanse kaas; 1 bouquet garni (in een breed stuk preiblad doet u 6 blaadjes dragon, 4 takjes peterselie en de blaadjes van een kleine bos selderij); roomboter; extra vergine olijfolie; tafelzout en versgemalen zwarte peper De sausbasis maken. Zet een grote, zware koekenpan 15 minuten op middelhoog vuur. Plet de steranijs en bind het kruim op in een zakje van neteldoek. Doe dit in de pan en voeg ook 25 ml olijfolie en de plakken ui toe. Laat 20 minuten smoren, of tot de ui zacht en gekarameliseerd is. Schep af en toe om. Zet weg. Verhit intussen een andere grote, zware koekenpan 5 minuten op laag vuur voor. Hak de knoflook fijn. Giet 50 ml olijfolie in de pan. Doe er dan de knoflook, uien, wortels en bleekselderij in. Bak deze soffritto ± 20 minuten op matig vuur tot de geur van rauwe ui is verdwenen. Doe de soffritto over in een kom en veeg de pan schoon. Verhit de pan 10 minuten voor op hoog vuur. Giet er 50 ml olijfolie in en wacht tot die gaat walmen: hij moet zo heet zijn dat het vlees er in dichtschroeit in plaats van stooft. Voeg de blokjes varkensvlees en fijngehakte ossenstaart toe. Schep om tot alles bruin is. (Voor goed bruin worden, moet al het vlees met het oppervlak van de pan in aanraking komen. Doe het in porties als de pan niet groot genoeg is.) Doe het bruin gebakken vlees in een zeef op een kom (zodat het vet eraf kan druipen). Doe het vlees over in een grote pan. Zet de koekenpan weer op hoog vuur en blus hem af met de wijn. Breng aan de kook en schraap met een houten lepel alle aanbaksels los. Giet het vocht zodra het tot de helft is ingekookt in de grote pan met vlees. Neem het zakje steranijs uit de gekarameliseerde ui en doe ook de uien en de soffritto in de pan. Zet de pan bolognese op een heel laag pitje. Giet er de melk bij en zoveel water dat alles onder vocht staat. Laat zonder deksel 6 uur zachtjes sudderen, waarbij u af en toe roert. De ingrediënten moeten voortdurend onder het vocht zitten; giet zo nodig extra water in de pan. De tomatencompote maken. Breng een grote pan water aan de kook. Vul een grote kom met ijskoud water. Snijd met een scherp mesje de kroontjes uit de tomaten. Blancheer de tomaten door ze 10 seconden in het kokende water te dompelen en dan dan in de kom met ijskoud water te scheppen. Schep ze er meteen uit en pel er vanaf de spleten de velletjes af. (Maak als de tomaten niet rijp zijn een kruiselingse inkeping in de onderkant, zodat het vel makkelijk zal loskomen. U kunt ze ca. 10 seconden extra in het hete water laten.) Snijd de tomaten verticaal in tweeën. Schep boven een werkvlak met een theelepel het zaad en de pulp uit de tomaten en doe beide in een zeef op een kom. Strooi er het zout over en laat er in 20 minuten het sap uit lekken. Gooi de zaden weg en bewaar het sap. Hak het vruchtvlees van de tomaten fijn. Zet een zware koekenpan op laag vuur. Giet er 100 ml olijfolie in. Hak de knoflook fijn en doe hem met de ui in de pan. Fruit minuten tot ui zacht maar niet bruin is. Plet het korianderzaad en bind het met de steranijs en de kruidnagels op in een stukje neteldoek. Doe dit kruidenbuiltje bij de ui en knoflook. Neem het uit het tomatenzaad en de pulp gelekte sap en doe het samen met het vruchtvlees bij de ui en knoflook. Voeg de Tabasco, vissaus, Worcestershiresaus, tomatenketchup en sherryazijn toe. Stop er het bouquet garni in en laat 2 uur sudderen op laag vuur. Geef de compote een geroosterd accent door er de rest van de olie bij te gieten en het vuur hoog te draaien. Bak de compote minuten en schep hem vaak om, zodat hij niet aanbakt. Giet eventuele olie af die niet is opgenomen en zet weg voor het bedekken van de gekookte pasta. Roer de tomatencompote (met het builtje specerijen) door de bolognesesaus en laat die nog 2 uur sudderen op een heel laag vuur. Roer af en toe. De Spaghetti Bolognese koken. Breng voor het koken van de pasta een grote pan gezouten water aan de kook. Voor elke 100 gram pasta hebt u 1 liter water en 10 gram zout nodig. (Als u geen pan hebt die groot genoeg is, moet u absoluut liever twee pannen gebruiken dan er een stampvol te maken.) Doe de spaghetti in de pan en roer even om. Laat het water weer aan de kook komen en kook de pasta tot hij precies beetgaar is. Controleer de kooktijd op de verpakking en gebruik die als richtlijn. Maar test de pasta om de paar minuten omdat dat de enige manier is om te bepalen of hij gaar is. Proef de bolognesesaus voor u hem van het vuur neemt. Breng hem zo nodig op smaak met wat sherryazijn (proef daarna weer) om de saus iets minder machtig te maken. Rasp er wat Parmezaanse kaas over (maar niet teveel, omdat de saus er te zout van kan worden) en neem de saus van het vuur. Neem er het oorspronkelijke bouquet garni van tijm en laurier en het builtje specerijen uit. Vervang die door het bouquet garni met de peterselie en dragon. Roer er 100 gram boter door en laat de saus dan 5 minuten rusten. Giet de pasta af zodra hij beetgaar is en spoel hem goed onder de hete kraan. Doe de pasta terug in de pan en laat hem even doorwarmen. (Omdat de ragù niet met de pasta wordt vermengd, moet u de pasta afspoelen zodat hij niet te melig is en aan elkaar gaat plakken.) Voeg een flinke klont boter toe (± 50 gram per 400 gram pasta) en schep om met olijfolie en de olie die u hebt bewaard van het laatste bakken van de compote. Draai porties pasta rond een voorsnijvork en schik ze horizontaal in ruime, ondiepe kommen. Schep er de bolognesesaus over en rasp er nog wat Parmezaanse kaas over.

Protocol Spaghetti Bolognese Categorie : Pasta Aantal personen : 4 Bereidingstijd : 00:25:00 Waardering : ***** Ingrediënten : 500g spaghetti 2 eetlepels olie 2 uien 2 teentjes knoflook 500g rundergehakt zout peper 1 rode paprika 300g tomaten 1 blikje tomatenpuree 6 eetlepels Worchestershiresauce geraspte kaas Bereidingswijze : Maak de uien schoon en snipper ze. Pel de knoflookteentjes en pers deze uit. Ontvel de tomaten en snijd ze in stukjes. Maak de paprika schoon en snijd hem in reepjes. Kook de spaghetti volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking. Verhit de olie in een pan en bak hierin het gehakt rul. Voeg dan wat peper en zout toe. Roer dan de tomaten, het tomatenpuree en de worcestersaus toe. Laat de saus 10 zachtjes minuten zachtjes koken.Geef de saus apart bij de spaghetti. Geef er geraspte kaas bij.

P – plan D – do S – study, C – check A – act VAN ODENHOVEN & DE WILDE

P – plan D – do S – study, C – check A – act VAN ODENHOVEN & DE WILDE

PDSA-formulier (ter ondersteuning van de uitvoering van verbeterplannen) Verbeterteam: PDSA-eigenaar: Datum afronding: VAN ODENHOVEN & DE WILDE PLAN Welk verbeteridee wil je uitproberen? Welk resultaat hoop je te bereiken? DO Wat doe je om het idee te testen? Hoe vaak, hoe lang? Wat ga je vooraf meten en hoe? STUDY Wat zijn de (meet)resultaten? Wat valt op? Wat leer je? ACT Ga je een nieuwe PDSA starten voor dit verbeteridee? Ga je het resultaat verspreiden? Hoe?

Storyboard met pdsa’s PDSA Welk plan?Wat ga je doen?Wie?Klaar?Resultaat?Wat geleerd?Vervolgstap?

Wat is het (hele) plan? Wanneer is het plan klaar? Wie is de plan-eigenaar? PDSA Welk plan(netje)?Wie voert uit? Hoe wordt ’t uitgevoerd? Wanneer klaar? Welk resultaat?Wat geleerd?Welke vervolgstap? Week 12 1Jennie 2Frans 3Thea 4Rob Week 13 1Jennie 2Frans 3Thea 4Rob Week 14 1Jennie 2Frans 3Thea 4Rob

Wat is doorbraak? VAN ODENHOVEN & DE WILDE Verbetermethode, ontwikkeld voor de non- profitsector door het Institute for Health care Improvement ( ( Kenmerken: Top down ambitie – bottom up creativiteit Experimenteren, testen en meten (Pdsa- cyclus) Cliëntgericht

3 niveaus van vernieuwing: 1.Primair niveau (ontmoeting cliënt en hulpverlener) 2.Functioneel niveau (professionals onderling) 3.Facilitair niveau (management)

Wanneer is doorbraak geschikt? a.Er is een kloof tussen theorie en praktijk; tussen wat mogelijk is en wat we doen. b.Er zijn voorbeelden van bewezen good or best practices. c.Er is een sense of urgency; het thema is actueel en er is draagvlak.

‘Doorbraak’ in Nederland VAN ODENHOVEN & DE WILDE ‘Sneller beter’ Landelijk Actieprogramma Kwaliteit (LAK) Zorg voor Beter ( Landelijk Dementieprogramma Wachtlijsten in de jeugdzorg Trimbos-instituut, Vilans, Movisie, NJI, CBO Handboek Doorbraak in de jeugdzorg. H. van Deur en R. van Odenhoven. Utrecht, NJi, ISBN (

Wat levert het op? VAN ODENHOVEN & DE WILDE Directe resultaten Lerende en denkende organisatie door permanente verandering Medewerkers met eigen initiatief

Resultaten VAN ODENHOVEN & DE WILDE Veelsoortig: Bureaus Jeugdzorg: wachttijden tot 85% terug 65% < decubitus, 50% < vallen 90% pijnreductie 75% < registratiefouten 50% > sociaal netwerk (GGZ, VG) Bewustzijn, nieuwe impulsen in het werk

Hoe? VAN ODENHOVEN & DE WILDE Samenwerkingsproject Verbeterdoelen vaststellen Commitment en faciliteiten management (Sterke) projectleiding ‘multidisciplinair’ verbeterteam Gebruik van goede voorbeelden (best practices) Experts

Verbetermodel 1.Wat willen we bereiken? 2. Hoe weten we dat een verandering een verbetering is? 3. Welke veranderingen kunnen we invoeren die leiden tot een verbetering? PLANACT STUDY DO

VAN ODENHOVEN & DE WILDE

planact do R. Huijsman, vrij naar Nolan study Borging

Het project Kies onderwerp Formuleer missie Planning -groep Expert- meeting Deelnemende teams Voorbereidend werk WB 1 Ontwikkel opzet en verander- pakket Verspreiding van de resultaten: Artikelen, congres, resultaten borgen Ondersteuning in de vorm van: , website, maandelijkse teamrapportages, beoordeling van teamfunctioneren, locatiebezoek WB 2WB 3 AP 2AP 3AP 1 P A S D P A S D P A S D

Voorwaarden en valkuilen VAN ODENHOVEN & DE WILDE Commitment en faciliteiten management Goede projectorganisatie Aandacht voor borgen en verspreiden (wat doen we met de resultaten) Hype-gevaar Pilotitis; overvragen ‘Niet harder, maar anders!’

5 redenen om mee te doen (ofwel: ‘Hoe overtuig ik mijn medewerkers?’ VAN ODENHOVEN & DE WILDE 1.Het gaat over de inhoud van het werk 2.Top-down ambities, bottom-up creativiteit 3.Niet harder werken, maar anders 4.Verbeteren is ‘simpel’ 5.Meten is ‘leuk’

Het Verbeterdoel VAN ODENHOVEN & DE WILDE S – specifiek, concreet M – meetbaar A – aansprekend (acceptable) R – realistisch, haalbaar T – tijdgebonden Cliëntgericht

Het Plan(netje) VAN ODENHOVEN & DE WILDE S – specifiek, concreet M – meetbaar A – aansprekend (acceptable) R – realistisch, haalbaar T – tijdgebonden

VAN ODENHOVEN & DE WILDE K – keep I – it S – stupidly S – simple

VAN ODENHOVEN & DE WILDE Een PDSA is een kortdurende, kleinschalige test PDSA staat voor Plan – Do – Study – Act Met PDSA’s testen we verbeterideeën uit in de eigen praktijk PDSA = niet praten, maar doen. In een verbetertraject heeft iedereen altijd één PDSA in uitvoering. Wat goed werkt, wordt geborgd en verspreid: het wordt vastgelegd in de werkprocessen en verspreid naar alle medewerkers. Wat niet goed werkt, gaat in de prullenbak… en er wordt opnieuw getest met een andere PDSA, net zolang tot het resultaat goed is. Hoe meer PDSA’s er worden uitgevoerd, hoe meer goede resultaten er uiteindelijk zijn. Veel goede resultaten leiden tot een ‘doorbraak’. PDSA’s vormen het hart van een Verbetertraject. Een PDSA is niet moeilijk en zelfs leuk om uit te voeren, maar het komt er wel op aan om de test écht klein en kortdurend te houden. Anders wordt het al snel een megaplan dat we steeds voor ons uitschuiven omdat er nooit tijd is om ermee te beginnen.

Out of the box denken

VAN ODENHOVEN & DE WILDE

Voorwaarden en valkuilen VAN ODENHOVEN & DE WILDE Commitment en faciliteiten management Goede projectorganisatie Aandacht voor borgen en verspreiden (wat doen we met de resultaten) Hype-gevaar Professionals vóór cliënten ipv voor cliënten Pilotitis; overvragen ‘Niet harder, maar anders!’