Biobased Economy: nieuwe gouden eeuw voor Nederland? Scheveningen 06 december

Derde Industriële Revolutie 1 ste Industriële Revolutie kolen, stoommachine 2 de Industriële Revolutie olie, verbrandingsmotor 3 de Industriële Revolutie duurzame energie, groene grondstoffen

Transitie naar Duurzame Economie VanNaar CO2-gebaseerdCO2-arm lineairgesloten kringlopen fossiele brandstoffengroene grondstoffen recyclenupcyclen bezitruilen / huren

Filosofie we moeten de natuur imiteren in plaats van dwingen van reductionisme naar holisme

duurzame energie schoon vervoer schone watertechnologie schone chemie Clean Tech Industry

Mondiale economische machtsstrijd Obama “ Het land dat de schone technologie-economie domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie domineert en Amerika moet dat land zijn ”

ontstaat mondiale economie rondom schone technologie snelst groeiende industrie ter wereld 2010: 250 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2009) China55 miljard Duitsland42 miljard Amerika35 miljard Italië17 miljard Nederland 2 miljard? Mondiale Clean Tech

China investeert komende 5 jaar 235 miljard euro in schone technologie VW investeert 1 miljard in duurzame energie (windmolenpark, waterkrachtcentrale) Unilever wil voetafdruk halveren in 10 jaar Duitse staatsbank stelt 100 miljard beschikbaar voor duurzame energie Mondiale Clean Tech

Relatieve omzet in Clean Tech naar BNP 2008 [% EUR] (bron WNF)

Nederlands aandeel in verschillende Clean Tech segmenten naar BNP 2008 [% EUR] (bron WNF)

Investeringen in Clean Tech (bron WNF)

Nationale publieke uitgaven duurzame energie R&D [% EUR/BNP] (bron WNF) Clean Tech Wereldwijde Omzet [% EUR/BNP]

nieuwe economie rondom duurzaamheid snelst groeiende industrie ter wereld Nederland onderinvesteert in nieuwe economie Conclusie I

Transitie naar Bio-Economie

overgang van economie gebaseerd op koolstof naar economie met biomassa als centrale grondstof Transitie naar Bio-Economie

biomassa planten, hout, algen, afval fotosynthese bioraffinage biomaterialen Transitie naar Bio-Economie

Waardepiramide

grote haven(s) chemische industrie landbouw en agro-industrie transport en logistiek energieproductie kennis & innovatie Uitgangspunt Nederland ideaal

technologisch aanpassing logistiek systeem nieuwe infrastructuur (nieuwe pijpleidingen) aangepaste havens materiaalstromen veranderen andere agrarische ketens maatschappelijk andere maatschappelijke verhoudingen aangepaste wetgeving duurzaamheid Omwenteling

landbouw moet ontvlechten van fossiele sector chemie moet ontvlechten van fossiele sector chemie ombouwen richting voeding-gezondheid druist in tegen belangen petro-chemie en landbouw vraagt om radicale verandering, kost decennia Deeltransities

Voorontwikkeling Stabilisatie 2050 Duurzame bio-chemie Acceleratie Take-off huidige situatie tijd Fase van transitie bio-economie

Schaal transitie bio-economie Macro-niveau - voorraden fossiele brandstoffen + voorzieningszekerheid + klimaatverandering - financieel-economische crisis Meso-niveau + Klimaatverdrag Durban? + WBC Sustainable Development. - EU wet & regelgeving - Nederlandse wet & regelgeving Micro-niveau + pilots + technologische kennis + entrepreneurs - lokale wet- en regelgeving

Transitie fundamentele verandering van structuur, cultuur, werkwijzen structuur:institutionele, economische, fysieke structuur cultuur: gedeelde beelden, waarden, paradigma’s werkwijzen:routines, regels, gedrag radicale omslag in denken & handelen op systeemniveau in kleine stappen

organiseren denken handelen

Transitie is Machtsverschuiving regime: dominante structuur, cultuur en werkwijzen met macht en gevestigde belangen niche:opkomende, afwijkende structuur, cultuur en werkwijzen op klein schaalniveau niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime overnemen; regime beschermt zich daartegen door de niche onschadelijk te maken of op te nemen transitie = regime-wisseling= machtswisseling

Transitie bio-economie leidt tot andere praktijken, organisatiestructuren, regelgeving, financiën en machtsverhoudingen vergt institutionele innovatie: landbouw en chemie moeten intensief gaan samenwerken vanuit wezenlijk andere culturen vraagt om radicale verandering in kleine stappen

bio-economie zit in beginfase van transitie bio-economie is nog gekoppeld aan energie wensbeeld Conclusie II

Barrières

mentale barrières juridische barrières beleids barrières financiële barrières Barrières

gebrek aan ambitie 30% groene grondstoffen in 2030 is eenvoudig te realiseren Mentale Barrières

gebrek aan visie filosofische grondhouding bio-economie als harmonie met de natuur bio-economie als efficiënte omgang met de natuur bio-economie als controle over de natuur Mentale Barrières

DOEPEL STRIJKERS – gebaseerd op Newmans Extended Metabolism Model Sluiten van Kringlopen

Toeristisch Industrie Park

wet- en regelgeving fossiel georiënteerd creëert ongelijk bio-speelveld - etheen maken uit bio-ethanol (met importheffing) of uit nafta (aardolieproduct, zonder importheffing) - veel reststromen worden als afval beschouwd in afvalstoffenwet Juridische Barrières

alleen wegwijzers voor biomassa richting energie geen wegwijzers voor biomaterialen / biochemicaliën - biobrandstoffen wel verplicht en biomaterialen niet - Europese biobrandstoffenlijn creëert kunstmatige markt voor biobrandstoffen waardepiramide staat op zijn kop Beleids Barrières

Investeringen van de grote Nederlandse banken [miljard EUR] (bron WNF) Financiële Barrières

bio-economisch systeem zit vol weeffouten en is helemaal fossiel georiënteerd persistent Conclusie III

Sturing

Transitie Strategie faciliteren en stimuleren vraagt om leiderschap van overheid incrementeel beleid + transformatief beleid

Stimuleren ambities formuleren en kaders stellen wat Duitsland is voor ontwikkeling van zonne-energie wat Denemarken is voor ontwikkeling van windenergie wordt Nederland voor ontwikkeling bio-based technieken

Stimuleren visie ontwikkelen als stip op de horizon in 2050 is Nederland de leider in bio-economie in % groene grondstoffen in 2030 werkt 1:3 beta-studenten in bio-economie

Faciliteren 1. strenge normen voor duurzaamheid biomassa 2. experimenteerruimte creëren 3. barrières wegnemen 4. coalities vormen en netwerken stimuleren

Incrementeel Beleid realiseren in praktijk wat nu al kan - fabriek neerzetten voor productie bio-etheen uit bio-ethanol - propyleneglycol uit glycerol in plaats van uit propylene - chloortransport stoppen in ruil voor chloorproductieuitbreiding - vergroenen van PET door grondstoffen als PTA uit biomassa

Incrementeel Beleid - overheid als ‘launching customer’ - integraal beleid ontwikkelen - consument er bij betrekken ‘communities’ benaderen sociale media gebruiken op slimme, interactieve wijze consument heeft sleutel in handen

Transformatief Beleid gericht op mondiale excellentie op hoogwaardige niveaus in de waardeketen hoogwaardige producten kennisintensieve innovatie transitie-arena’s met friskijkers en dwarsdenkers

Strategische Agenda goede aanzet voor transitiebeleidsproces wel leren van de energietransitie teveel nadruk op inhoud, te weinig op proces teveel ‘roadmap’, te weinig adaptief sturen zoeken-leren-experimenteren in deze fase meer ‘hoe’, minder ‘wat’

Transitie naar Bio-Economie kan niet gerealiseerd worden met spelers van de gevestigde orde alleen een kalkoen zet zichzelf niet op het kerstmenu

transitie naar bio-economie is nog in voorontwikkelingsfase mentale, juridische en institutionele barrières domineren rol van overheid is cruciaal bij versnellen van transitie incrementeel en transformatief beleid is nodig zoeken, leren, experimenteren Conclusies