Bezint eer ge begint Enige gedachten over “werkdruk in relatie tot de gewenste productie” als object van onderzoek bij de Rechtbanken in Nederland Introductie van mijzelf: Lector en UHD, op het terrein van organisatieontwerp en ontwikkeling. IVA, eind jaren 80 betrokken bij artikel drie van de Arbo-wet (Welzijnsartikel) Instrument WEBA: Welzijn bij de Arbeid, Later ontwikkeld: WEBO Werkdruk bij Onderwijstaken Volgende week verschijnt de Wehbo: Werkdruk in het hoger Beroeps onderwijs Twee excuses vooraf: -Godsonmogelijke taak om in een klein kwartier een wetenschappelijke verantwoord overzicht te geven hoe werkdruk te meten in organisaties. Gespeend van elke kennis over het werk in de rechtbanken. Dus ik kan dingen zeggen waarvan u zegt: bij ons is dat absoluut niet het geval. Maar al wel gezien dat mijn werkdrukbenadering uitstekend aansluit op de artikelen van Otte over de professionele autonomie. Werkdruk is een begrip dat op heel manieren gebruikt wordt met heel veel inhouden en beelden Drie zaken noem ik: Meetproblemen Subjectieve werkdruk versus objectieve werkdruk Verwarring met met andere begrippen: werkstress, werkbelasting, workload Connotatie van het begrip: neutraal (paioratief, negatief, positief (ik heb het me toch druk). Exercitie van begrippen met de bedoeling om eerst complexiteit te reduceren en vervolgens weer de complexiteit te vergroten. (we zullen vandaag vooral reducere)n. Dit alles onder de noemer: weet waar u aan begint als u de werkdruk verantwoord wil gaan meten. 4-4-2017 Inleiding NVVR

Conceptueel-model voor het onderzoek naar werkdruk en werkstress Werkcultuur Werk stressoren werkdruk Stress- reacties Werk/privé + Rolconflict + - - Kwaliteit van : de Rechtspraak de arbeid Efficiëntie van de productie - Persoonlijke hulpbronnen Etc - - Steun + Autonomie Ik werk van achteren naar voren. Begin met de effecten. Productie altijd en vooral in de rechtspraak zien tegen de achtergrond van de kwaliteit van de rechtspraak (maar ook kwaliteit van de arbeid van de rechters. Waar wordt vanuit het perspectief van het werk die effecten door bepaald: Stressreacties: van tamelijk bot gedrag tot zwaar overspannen Persoonlijke hulpbronnen kunnen die stressreacties dempen (coping behaviour) Persoonlijke hulpbronnen: De ene mens is de ander niet. Wordt door veel meer bepaald dan alleen het werk. Nature-nurture discussie, maar ongeacht daarvan rechter is meer dan een rechter zowel in de tijd gezien (opvoeding etc) als in de ruimte: huisvader, wijnliefhebber, voorzitter voetbalclub etc. Rolconflicten = Rechter/coördinator Werkcultuur bepaalt in sterke mate wat normaal is (wie niet overwerkt is lui is de manier om overspannen te raken Twee soorten oplossingen: De persoon: (wordt meestal gekozen, lekker makkelijk Het werk: Hoe verhouden die zich tot elkaar: volgende slide + Energie bronnen Bevlogenheid + Feedback + Etc. 4-4-2017 Inleiding NVVR

Theorie: Stress en copinggedrag Omgeving Persoon Effecten Risico’s: Gedrag: Veiliheidsrisico’s Veiligheidsgedrag Ongevallen Gezondheidsrisico’s Gezondheidsgedrag Ziekte Stressrisico’s Copinggedrag Stress Leermogelijkheden Leergedrag Leren Bij werkstress zijn twee factoren in het spel: De omgeving = Het werk: Kan een positief of een negatief effect hebben. De persoon = het gedrag: Kan een positief of een negatief effect hebben. Copinggedrag verschilt per persoon, is afhankelijk van persoonskenmerken (nature or nurture)/persoonlijke hulpbronnen: emotionele stabiliteit (stressbestendigheid), extraversie (actief, energiek), waargenomen eigen effectiviteit en efficiëntie (organisatie eigen werk) (self-efficacy), assertiviteit, optimisme en zelfvertrouwen. Maar nu niet zeggen: als mensen goed kunnen copen, is er geen probleem Ook al is iedereen voorzichtig, een gladde vloer blijft gevaarlijk Dus ook al is er geen stress, wel stress risico’s: preventie is noodzakelijk I 4-4-2017 Inleiding NVVR

Werkdruk Kwantitatieve werkdruk Kwalitatieve werkdruk *Taken * Regelproblemen *Uren * Regelmogelijkheden *Regelmogelijkheden (autonomie) Werkdruk Beroep Arbeidsorganisatie Personeelsbeleid Collega’s Combinatie Werkgebonden oorzaken Persoonsgebonden oorzaken Werkstress Werkdruk

Kwantitatieve werkdruk Medewerkers hebben een te grote taakomvang: Te veel taken toegewezen Te weinig uren voor de toegewezen taken Hebben niet de mogelijkheid dit probleem zelfop te lossen. Let op!: Onderzoek vereist de aanwezigheid van een taaklastverdelingsmodel: een systematiek voor het toewijzen van taken en uren. 4-4-2017 Inleiding NVVR

Kwalitatieve werkdruk Het Karasek-model 04/04/2017 Kwalitatieve werkdruk Het Karasek-model Regelvereisten Stressrisico’s Laag Hoog Laag Regel-capaciteit Leermogelijkheden Hoog 7-11-2000 college sociotechniek voor HBO

Kwalitatieve werkdruk Toename kans op problemen Probleem ja Probleem opgelost ja Afnemende flexibiliteit Zelf oplossen? nee ja Versterken controle en arbeidsverdeling Met anderen oplossen? nee Inefficiënte en onbeheersbare organisatie ja In periodiek overleg oplossen? nee Ja, voor mezelf Geheime normen Wat-hoe-hoeveel Stiekem oplossen? nee Gedrag: verzuim Houding: vervreemding Gevoel: stress

Takentabel voor werkdrukonderzoek Hoofcategorieën: Taakcategorieën Hoofdtaken en taken Tijdsbesteding en knelpunten Regelmoge- lijkheden Onderwijstaken: Uitvoering van onderwijs (als leergroep begeleider, trainer/specialist, assessor en supervisor): Ingeroosterde onderwijstaken: Onderwijstaken met vrije inroostering: Onderwijsgerelateerde taken: Ondersteuning: Overleg leergroep begeleiders; Rolverantwoordelijkheid; Afstemming tussen assessoren Coördinatietaken: Afstuderen Internationalisering etc. Bestuurlijke taken: Medezeggenschapsraad SASS; Etc. Projecten Onderzoek binnen lectoraten Programma-eigenaarschap (PE) Externe taken Inzet bij commerciële poot van de hogeschool als trainer/specialist Overige externe taken Overige taken Indirecte uren Staf en ander overleg Deskundigheidsbevordering Administratieve taken: Mailen; printen, Kopiëren; e.d. 4-4-2017 Inleiding NVVR