Herstelgerichte time-out in de gemeenschapsinstellingen Studiedag respectvol omgaan met elkaar in de hulpverlening 12 oktober 2012 Herstelgerichte time-out in de gemeenschapsinstellingen Bert Ducatteeuw en Geert Bots GI De Zande en GI De Kempen

Inhoud van de workshop Situering binnen ruimere context Omschrijving herstelgerichte time-out Randvoorwaarden / implicaties Respectvol & oplossingsgericht

1. Situering binnen een ruimere context van de GI

1.1 GI als overheidsdienst Aanbod JHV in Vlaanderen: overheid erkent, subsidieert, reguleert private initiatiefnemers binnen bredere uitvoering van beleid. Aanbod GI: overheid financiert en reguleert GI + overheid staat in voor uitvoering

1.2 PIP 2003: Missie van de GI “Binnen een geïntegreerd welzijnsbeleid staan we garant om jongeren voor wie vrijheidsinperking en een structurerend aanbod noodzakelijk is, regionaal een kwaliteitsvolle, pedagogische en subsidiaire hulpverlening te bieden om hen een beter toekomstperspectief te geven in de samenleving.”

We … Vertrekken van de hulpvraag van de jongere en zijn leefomgeving, van de vraag van verwijzers en van een deskundige, multidisciplinaire diagnose; Handelen efficiënt, planmatig en gebaseerd op een empirisch gevalideerd pedagogisch model; Werken emancipatorisch in dialoog met alle betrokkenen; Handelen met respect voor de internationaal erkende rechten van jongeren; Integreren maximaal de verschillende elementen van de hulpverlening, zowel binnen als buiten de instelling (Procesimplementatieplan GI, 2003)

Hulpverlening In dialoog Emancipatorisch Dwang Structuurverlening Samen problemen oplossen ervaringsgericht contextgericht Dwang Structuurverlening Vrijheidsinperking Discipline Neen-functies Structurering Detentie…

- Vrijheidsinperking en structuurverlening Specificiteit m.b.t. toeleiding en doelgroep Exclusief NRT aanbod Opnameplicht Exclusief toeleiding Jeugdrechtbank Subsidiariteit als principe bij beslissingen Leeftijd Regionaliteit - Specificiteit in uitwerking aanbod: - Vrijheidsinperking en structuurverlening - Breed ‘basaal’ aanbod - Intern onderwijstraject - …

1.3 Differentiatienota GI 2011 Hernieuwde oefening rond positionering van de GI in een breder jeugdhulplandschap Positionering GI binnen evoluerend landschap: Wijzigingen wettelijk kader Jeugdbescherming Evolutie IJHV Explicitering van afgelijnde eenheden van doelgericht hulpverleningsaanbod met aparte capaciteit Module begeleiding, behandeling,Time-out, Observatie Herstel: inspirerend verhaal / referentiekader / methodiek /… op diverse vlakken binnen de werking

1.4 Protocol Time-out 2012: respectvol & oplossingsgericht? Vernieuwende aanpak die ruimere kansen biedt tot respectvol omgaan met jongeren en hun context ?

2. De herstelgerichte time-out in de GI

2.1 Missie en doelgroep Uitgangspunt: prioritair uitbouwen van Module GI: schakel in breder traject, 14 dagen De time-outwerking is een schakel in een breder hulpverleningstraject waarin de dialoog tussen betrokkenen op dat moment moeizaam verloopt

Door het voorzien van tijd en ruimte en een gerichte focus op de verantwoordelijkheid van alle betrokkenen worden kansen geboden om de lopende HV terug op te nemen. Verantwoordelijkheid van alle betrokkenen in het herstellen van schade (materieel-emotioneel-relationeel) als uitgangspunt, eerder dan sanctie of hulpverlening

Uit het protocol: In een begeleidingstraject, waar de hulpverleningsrelatie dreigt te blokkeren met een jongere… kan een beroep gedaan worden op de module time-out gemeenschapsinstelling, afhankelijk van de regionaal beschikbare capaciteit…

De module staat open voor: BJB VAPH Zoektocht afstemming doelgroep en programma: Opnameplicht Visie van verschillende actoren Afgebakende duur als gegevenheid

Subsidiariteit: specificiteit time-out GI Exclusief intramuros Geen onderwijs Mate van structurering en monitoring Periode van discontinuïteit (context, vrienden, school,…) met uitdrukkelijke focus op herstel

2.2 Herstelgerichte visie en time-out Specificiteit GI: 14 dagen ‘hulpverlening’? Specificiteit GI: 14 dagen ‘straf’ 3de weg? (aanzet tot) herstel

Herstel als ‘derde weg’: Hoge mate van ‘structurering’ Hoge mate van ‘zorg’ +: Accent op verantwoordelijkheid betrokkenen Relevant kader voor diverse modules GI

CONTROLE (begrenzen, discipline) Hoog Bron: International Institute For Resorative Practices (VS) aan BESTRAFFEN Autoritair met HERSTELLEN Gezaghebbend CONTROLE (begrenzen, discipline) niet VERWAARLOZEN Onverschillig voor TOELATEN Bemoederen Laag Hoog STEUN (aanmoedigen, ondersteunen)

Aan de jongere en begeleidende voorziening de mogelijkheid bieden om toe te werken naar een moment waar de dialoog tussen beide hervat wordt. De gemeenschapsinstelling stelt zich consequent op als neutrale bemiddelaar. Er wordt gewerkt naar het uitspreken en concretiseren van engagementen van de verschillende partijen naar elkaar toe.

2.3 Aspecten van programma & methodiek Voor – tijdens na (schema) Programma jongere Programma voorziening Focus begeleiding TO

1. VOOR –TIJDENS – NA 4.1 1 2 6 4.2 3 5 VOOR 1: Pre-screening/ afweging haalbaarheid/wenselijkheid 2: Gedragen voorstel en aanmelding CAP TIJDENS 3: Opname – programmaduiding en uitklaring 4.1.: 14-daags herstelgericht programma jongere 4.2.: 14-daags herstelgericht programma voorziening 5: Engagementsgesprek NA 6: Uitvoering aangegane engagementen

2. Programma van de jongere Focus op (in)direct werken op herstel 14 dagen gericht stilstaan bij: Aanleiding time-out Eigen aandeel en verantwoordelijkheid Ondersteund toewerken naar het formuleren van een concreet engagement van de jongere ten aanzien van betrokkenen (voorziening/context/…)

Focus op (in)direct werken op herstel

Individueel / deelgroep

Sport & ontspanning

3. Programma van de voorziening Focus op (in)direct werken op herstel 14 dagen gericht stilstaan bij: Aanleiding time-out Eigen aandeel en verantwoordelijkheid Ondersteund toewerken naar het formuleren van een concreet engagement van de voorziening ten aanzien van de jongere (voorziening/context/…)

Pre-screening: haalbaarheid/wenselijkheid 1 Positionering module TO in bredere werking van de voorziening subsidiariteit Brede betrokkenheid bij afweging van wenselijkheid en haalbaarheid Jongere en context Bereidheid deelname programma (eigen aandeel,verantw.)

14-daags herstelgericht programmma Voorziening 4.1 4.2 Contactpersoon ‘begeleiding’ komt naar GI en expliciteert hun visie - engagement van voorziening tijdens time-out wordt geconcretiseerd Contextbegeleiding- (ouders-school-…) Tussentijds contact contactpersoon GI – contactpersoon: Focus op verloop proces beide partijen ifv. voorbereiding engagementsgesprek en doorstart begeleiding Voorziening neemt op actieve wijze deel aan engagementsgesprek op laatste dag time-out

Engagementsgesprek 5 GI leidt gesprek waarin jongere en vertegenwoordiger van de voorziening IN DIALOOG gaan en wederzijds hun engagement naar elkaar toe uitdrukken.

Doorstart begeleiding en uitvoering aangegane engagementen 6 Begeleidende voorziening en jongere nemen de draad opnieuw op. Beide partijen voeren de engagementen die ze aangingen uit.

4. Focus begeleiding time-out KADER bieden dat faciliteert dat 2 partijen stilstaan rond eigen aandeel een verantwoordelijkheid en dat ondersteuning biedt in het wederzijds formuleren van concrete engagementen ifv. de doorstart van de begeleiding Begeleidingshouding: meerzijdig partijdig (GI als ‘neutrale bemiddelaar’)

3. Voorwaarden en implicaties

Groot appel tav. voorzieningen Bereidheid voorzieningen om actief invulling te geven aan letter en geest van protocol Open communicatie met betrokken jongere en context in beslissingsproces rond TO Bereidheid om in te zetten op het kritisch stilstaan bij eigen werkwijze en openheid tav. client(systeem) Actieve ondersteuning van jongere in samen invulling geven aan ‘engagementsverklaring’

Groot appel tav. begeleidersequipe GI Werken rond begeleidershouding in super- en intervisie Programma afstemmen op maat van mogelijkheden en beperkingen individu (oa. specificiteiten VAPH) - Grote doorstroom en doelgericht programma vergt grote efficiëntie in organisatie

Groot appel tav. beleid GI Ondersteuning van begeleidersequipe ikv. VTO (visie, methodiek, begeleidingshouding) Organisatie van leefgroep qua dienstinzet ifv. maximaal doelgerichte uitvoering van programma (invulling dubbele bezetting –…) Kritisch evalueren van bredere pedagogische werking (hoe gaan we om met intern grensoverschrijdend gedrag?)

Groot appel tav. verwijzers Structurering van instroom (1 per dag / 5 per week) ifv. organisatie van doelgericht en effectief programma heeft invloed op moment van opname. (en van voorleiding) Wijze waarop consulent en Jeugdrechter beslissing tot TO kaderen tav. jongere en voorziening kan sterk bepalend zijn voor mogelijke impact.

4. Herstelgerichte TO in de GI: oplossingsgericht 4. Herstelgerichte TO in de GI: oplossingsgericht ? Respectvol tav cliëntsysteem?