Gedragseconomie en prosociaal gedrag Henriëtte Prast Lid WRR Hoogleraar Universiteit van Tilburg Den Haag, 15 april 2010

Gedragseconomie Benut inzichten uit economie en psychologie om gedrag te verklaren Vertrekt vanuit feitelijk waargenomen gedrag Probeert systematiek te ontdekken Probeert beleidsconclusies te trekken

WRR project Overheid wil gedrag burger beinvloeden In belang van burger zelf In belang van het geheel

Verschenen november 2009

In belang burger zelf Mensen helpen weloverwogen keuzes te maken Financiele keuzes Gezonde keuzes

In belang geheel Prosociaal gedrag Aardig zijn voor elkaar Klimaat, milieu Voedselschaarste

Hoe? (1) Toezicht op marktwerking (NMA, AFM, Opta, Consumentenautoriteit)

Hoe? (2) Informatie, educatie, transparantie Uniform pensioenoverzicht, indexatielabel, financiele bijsluiter, Voedingscentrum Vleeswijzer

Hoe? (3) Waarschuwen, overreden Geldlenenkostgeld Doe aardig campagne Handvest burgerschap

Gedragseconomie laat zien Dat informatie op zijn best de intentie beinvloedt Dat mensen zich in sociaal gedrag veel meer laten leiden door sociale normen Dat externe prikkels de intrinsieke motivatie kunnen ondermijnen

Sociale norm Descriptief: wat de meeste mensen doen Injunctief: wat de meeste mensen goed vinden

Het voorbeeld van de crèche Ouders halen hun kind te laat op Crèche introduceert boete Gevolg: ouders halen hun kinderen nog veel vaker te laat op

Duurzaam gedrag: overreden (1)

Duurzaam gedrag: overreden “Ieder jaar gaat dit park achteruit doordat bezoekers een “souvenir” meenemen. Bescherm ons natuurlijk erfgoed”

The Power of Social Comparison Neighbors Turn off AC & Turn on Fan $$$ Turn off AC & Turn on Fan Environment Turn off AC & Turn on Fan Citizenship Turn off AC & Turn on Fan Zero Impact on Consumption 6% Drop Date of study: 2003

Boodschap Wie prosociaal gedrag wil beinvloeden moet NIET communiceren hoeveel mensen zich antisociaal gedragen Geldt ook voor belastingontduiking en duurzaam gedrag

Standaardeffecten Standaard: wat je kiest als je niet actief kiest “Wie zwijgt stemt toe” Rond 80% van de mensen kiest standaard – wat die ook is

Voorbeelden Pensioensparen Orgaandonatie Electronisch patientendossier

Waarom deze effecten? Standaard wordt beschouwd als aanbevolen keus Standaard wordt beschouwd als sociale norm Luiheid, uitstel en afstel, vergeten in te vullen

Toepassing duurzaamheid Nu: wie GEEN vlees wil moet dieetwens doorgeven Duurzaam: wie WEL vlees wil eten moet dieetwens doorgeven

Conclusie Beleid verwacht teveel van informatie en communicatie Beleid doet te weinig met effect sociale norm Beleid doet te weinig met effect standaard

Dank voor uw aandacht Vragen welkom