VJV-Jaarvergadering 2008 Communicatie over recht en justitie: (on) mogelijk ? Mechelen, 25 april 2008 VJV-Jaarvergadering 2008 Communicatie over recht en justitie: (on) mogelijk ? Mechelen, 25 april 2008 Communicatie in en over het recht en de justitie Stephan Parmentier, K.U.Leuven

Inhoud Inleiding 1.Onderzoeksresultaten 2.Bevoorrechte getuigen 3. Naar een kwaliteitsvolle communicatie Conclusie

Inleiding een oud probleem … … met een nieuwe dimensie en nieuwe instrumenten

1. Onderzoeksresultaten 1.1. Justitiebarometer -kwantitatief én representatief onderzoek bij de Belgische bevolking -afnames in 2002 en communicatie in context

«Heeft u vertrouwen in justitie?» 57% negatieve mening (2002) (34% in 2007) 43% positieve mening (2002) (66% in 2007)

Vergelijking met andere instellingen (2002 – dezelfde volgorde in 2007) 16 23,9 31,4 26,5 2,1 24,3 14,3 18,7 36,9 5,6 Onderwijs Politie Parlement Justitie Pers Kerk

Vergelijking tussen regio’s 10, ,6 31,7 3,1 11,9 15,2 31,5 40,7 0,7 BelgiëVlaanderenBrusselWallonië

Tendensen inzake vertrouwen (2002) Het vertrouwen in justitie: Neemt af met de leeftijd Neemt toe met het opleidingsniveau Neemt toe met het inkomen Is groter bij mannen dan bij vrouwen Is groter bij personen die bij justitie werken Is lager bij personen met een ervaring, zowel strafrechtelijk als burgerrechtelijk Is het laagst bij weduwen en gescheiden personen

Tendensen inzake vertrouwen - vervolg Het vertrouwen in justitie: Is groter bij lezers van kwaliteitskranten en gebruikers van openbare radio en televisie Is het laagst bij aanhangers van extreem-rechtse politieke partijen (vnl. FN) Is het hoogst bij inwoners van het gerechtelijk arrondissement Veurne, en het laagst bij inwoners van het gerechtelijk arrondissement Charleroi

«Justitie geeft voldoende informatie over haar werking» 80% negatieve mening (2002) 20% positieve mening (2002)

«De juridische taal is voldoende duidelijk» 74% negatieve mening (2002) (75% in 2007) 26% positieve mening (2002) (24% in 2007)

«Wat vindt u van het resultaat van uw (laatste) rechtszaak?» 51% in 2002 (46% in 2007) 36% in 2002 (40% in 2007)

«Wat vindt u van de wijze waarop uw zaak werd behandeld?» 43%37%

1.2. Vervolgonderzoek in 2004 kwalitatief onderzoek - in vier gerechtelijke arrondissementen (Antwerpen – Dendermonde – Charleroi - Marche-en-Famenne) -in 44 focusgroepen met burgers (samengesteld volgens leeftijd, opleidingsniveau, ervaring met justitie) en met professionelen van justitie (parket, zetel, advocaten, justitieassistenten) op zoek naar oorzaken voor het tekort aan vertrouwen en naar oplossingen

1.De traagheid/gerechtelijke achterstand 2.Het complexe juridische taalgebruik 3.Excessieve/buitensporige kosten 4.Een justitie met twee snelheden? 5.Ontoegankelijke professionelen? 6.Trauma’s en gevolgen van het justitieel proces 7.De bezorgdheid om een ‘andere’ justitie 8.Het gemis/tekort aan informatie 9.Justitie of rechtvaardigheid?

Het complexe juridische taalgebruik (of justitie als ‘mistmachine’) -de wenselijkheid van een gesimplifieerde taal verstaanbaar voor iedereen -het argument voor het professionele jargon -een opzettelijke complexiteit? « Men wantrouwt wat men niet begrijpt » « On se méfie de ce qu’on ne comprend pas »

Ontoegankelijke professionelen - grote afstand tot ‘het volk’ -thematiek sterk aanwezig bij de mensen met ‘gerechtelijke’ ervaringen (veel emotionele reacties) -het gevoel ‘niet te behoren tot dezelfde wereld’ -het gerecht als een spel tussen professionelen

Het gemis/tekort aan informatie -miskenning van het systeem, te wijten aan diverse actoren -complexiteit van het juridisch taalgebruik -tot wie zich richten? slechte bekendheid van de justititiehuizen invloed van de media (afstand tot fictieseries)

2. Bevoorrechte getuigen de (on)leesbaarheid van juridische informatie algemene en individuele communicatie de bejegening van burgers tijdens procedures is ook communicatie ook communiceren over de grenzen van de informatie het belang van proactieve communicatie over recht / justitie / rechtshulp

communicatie vormt geen bedreiging voor de onafhankelijkheid van de magistratuur meer aandacht voor andere vormen van conflictregeling? communicatie over justitie vereist goede gegevens en een centraal aanspreekpunt mogelijkheden en grenzen voor de media

een uitdaging voor meerdere actoren -de magistratuur en het justitiepersoneel -de advocatuur en andere vormen van rechtshulp -het justitieel beleid -de media -de juridische opleidingen de “intermediatie” tussen burger en justitie -belangengroepen ? -een ombudsman ?

3. Naar een kwaliteitsvolle communicatie 3.1. Algemeen -communicatie is een proces van kwaliteitszorg (vb. EFQM) -communicatie is meer dan informatie -communicatie doseren (niet te weinig, niet te veel) -communicatie aanpassen aan de bestemmeling -leren van andere organisaties

3.2. Enkele aanzetten “Het recht van de mensen” (KBS) (2001): -meer en betere informatie over het recht aanbieden -het belang van externe communicatie tussen burger en rechtsbedeling -maar ook van interne communicatie binnen de rechtsbedeling -een deontologie voor de media ontwerpen

De vijf “B’s” als richtsnoer voor een kwaliteitsvolle rechtshulp/communicatie (1991): - beschikbaarheid - bereikbaarheid - begrijpbaarheid - betaalbaarheid - bruikbaarheid

Conclusie Vertrouwen in justitie is een complex fenomeen Steeds een combinatie van effectiviteit en legitimiteit Communicatie is één van de middelen daartoe Het belang van kwaliteitsvolle communicatie