Etnische registratie als springplank voor meer gelijkheid van kansen? Mogelijkheden en beperkingen van verschillende opvolgingssystemen. Véronique Vandezande & Marc Swyngedouw (ISPO, CeSO, KULeuven - IPSoM, KUBrussel)

Inhoud 1.Enkele cijfers… 2.Europees engagement 3.Beschikbare gegevens in België 4.Het academische debat 5.Good practices 6.Aanbevelingen & discussie

1. Enkele cijfers… Onderwijsniveau jonge mannen (18-29 jaar) in België in 1991 (bron: Neels & Stoop 2000, p289, eigen berekening)

1. Enkele cijfers… (ii) Onderwijsniveau afgestudeerde jonge 2 de generatie mannen (18-35 jaar) in Antwerpen in 2007 (bron: TIES)

1. Enkele cijfers… (iii) Minderheden van Turkse en Marokkaanse herkomst in Antwerpen in 2007 (bron: gemeenteregister Antwerpen DSPA 2007, eigen berekeningen)

1. Enkele cijfers… (iv) Dekking van het nationaliteitscriterium voor de bevolking van Turkse en Maghrebijnse herkomst in de 12 grootste steden van Vlaanderen in 1998 (Bron: VDAB-Studiedienst; uit Martens & Verhoeven (2006, p273))

2. Europees engagement Community action programme to combat discrimination - PROGRESS 2007 European year of equal opportunities for all Race directives Erkenning van indirecte discriminatie: Zichtbaar maken van het onzichtbare dmv statistische gegevens

3. Beschikbare gegevens in België Nationaal Instituut voor de Statistiek Sinds 1962 niet toegestaan om statistische gegevens mbt ‘ras of etnische afstamming’ te verzamelen of analyseren  Status quo: nationaliteit Rijksregister: nationaliteitenhistoriek Census: Gezinssamenstelling, koppeling met ouderkenmerken Enquêtes: EAK, SILC

3. Beschikbare gegevens in België (ii) Onderwijs –Administratieve gegevens: nationaliteit –Survey-onderzoek: TIMMS, PIRLS, PISA, Steunpunt Studie- en schoolloopbanen Arbeidsmarkt –Datawearhouse arbeidsmarkt: koppeling met nationaliteitenhistoriek –VDAB: vroeger naamherkenning, nu ook nationaliteitenhistoriek

Continentaal Europa Geen uniform Europees systeem voor etnische categorisatie, registratie of dataverzameling Meten van etnische herkomst controversieel (bijv. in Frankrijk) Eurostat vraagt op jaarlijkse basis: –Nationaliteit (6+4) –Geboorteland (12+3)

4. Het academische debat Migranten, vreemdelingen, minderheden, etnische minderheden, raciale groepen, allochtonen,… Etnische minderheden –Grenzenmetafoor: zelfdefinitie en definiëring van en door anderen, sociale categorisatie –Afstammingmetafoor: (geloof in) gemeenschappelijke afstamming –Minderheid: machtsverhouding  Niet ‘cultuur’ an sich, bvb. tweede generatie

4. Het academische debat (ii) Etnische groepen worden gevormd door interactie en onderhandeling, in bepaalde constellatie van machtsverhoudingen Abstracte theorievorming, niet operationaliseerbaar in kwantitatief onderzoek of via eenvoudige registratie

4.1 Subjectieve benadering Etnische identiteit als optie in allerlei mogelijke ‘sociale identiteiten’ Zelfcategorisatie als één dimensie van deze identiteit Primordiale ↔ contextafhankelijke benadering Aandachtspunten: –Open/ gesloten –Vraagverwoording & antwoordcategorieën

4.2 Objectieve benadering Onderzoeker zelf wijst ‘lidmaatschap’ tot een groep toe op basis van ‘objectieve’ criteria, zoals: –Afstamming: nationaliteit, geboorteplaats, ouderkenmerken,… –Culturele elementen: thuistaal Keuze van indicator is afhankelijk van het doel van het onderzoek Makkelijker toepasbaar, maar laat het gezichtspunt van de betrokkene buiten beschouwing

5. Good practices Objectieve definiëring en registratie in Scandinavische landen en in Nederland Bijvoorbeeld: Nederland –Allochtonen, eerstegeneratieallochtoon, tweedegeneratieallochtoon, westerse allochtoon, niet- westerse allochtoon, herkomstgroepering, minderheden –Eén registratiemoment –Koppeling registratiebestanden –Organisatie specifieke surveys  Jaarrapport Integratie

Verenigd Koninkrijk What is your ethnic group? Choose one section from A to E, then tick the appropriate box to indicate your cultural background. White ○ British ○ Irish ○ Other, fill in:.. Mixed ○ White and black Caribbean ○ White and black African ○ White and Asian ○ Other, fill in:… Asian or Asian British ○ Indian ○ Pakistani ○ Bangladeshi ○ Other, fill in:… Black or black British ○ Caribbean ○ African ○ Other, fill in:… Chinese or other ethnic group ○ Chinese ○ Other, fill in:…

Verenigde Staten What is your race? Mark one or more races to indicate what you consider yourself to be. ○ White ○ Black, African Am., or Negro ○ American Indian or Alaska Native — Print name of enrolled or principal tribe:… ○ Asian Indian ○ Chinese ○ Filipino ○ Japanese ○ Korean ○ Vietnamese ○ Other Asian — Print race:… ○ Native Hawaiian ○ Guamanian or Chamorro ○ Samoan ○ Other Pacific Islander — Print race:… ○ Some other race — Print race:…

Verenigde Staten (ii) What is your ancestry or ethnic origin? (For example: Italian, Jamaican, African Am., Cambodian, Cape Verdean, Norwegian, Dominican, French Canadian, Haitian, Korean, Lebanese, Polish, Nigerian,Mexican,Taiwanese, Ukrainian, and so on.) …

Canada What were the ethnic or cultural origins of this person’s ancestors ? An ancestor is usually more distant than a grandparent. For example, Canadian, English, French, Chinese, Italian, German, Scottish, East Indian, Irish, Cree, Mi’kmaq (Micmac), Métis, Inuit (Eskimo), Ukrainian, Dutch, Filipino, Polish, Portuguese, Jewish, Greek, Jamaican, Vietnamese, Lebanese, Chilean, Salvadorean, Somali, etc. Specify as many origins as applicable using capital letters. …

Canada (ii) Is this person: Mark more than one or specify, if applicable. ○ White ○ Chinese ○ South Asian (e.g., East Indian, Pakistani, Sri Lankan, etc.) ○ Black ○ Filipino ○ Latin American ○ Southeast Asian (e.g., Vietnamese, Cambodian, Malaysian, Laotian, etc.) ○ Arab ○ West Asian (e.g., Iranian, Afghan, etc.) ○ Korean ○ Japanese ○ Other — Specify:…

Zelfcategorisering, samengevat Verscheidenheid aan zelfcategorisatievragen Etnische groep/herkomst, ras/ huidskleur, culturele achtergrond, voorouders, landen, werelddelen,… Keuze van vraag afhankelijk van lokale minderheidsgroepen, prioriteiten, nationale gevoeligheden, …

6. Aanbevelingen & discussie Combinatie van methodes om de nadelen van de ene methode op te vangen met de voordelen van de andere: 1.Objectieve indicatoren –Opvolging tot derde generatie 2. Zelfcategorisering –Kwalitatief vooronderzoek nodig: Open/ gesloten Eén/ meerdere opties Ras/ etniciteit/ huidskleur/… –Subjectiviteit

6. Aanbevelingen & discussie (ii) 3.Externe definiëring -Erkenning van de relatie tussen sociale positie en discriminatie -Bijv.: “Hoe denkt u dat de meeste mensen in België u zien?” 4.Centrale registratie -Eén centraal registratiepunt -Flexibel (te wijzigen bij eenvoudig verzoek) -5-jaarlijkse herbevraging (bijv. bij wijziging idkaart) -Koppeling met andere bestanden

6. Aanbevelingen & discussie (iii) Hulp voor gelijke kansenbeleid en antidiscriminatie In Eurobarometer was 77% v/d Belgische bevolking voorstander van etnische registratie om discriminatie te bestrijden Maar… potentieel stigmatiserend! –Informeren over doel v/d registratie –Garanties op gebied van anonimiteit