LOKALE BESTUREN MAATSCHAPPELIJKE EN FINANCIELE UITDAGINGEN 4 mei 2013 Mark Suykens, algemeen directeur VVSG vzw

VVSG - DEEL 1. WAT KOMT OP LOKALE BESTUREN AF? DEEL 2. HET BELANG VAN BELASTINGEN VOOR VLAAMSE GEMEENTEN

VVSG - DEEL 1. Wat komt op lokale besturen af? Vergrijzing: Extra uitgaven voor pensioenen van statutaire en contractuele medewerkers Extra uitgaven voor bijkomende diensten en infrastructuur voor ouderen Daling van de belastingbasis Samenleving verandert: meer gezonde, actieve, kritische, hoog opgeleide zestig- en zeventigplussers (vergrijzing sterk verschillend per gemeente, zie:

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Vergroening: Vrij onverwacht fenomeen Bijkomende capaciteit vereist in: Voorschoolse kinderopvang Basisscholen Buitenschoolse kinderopvang Vrijetijdsaanbod voor kinderen en jongeren (vergroening sterk verschillend per gemeente, zie:

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Economische crisis: Meer mensen aangewezen op het OCMW (versterkt door snellere afbouw werkloosheidsuitkering) Minder snelle stijging van belastingontvangsten

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Opgelegde budgettaire evenwichten: Europese druk Maatregelen centrale overheden kunnen effect hebben op lokale besturen Geen zekerheid op middellange termijn over blijvende stijging Gemeentefonds (nu 3,5% per jaar) Ook lokale besturen krijgen strenger evenwicht opgelegd door BBC

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Aangaan van leningen minder vanzelfsprekend: Gevolg van bankencrisis Effecten: Minder leningvolume beschikbaar Tendens naar leningen op kortere termijn (sneller aflossen - budgettair zwaarder!) Leningen worden duurder Banken vragen ook beleggingen en betaalverkeer Banken gaan niet zo maar alle gemeenten en OCMW’s gelijk behandelen: financiële performantie krijgt meer belang

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Rioleringen: Europese Richtlijn (proper water tegen 2027) Om aan criteria te voldoen tot 2027 nog jaarlijks nodig: Ca. 400 miljoen euro voor resterend stelsel Ca. 600 miljoen euro voor onderhoud/herstel bestaand stelsel Financiering bedraagt jaarlijks: Ca. 300 miljoen euro uit saneringsbijdrage (indien overal maximumtarief wordt gevraagd) Ca. 100 miljoen Vlaamse investeringssubsidies

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Dividendinkomsten: Tijd van Dexia/Gemeentelijke Holding is voorbij Ook dividenden uit distributienetbeheer elektriciteit en aardgas worden in vraag gesteld (cf. debat over energieprijzen) Quid evolutie energiesector? Van veel naar één netbeheerder in Vlaanderen? Quid uittreding private speler in gemengde sector? Komt er één nettarief of beter niet? Wie draagt stijgende kosten openbaredienstverplichtingen (o.a. groene stroom)? Participaties in distributie- én in transportnetten?

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Veiligheid: Politie: Ook daar stijging pensioenfactuur Wie financiert de meerkosten: federaal of lokaal? Blijven zones voldoende mensen vinden? Brandweer: Financiële gevolgen creatie brandweerzones? Wie financiert meerkosten door statuut, extra normen, …?

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Andere maatschappelijke tendensen: Verkleuring van de samenleving: sterk verschillend van gemeente tot gemeente Gezinssamenstelling: impact op huisvestingsnood en maatschappelijke kwetsbaarheid Kleinere gezinnen (meer alleenstaanden) Van twee- naar eenverdieners Nieuw samengestelde gezinnen Dualisering: sommige mensen haken af Digitalisering: gevolgen voor communicatie, klachten, omgang met burgers, … Duurzaamheid en klimaatdoelstellingen …

VVSG - Wat komt op lokale besturen af? Is er dan niets meer mogelijk? Toch wel: Gemeente, OCMW blijft meest burgernabij bestuur Lokaal bestuur geniet veel vertrouwen Lokale beleidsmaatregelen hebben een snel, direct zichtbaar effect Als raadslid en raad kan je politieke keuzes maken Lokale politieke organen kunnen terugvallen op: Een professioneel apparaat van medewerkers Specifieke instrumenten zoals subsidies, belastingen, vergunningen, investeringen, … Verplichte soberheid kan creativiteit bevorderen!

VVSG - DEEL 2. Het belang van belastingen voor Vlaamse gemeenten Enkele cijfergegevens Een juridische benadering Een bestuurlijke benadering

VVSG - Enkele cijfergegevens Belastingen = ca. 50% van gemeentelijke inkomsten -> lokale belastingen zijn zeer belangrijk Lokale belastingen = ca. 7% van totale Belgische belastingen -> lokale belastingen zijn niet zo belangrijk

VVSG - Enkele cijfergegevens Vlaamse gemeenten heffen gemiddeld 22,8 verschillende belastingen (soms retributies) Dalende tendens in aantal verschillende belastingen

VVSG - Enkele cijfergegevens Meest voorkomende belastingen (2011) (1) Opcentiemen OV:308 Opdeciem verkeersbelasting 1 :308 Aanvullende personenbelasting:305 Afgifte administratieve stukken:303 Lijkbezorging:276 Huisvuilzakken: Geen echte gemeentebelasting

VVSG - Enkele cijfergegevens Meest voorkomende belastingen (2011) (2) Administratieve prestaties:245 Sluikstorten:240 Tweede verblijven:229 Afgifte stukken gevaarlijke inrichtingen:225 Opgravingen:208 Plaatsrecht op markten:

VVSG - Enkele cijfergegevens Belangrijkste belastingopbrengsten (2010) (1): Opc. onroerende voorheffing:1.882,944,2% Aanvullende personenbelasting:1.769,541,5% Opdeciem verkeersbelasting:90,72,1% Drijfkracht86,42,0% Tweede verblijven:56,01,3% Huisvuilzakken e.d.:53,41,3%

VVSG - Enkele cijfergegevens Belangrijkste belastingopbrengsten (2010) (2): Algemene gemeentebelasting:45,21,1% Milieubelasting:35,70,8% Andere belastingen ondernemingen:29,80,7% Parkeren:28,20,7% Afgifte administr. documenten:25,10,6% Ophalen huisvuil:23,80,6%

VVSG - Enkele cijfergegevens Vergelijking met Nederlandse gemeenten: < 10% van inkomsten uit belastingen Beperkt aantal toegelaten belastingen: Onroerend zaakbelasting: 3 miljard euro 8% van gemeentelijke inkomsten Daarnaast o.a. toeristenbelasting, hondenbelasting (61 mln), parkeergelden, precariobelasting (104 mln), reclamebelasting (21 mln)

VVSG - Een juridische benadering Fiscale bevoegdheid in Grondwet Beperking in principe alleen via: wet (geen opcentiemen vennootschapsbelasting) decreet (impliciete bevoegdheden) ‘behoorlijk bestuur’ (cf. omzendbrief) Gemeentebelastingen vaak gerechtelijk aangevochten, met tegenstrijdige uitspraken

VVSG - Een bestuurlijke benadering

VVSG - Een bestuurlijke benadering Maximale overeenstemming nodig tussen: wie bepaalt (kiezer via gemeenteraad) wie geniet (burger of bedrijf) wie betaalt (belastingplichtige) Kredietwaardigheid stijgt bij groter aandeel fiscaliteit (belang solvabiliteit wordt groter)

VVSG - Een bestuurlijke benadering Mogelijkheid om eigen beleid te voeren, bv.: bij fiscaliteit = 50% van ontvangsten: uitgaven +10% → fiscaliteit +20% bij fiscaliteit = 20% van ontvangsten uitgaven +10% → fiscaliteit +50% Politiek moeilijke verantwoording van zware tariefverhoging bij relatief beperkte verhoging dienstverlening

VVSG - Een bestuurlijke benadering Middelenallocatie: subsidiëring altijd minder correct dan lokale fiscaliteit en allocatie (toch pleiten bedrijfskoepels voor afschaffing belastingen met compensatie via subsidies…) Fiscaliteit = stimulans voor zuinigheid: centraal verdeelde middelen ‘moeten op’ ↔ belastingen verhoog je niet zo maar

VVSG - Een bestuurlijke benadering Lokale belastingen kunnen beter (1): Nood aan modernere fiscale instrumenten (bv. Gewerbesteuer?) Gemeenten moeten doorgaan met analyse eigen fiscaliteit op bv. efficiëntie en saneren waar nodig Gemeenten moeten werken aan een efficiënte organisatie

VVSG - Een bestuurlijke benadering Lokale belastingen kunnen beter (2): Gemeentefonds moet meer compenseren voor fiscale armoede Quid ‘ontwijking’ lokale fiscaliteit via vennootschappen?