Geïntegreerde Fertiliteitszorg De rol van de derde lijn Greet Lammens, fertiliteitsarts Minouche van van Rumste, gynaecoloog CATHARINA ZIEKENHUIS EINDHOVEN

1e baby na invriezen ovariumweefsel BELGIE-BRUSSEL 1992 1e ICSI BABY ENGELAND 1978 Louise Brown 1E IVF BABY IVF : inmiddels > 5.000.000 babies na IVF ICSI : inmiddels > 400.000 babies na ICSI BELGIE-BRUSSEL 2002 1e baby na invriezen ovariumweefsel

Verwijzing patiënten CZE Huisarts Perifeer ziekenhuis MMC-V OFO- OI-IUI CZE IVF-ICSI MMC-V OFO OI/IUI IVF-ICSI t/m FA ET CRYO-PRESERVATIE

IVF-CENTRUM CATHARINA ZIEKENHUIS Derdelijns functie Aanwezigheid IVF-laboratorium 1 van de 13 centra met IVF-vergunning Transport kliniek - MMC 13 IVF CENTRA in NL.: 8 academisch – 5 niet academisch (Zwolle, Leiderdorp,CZH, Tilburg,Voorburg Delft)

Inhoud IVF/ ICSI behandeling Risico’s Cryopreservatie Fertiliteitspreservatie Donatie procedures Conclusies Routine vs Alice in Wonderland ( fertiliteitspreservatie)

IVF/ICSI: voorlichting voor start behandeling: behandelend IVF-arts/ gynaecoloog schriftelijke patiënteninformatie voorlichtingsavond resterende vragen op poli door behandelend arts begeleiden tijdens behandeling: (para-)medici na behandeling bij behandelend IVF-arts/ gynaecoloog Tijdens behandeling : IVF-VPK : echoscopistes en begeleiding Indien niet zwanger:bespreking na elke IVF behandeling met koppel

IVF/ICSI stimulatie punctie terugplaatsing embryo luteale fase zwangerschapspercentage Uitleg verschil IVF en ICSI – binnen 2 w afspraak op poli – streven naar zelfde behandelend arts(fert arts/gynaecoloog) IVF-ICSI work-up duurt 4 w indien geen afwijkende bevindingen. Dan aanmelden, intake VP binnen 2 w, starten op eerstvolgende menstruatie. 6w-8w tussen 1e polibezoek en starten behandeling IVF en ICSI: hele intensieve en ingrijpende behandeling, niet alleen lichamelijk, maar ook psychisch ( 2 laatste weken : erg lang) DUUR : 2 MAAND – punctie na 6 weken, 6 weken hormonen Punctie : kort, erg pijnlijk-pijnstilling, pijn soms ook luteaal Terugplaatsing : belangrijkste moment, technisch eenvoudig Risico’s : emotionele labiliteit – OHSSS

punctie

eicellen zoeken in folliculair vocht

opgewerkt zaad Enige “ reageerbuis”

IVF procedure Enige “ reageerbuis”

ICSI procedure

Inhoud IVF/ ICSI behandeling Risico’s Cryopreservatie Fertiliteitspreservatie Donatie procedures Conclusies

risico’s bijwerkingen: buikpijn, misselijkheid, emotioneel, humeurig risico’s op korte termijn: OHSS tweelingen Laatste jaren : meer nadruk op voorkomen van complicaties OHSS : overstimulatie van de eierstokken :belangrijke en ernstige complicatie TWEELINGEN : vaker SET

risico’s risico’s op lange termijn: vrouw borderline tumoren geen daadwerkelijk carcinoom menopauze minimaal eerder kind iets verhoogd lichaamsvet ,RR en bloedglucose geen andere negatieve effecten bekend IVF kinderen spontaan zwanger De incidentie van ovariumtumoren met borderline maligniteitskenmerken bedraagt ongeveer 150-200 per jaar in Nederland en het merendeel, bijna 75%, wordt gediagnostiseerd in stadium I. De behandeling is primair chirurgisch. De prognose van borderline ovariumtumoren is goed en de vijf jaars overleving bedraagt meer dan 95% 1 14 24 26. Een borderline tumor van het ovarium is geen voorstadium van het ovariumcarcinoom. landelijk onderzoek ( 12 centra) naar mogelijke gezondheidsproblemen na vruchtbaarheidsbehandelingen, waaronder IVF-behandelingen . Het onderzoek richt zich op mogelijke gezondheidsproblemen bij VROUWEN die een IVF-behandeling of andere vruchtbaarheidsbehandeling hebben gehad  en KINDEREN die zijn geboren na IVF of andere vruchtbaarheidsbehandelingen. Tussen 1996 en 1999 werden 26.000 vrouwen die in de periode 1980 t/m 1994 een vruchtbaarheidsbehandeling hebben ondergaan benaderd voor deelname aan het OMEGA I onderzoek. In totaal hebben toen meer dan 16.000 vrouwen deelgenomen. Voor deelname aan het OMEGA II onderzoek worden momenteel vrouwen uitgenodigd die in één van de IVF-klinieken in Nederland in de periode 1995 t/m 2000 begonnen met een IVF-behandeling of in de periode 1980 t/m 2000 een andere vruchtbaarheidsbehandeling hebben ondergaan. Dit zijn ongeveer 20.000 vrouwen. (oudste IVF kind nu 35 jaar), langere termijn onderzoek nodig Omega studie

Inhoud IVF/ ICSI behandeling Risico’s Cryopreservatie Fertiliteitspreservatie Donatie procedures Conclusies Routine vs Alice in Wonderland ( fertiliteitspreservatie)

cryopreservatie embryo’s zaadcellen eicellen ovariumweefsel testisweefsel Invriezen ovariumweefsel in UMC Groningen ,LUMC Leiden, Erasmus MC Rotterdam, MUMC Maastricht, Nijmegen Radboud Invriezen testisweefsel preburale jongens : AMC , en :

cryopreservatie embryo’s Restembryo’s van verse IVF cyclus eigen embryo’s Voorwaarde Contract Bewaartermijn 5 jaar Gebruiken voor volgende verse IVF behandeling routine bij IVF en ICSI Embryo’s invriezen : stabiel

cryopreservatie semen eigen semen donor semen Voorwaarde Contract Donorsemen: 6 maanden quarantaine Bewaartermijn 5 jaar

Inhoud IVF/ ICSI behandeling Risico’s Cryopreservatie Fertiliteitspreservatie Donatie procedures Conclusies Routine vs Alice in Wonderland ( fertiliteitspreservatie)

fertiliteitspreservatie 9 % van alle nieuwe kankerpatiënten < 45 jaar  3942 vrouwen mammacarcinoom: 25% is premenopausaal cervixcarcinoom: 43% is premenopausaal overige maligniteiten bij jonge vrouwen/kinderen 5- jaars overleving: 66% van de mannen en 73% van de vrouwen meer overleving => vaker kinderwens 2009 Tevens leukemie, Hodgkin, non Hodgkin

Waar moet U aan denken ? zaadcellen invriezen 040- 239 8195 jonge man voor start gonadotoxische behandeling zaadcellen invriezen bellen naar IVF-laboratorium 040- 239 8195 (door patient of behandelend arts)

Waar moet U aan denken ? spoed-IVF 040- 239 7100 jonge vrouw voor start gonadotoxische behandeling spoed-IVF t/m embryo’s invriezen) t/m punctie: eicellen invriezen Arts belt naar polikliniek Dick Schoot/ Minouche van Rumste 040- 239 7100 (door patient of behandelend arts) Richtlijnen op Oncoline/ NVOG

spoed IVF/ICSI cryopreservatie embryo’s vruchtbaarheidsbedreigende behandeling mannelijke partner (met kinderwens) leeftijd tot 43 jaar voorrang behandeling start snel, afhankelijk van cyclus korte procedure Indien na de diagnose carcinoom >24h tijd voor de start chemotherapie (14d) Stimulatie van spoedivf kan starten in luteale fase (tijdwinst, VBV tijdens stimuleren accepteren, endometrium niet nodig voor embryo’s) Letrozole/Femara

spoed IVF/ICSI cryopreservatie eicellen vruchtbaarheidsbedreigende behandeling alleenstaande (met kinderwens) leeftijd tot 40 jaar fertiliteitspreservatie voor vrouw met partner : cryo-embryo’s stabieler dan ingevroren oocyten. Indien na de diagnose carcinoom >24h tijd voor de start chemotherapie (14d) Stimulatie van spoedivf kan starten in luteale fase (tijdwinst, VBV tijdens stimuleren accepteren, endometrium niet nodig voor embryo’s) Letrozole/Femara

cryopreservatie eicellen vitrificeren oocyten op medische indicatie oncologie, dreigend ovarieel falen (POI) geen semen op dag IVF-punctie op sociale indicatie leeftijd voor (klein)kinderen Zwangerschapskans per ontdooide oöcyt slechts 1,52%

Inhoud IVF/ ICSI behandeling Risico’s Cryopreservatie Fertiliteitspreservatie Donatie procedures Conclusies

zaaddonor lesbisch koppel azoospermie man eigen donor geen donorbank stichting donorgegevens screening en counseling quarantaine AZOOSPERMIE : TESE EN PESE ( Nijmegen en Amsterdam) : onrijp zaad uit teelbal of zaadbal halen (tevens PESA/TESE)

eiceldonor POI –POF bad responder IVF afwezigheid ovaria eigen donor geen donorbank stichting donorgegevens screening en counseling quarantaine Donor 2x SOA screening met 6 maand interval Bilaterale ovariectomie : : door chemo-bestraling- chirurgisch Stichting donorgegevens Screening en counseling Gelijktijdig donor en acceptor

Inhoud IVF/ ICSI behandeling Risico’s Cryopreservatie Fertiliteitspreservatie Donatie procedures Conclusies Routine vs Alice in Wonderland ( fertiliteitspreservatie)

Take home messages IVF = routine voor ons, maar complex, ingrijpend, risicovol en vaak met psychosociale impact voor paar, (nazorg!) lange termijn (35 jaar) risico’s /effecten voor vrouw en kind zijn bekend en zijn beperkt, langere follow up nodig denk aan fertiliteit indien gonadotoxische behandeling : tijdig patient counselen en verwijzen

Rol huisarts/ 2e-3e lijn lotgenoten voor behandeling: counselen voor/bij verwijzing (HA)(FREYA) tijdens behandeling: voorlichten, begeleiden, behandelen (2e-3e lijn – med.psych) (FREYA) na behandeling: nazorg PCOS – POI – schildklierpathologie –psychosociale impact indien niet zwanger na ART (HA)(FREYA)