Legionella: de regelgeving. Het sluimerende gevaar in gebouwen. R. Broers Gemeenschappelijke Preventiedienst Gemeenschapsonderwijs 16.11.07

1. De regelgeving een overzicht. Brussel: - er is geen reglementering gekend, doch één in de maak. Wallonië - nog geen reglementering, enkel voor zwembaden. Vlaanderen: - Er zijn eisen voor whirlpools in zwembaden (VLAREM). - Er is sinds 31 december 2002 een Legionella – besluit voor alle publiek toegankelijke gebouwen. - 9 januari 2004 verlenging termijnen voor het opstellen van het beheersplan en melding. - 11 juni 2004 Besluit van de Vlaamse Regering betreffende het voorkomen van de veteranenziekte of legionellose op voor publiek toegankelijke plaatsen. - 11 juni 2004 Ministerieel besluit houdende de indeling van inrichtingen in risicoklassen naargelang het risico op legionellose. - 9 februari 2007: besluit van de Vlaamse Regering betreffende de preventie van de veteranenziekte op publiek toegankelijke plaatsen

2. Titel. “Besluit van de Vlaamse regering van 9 februari 2007 betreffende de preventie van de veteranenziekte op voor publiek toegankelijke plaatsen”.

2.1. Inhoud. Nieuwe onderverdeling  Maatregelen voor watervoorzieningen: - Hoogrisico - inrichting: publiek toegankelijke inrichting gericht op de behandeling, verzorging of huisvesting van gevoelige personen - Matigrisico – inrichting: elke inrichting met een collectieve warmwatervoorziening Collectief: potentieel betrekking hebbende op 15 of meer personen, met uitzondering van werknemers  Wet Welzijn maatregelen voor biologische agentia van toepassing voor werknemers en gelijkgestelden

2.1. Inhoud.  Maatregelen voor koeltorens - Koeltorens met natuurlijke trek die gebruik maken van oppervlaktewater - Koeltorens met geforceerde trek die gebruik maken - Koeltorens die niet met oppervlaktewater werken  Maatregelen voor klimaatregelingsystemen met luchtvochtigheidbehandeling  Maatregelen voor andere watersystemen: - Tandheelkundige units  Specifieke maatregelen voor exposities

Watervoorzieningen Nieuwe inrichting: Bestaande inrichting: - Bouwvergunning aangevraagd na 4 november 2007 Bestaande inrichting: - Reeds in gebruik genomen voor 4 mei 2007 - Bouwvergunning aangevraagd voor 4 november 2007

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Nieuwe inrichting: bouw en exploitatie volgens BBT Bij elke verbouwing: rekening houden met dit besluit

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Beheersplan: - Bestaande inrichting (in gebruik bij inwerkingtreding besluit): uiterlijk 4 mei 2008 - Andere bestaande inrichtingen (niet in gebruik bij inwerkingtreding): voor eerst ingebruikname - Nieuwe inrichtingen: voor eerste ingebruikname

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Beheersplan  Inhoud: - Identificatie- en contactgegevens exploitant - Technische beschrijving - Risicoanalyse - Preventiemaatregelen  Evaluatie/bijsturing/overeenstemming BBT: - Wijzigingen watervoorziening - Wijziging gebruik watervoorziening - Wijziging omgevingsfactoren

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Standaardbeheersmaatregel: Temperatuurbeheersing Geen onevenredige effecten voor volksgezondheid en milieu Preventie brandwonden Register bijhouden

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Staalname:  Plaats + frequentie = beheersplan  Erkende methode  Onderzoek stalen door geaccrediteerde of erkend laboratorium  Vrijstelling indien installatie en beheersmaatregelen volledig voldoen aan BBT  3 niveaus

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Niveau van waakzaamheid:  > 30% > 1000 KVE/l Legionella pneumophila  De exploitant moet in samenwerking met de artsen die verbonden zijn aan de inrichting, de waakzaamheid voor mogelijke legionella – infecties bij personen binnen zijn inrichting opvoeren

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Niveau van verhoogde waakzaamheid:  > 30% > 10.000 KVE/l Legionella pneumophila  Bijkomende maatregelen: - Beheersplan kritisch beoordelen - Aanvullende maatregelen (indien nodig) - Maandelijkse controles (tot < 10.000 KVE/l

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Niveau van melding  3 opeenvolgende meetcampagnes niveau van verhoogde waakzaamheid  3 opeenvolgende stalen (op hetzelfde punt genomen) > 10.000 KVE/l  > 30% > 100.000 KVE/l  Bijkomende maatregelen: - Melden aan Toezicht Volksgezondheid (ToVo) - Stopzetten gebruik aërosolproducerende installaties - Aanvullende maatregelen (indien nodig) - > 100.000 KVE/l  ingebruikname installatie - 3 maanden intensief staalnamen plan (≈ ToVo)

Maatregelen voor hoogrisico - inrichtingen Conformiteitattest:  Naam + adres inrichting en exploitant  Type + beschrijving aërosolproducerende installatie  Verklaring die de structurele conformiteit met de bepalingen van BBT bevestigd

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Nieuwe inrichting: bouw en exploitatie volgens BBT Bij elke verbouwing: rekening houden met dit besluit

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Beheersplan: - Bestaande inrichting (in gebruik bij inwerkingtreding besluit): uiterlijk 4 mei 2008 - Andere bestaande inrichtingen (niet in gebruik bij inwerkingtreding): voor eerst ingebruikname - Nieuwe inrichtingen: voor eerste ingebruikname

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Beheersplan  Inhoud: - Identificatie- en contactgegevens exploitant - Technische beschrijving - Risicoanalyse - Preventiemaatregelen  Evaluatie/bijsturing/overeenstemming BBT: - Wijzigingen watervoorziening - Wijziging gebruik watervoorziening - Wijziging omgevingsfactoren

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Standaardbeheersmaatregel: Temperatuurbeheersing Geen onevenredige effecten voor volksgezondheid en milieu Preventie brandwonden Register bijhouden

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Staalname:  Plaats + frequentie = beheersplan  Erkende methode  Onderzoek stalen door geaccrediteerde of erkend laboratorium  Vrijstelling indien installatie en beheersmaatregelen volledig voldoen aan BBT  2 niveaus

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Niveau van verhoogde waakzaamheid:  > 30% > 10.000 KVE/l Legionella pneumophila  Bijkomende maatregelen: - Beheersplan kritisch beoordelen - Aanvullende maatregelen (indien nodig) - Maandelijkse controles (tot < 10.000 KVE/l

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Niveau van melding  > 30% > 100.000 KVE/l  Bijkomende maatregelen: - Melden aan Toezicht Volksgezondheid (ToVo) - Op de hoogte brengen van de gebruikers/gevoelige personen - Alle nodige maatregelen treffen om aantal kiemen en risico te reduceren (≈ ToVo) - Na 1 maand: > 100.000 KVE/l: buiten werking stellen van watervoorziening

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Conformiteitattest:  Naam + adres inrichting en exploitant  Type + beschrijving aërosolproducerende installatie  Verklaring die de structurele conformiteit met de bepalingen van BBT bevestigd Doe – het – zelvers: conformiteitattest bij de drinkwatermaatschappijen

Nieuw Besluit Acties te nemen bij aantal KVE/liter Hoog risico inrichtingen Matig risico inrichtingen Beheersplan X 30% stalen > 1000 KVE/l Waakzaamheid - 30% stalen > 10.000 KVE/l Verhoogde waakzaamheid Beheersplan + aanvullende maatregelen Maandelijkse staalnames Drie opeenvolgende stalen op hetzelfde punt > 10.000 KVE/l Drie opeenvolgende meetcampagnes  niv. Verhoogde waakzaamheid 30% stalen > 100.000 KVE/l Melding aan Toezicht volksgezondheid Buiten dienst stellen van aërosolinstallatie Nodige maatregelen Idem maar pas buiten dienst stellen van aërosolinstallatie indien geen verbetering na 1 maand

Maatregelen voor matigrisico - inrichtingen Nooit meer dan 40 personen per dag blootgesteld:  Vrijgesteld van artikel 13 tot en met 17 (beheersplan  conformiteitattest)  Temperatuur warmwater productietoestel: > 60°C (informeren blootgestelden)  Preventie brandwonden  Jaarlijks onderhoud watervoorziening door vakman (temperatuur validering)  Bewijs onderhoudbeurt ter inzage

Alternatieve beheersmaatregelen Kunnen toegepast worden na goedkeuring Minister reikt goedkeuring uit na evaluatie op basis van goedkeuringsprotocol Proefprojecten in het kader van de goedkeuring van de alternatieve beheersmaatregelen enkel na schriftelijk akkoord van de minister

Koeltorens Nieuwe koeltoren: Bestaande koeltoren:  Bouwvergunning aangevraagd na 4 mei 2008 Bestaande koeltoren:  Reeds in gebruik genomen voor 4 mei 2007  Bouwvergunning aangevraagd voor 4 mei 2007

Maatregelen voor koeltorens Algemeen:  Nieuwe koeltorens: BBT  Meldingsformulier (ministerieel besluit): - Bestaande koltoren ( in werking voor besluit) uiterlijk 4 mei 2008 - Andere bestaande koeltoren (bouwvergunning aangevraagd maximaal 1 jaar na inwerkingtreding): voor eerste ingebruikname - Nieuwe koeltoren: voor eerste ingebruikname

Maatregelen voor koeltorens Beheersplan  Inhoud: - Identificatie- en contactgegevens exploitant - Technische beschrijving - Risicoanalyse - Preventiemaatregelen  Evaluatie/bijsturing/overeenstemming BBT: - Wijzigingen watervoorziening - Wijziging gebruik watervoorziening - Wijziging omgevingsfactoren Timing beheersplan: - Bestaande koeltoren (ib gebruik): uiterlijk 4 mei 2008 - Andere bestaande en nieuwe koeltorens: eerste ingebruikname

Maatregelen voor koeltorens Conformiteitattest:  Naam + adres inrichting en exploitant  Type + beschrijving aërosolproducerende installatie  Verklaring die de structurele conformiteit met de bepalingen van BBT bevestigd

Koeltoren met natuurlijke trek en oppervlaktewater Temperatuur opp. water: continu opvolgen van 1 juni tot 15 oktober Jaarlijks minimaal 2 stalen (aanvoerleiding):  1ste : 14 dagen > 20°C (voor 15 juli)  2de : midden van de resterende periode  Analyse op Legionella s.pp  Staalname en analyse: methode voor koeltorenbemonstering en – wateranalyse door geaccrediteerd of erkend labo

Koeltoren met natuurlijke trek en oppervlaktewater < 10.000 KVE/l  zie beheersplan > 10.000 KVE/l: min. om de 4 weken een staalname (tot < 10.000 KVE/l) > 100.000 KVE/l:  Kritische beoordeling beheersplan en watersysteem  Aanvullende beheersmaatregelen  Min. om de 2 weken staalname  3 opeenvolgende staalnamen > 100.000 KVE/l  melding ToVo  3 opeenvolgende staalnamen > 100.000 KVE/l  buitenwerking stellen van koeltoren

Koeltoren met geforceerde trek en oppervlaktewater Temperatuur opp. water: continu opvolgen van 1 juni tot 15 oktober Jaarlijks minimaal 2 stalen (aanvoerleiding):  1ste : 14 dagen > 20°C (voor 15 juli)  2de : midden van de resterende periode  Analyse op Legionella spp  Staalname en analyse: methode voor koeltorenbemonstering en – wateranalyse door geaccrediteerd of erkend labo

Koeltoren met geforceerde trek en oppervlaktewater < 10.000 KVE/l  zie beheersplan > 10.000 KVE/l:  min. om de 4 weken een staalname (tot < 10.000 KVE/l)  Kritische beoordeling beheersplan en watersysteem  Aanvullende beheersmaatregelen > 100.000 KVE/l:  Min. om de 2 weken staalname  3 opeenvolgende staalnamen > 100.000 KVE/l  melding ToVo  3 opeenvolgende staalnamen > 100.000 KVE/l  buitenwerking stellen van koeltoren

Koeltorens die niet met oppervlaktewater werken Minstens 1 maal per jaar onderhoud Jaarlijks min. 2 stalen (aanvoerleidingen) Analyse op Legionella spp. werking hele jaar:  1ste staal: 1 april – 31 mei  2de staal: 15 juli – 15 september Werking beperkte periode:  1ste staal: min. 2 weken na opstart  2de staal: midden in bedrijfsperiode

Koeltorens die niet met oppervlaktewater werken > 1000 KVE/l:  min. om de 4 weken een staalname (tot < 1000 KVE/l) > 10.000 KVE/l:  min. om de 3 weken een staalname  kritische beoordeling beheersplan en watersysteem  aanvullende beheersmaatregelen  hoogrisico – inrichtingen waakzaamheid > 100.000 KVE/l:  Kritische beoordeling beheersplan en watersysteem  Aanvullende beheersmaatregelen  Min. om de 2 weken staalname  hoogrisico – inrichtingen waakzaam  3 opeenvolgende staalnamen > 100.000 KVE/l  melding ToVo  3 opeenvolgende staalnamen > 100.000 KVE/l  buitenwerking stellen van koeltoren

Maatregelen voor klimaatregelingsystemen met luchtvochtigheidbehandeling Vanaf 4 november 2007 in gebruik genomen: stoombevochtiging Andere systemen:  Beheersplan (4mei 2008): - Identificatie- en contactgegevens exploitant - technische beschrijving - risicoanalyse - peventiemaatregelen  Evaluatie/bijsturing: - wijziging systeem - wijziging gebruik systeem - wijziging omgevingsfactoren - nagaan of men kan overgaan op stoombevochtiging

Maatregelen voor klimaatregelingsystemen met luchtvochtigheidbehandeling Beheersmaatregelen:  Geïnjecteerd water niet warmer dan 25°C  Continue opvolging watertemperatuur  Koud water bestemd voor menselijke consumptie  6 maandelijkse reiiging met desinfecterende middelen  Stagnatie vermijden Gemiddelde temperatuur geïnjecteerd water > 25°C gedurende 14 opeenvolgende dagen  staalname

Maatregelen voor klimaatregelingsystemen met luchtvochtigheidbehandeling Staalname:  > 1.000 KVE/l: reiniging met desinfectiemiddelen  Om de 2 weken staalname  2 opeenvolgende staalnames < 1.000 KVE/l: standaard beheersmaatregelen  > 100.000 KVE/l: onmiddellijk stilleggn van de installatie en melding aan ToVo

Andere Tandheelkundig Units: Exposities:  Verwarmingselementen afkoppelen  Instrumenten reinigen en steriliseren  Dagelijks flushen van de leidingen Exposities:  Onveranderd ten opzicht van de vorige (huidige) wetgeving

Legionellabesluit 2007 Toezicht Overgangsbepalingen  Volledig door ToVo Overgangsbepalingen  Beheersplannen die opgesteld zijn ter uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering van 11 juni 2004 betreffende het voorkomen van de veteranenziekte of legionellose op voor het publiek toegankelijke plaatsen blijven geldig. Bij herziening van een beheersplan moet het beheersplan worden aangepast aan de bepalingen van het nieuwe besluit.

Praktische wenken Eliminatie risicofactoren en kritische componenten Voldoen aan aansluitingsvoorwaarden drinkwaterleverancier en aan de Europese richtlijn 80 / 778 (gegarandeerd door Belaqua – beroepsfederatie voor de watersector). Installatie verkennen i.f.v. risicovolle plaatsen (aërosolen) Eenvoudige schets – indien geen aërosolvorming STOP Controle koud water < 25°C Check of het warm water tijdens opslag en transport > 55°C Voorkomen van stagnerend water Doodlopende einden verwijderen Voorkomen van afzettingslagen in WW voorraadtoestellen door onderhoud (gemakkelijk reinigbaar). Aflaatkraan op laagste punt

Praktische wenken Waterbehandeling toestellen Onderhoud voorzien (PH 5 – 7,5 gunstig voor Legionella bacterie ontwikkeling) Onderhoud en juiste afstelling noodzakelijk in functie van leiding materiaal Extra aandacht bij stalen leidingen en geëmailleerde plaatstalen WW toestellen Meng water leidingen (aërosolen) - lengte < 5 meter; inhoud < 3 liter - lengte > 5 meter; inhoud > 3 liter  waterbemonstering op aanwezigheid van Legionellabacterie en in afwachting van resultaat tijdelijk buiten dienst stellen.

Praktische wenken Koud water leidingen: temperatuur controle met gekalibreerde thermometer (<25°C) - leidingen dicht bij warmtebron  isoleren - ventileren van stookplaats - eventueel leidingen verleggen - terugstroombeveiliging aan WW toestel en blusinstallaties Warm water toestel: temperatuur in alle zones > 60°C - indien niet vervangen of circulatiepomp plaatsen voor doorstroming - afname debiet te groot voor toestel  na - verwarming voorzien

Praktische wenken Warm water: temperatuur aan mengkraan > 55°C - Opgelet brandwonden  plaatsen van thermostatische mengkranen met temperatuur begrenzer of mengkranen met temperatuur begrenzer. - zonder ringleiding  gekalibreerde thermometer plaatsen op warm waterleiding - indien temperatuur niet bereikt wordt temperatuur inhoud boiler verhogen of na - verwarming voorzien. - met ringleiding  vertrek temperatuur > 60°C (gekalibreerde thermometer)  retour temperatuur > 55°C (gekalibreerde thermometer) - indien temperatuur niet bereikt wordt op verst gelegen tappunt, circulator vervangen door toestel met groter debiet.

Praktische wenken kranen Vermijd onnodige aërosolen. - kapperstafels of kinderbadjes (perlator plaatsen  schuimende waterstraal) opgelet voor brandwonden  voorzie temperatuur begrenzer of thermostatische mengkraan. Kranen moeten ook onderhouden worden Terugstroombeveiliging voorzien bij aansluiting van tuinslangen, hoge drukreinigers, hand douchesproeiers, e.d. Tuinslangen niet in de zon laten liggen en laten leeglopen na gebruik Nooddouches en oogdouches aansluiten op KW leiding niet op mengwater leiding. Douchesproeikoppen 1 X per jaar ontkalken en ontsmetten. Rubberdichtingen jaarlijks vervangen Plantenserres – beregeningsinstallaties (aërosolen) uitsluitend laten functioneren bij afwezigheid van personen

Punten staalnames

BBT Legionellabeheersing Definitie BBT uitgebreid Beste voor het milieu en de volksgezondheid BBT -studie geeft de maatregelen om de impact op de volksgezondheid maximaal te beperken aan aanvaardbare kost.

Hoofdstuk V. Overgangsbepalingen Nieuw Besluit Hoofdstuk V. Overgangsbepalingen Beheersplannen opgesteld i.f.v. besluit 11 juni 2004 blijven geldig. Herzieningen van beheersplan cfr. nieuw besluit Erkenning alternatieve beheersmaatregelen blijven geldig