4 Zuivere stof en mengsel Namen: Thema 5: Materie 4 Zuivere stof en mengsel p122-p125

4.1 Onderscheid zuivere stof en mengsel materie Opdracht 10 a b c p122

4.1 Onderscheid zuivere stof en mengsel Opdracht 11 Voorbeelden Zuivere stof Mengsel Bestanddelen a X X water, mineralen X water, mineralen X X X water, zeep water, eiwitten, vetten, mineralen X water, suiker, smaakstoffen X X p123

4.1 Zuivere en onzuivere stoffen Een zuivere stof is een stof die uit één stof bestaat Een zuivere stof bestaat uit één soort molecule p123

4.1 Zuivere en onzuivere stoffen Met een onzuivere stof bedoelen we in het dagelijkse leven dat de stof onderdelen bevat die schadelijk kunnen zijn Daarom gebruiken we beter de term “mengsel” onzuiver onzuiver is 1 maal gevonden als trefwoord: onzuiver (bn): onrein, troebel onzuiver is 6 maal gevonden als synoniem van een ander trefwoord: vals (bn) : onwelluidend, lelijk, onzuiver, uit de toon loens (bn) : onbetrouwbaar, oneerlijk, onzuiver, vals onrein (bn) : onzindelijk, onzuiver, vuil troebel (bn) : drabbig, onhelder, onzuiver onkuis, onzedig, onzuiver onzindelijk (bn) : onzuiver, troebel, vuig p123

4.2 Zuivere stoffen Voorbeelden Voorwerp Stof Voorwerps-eigenschap Opdracht 12 Voorbeelden Voorwerp Stof Voorwerps-eigenschap Stof-eigenschap a deur hout brandbaar dolk staal vlijmscherp schittert oorbel diamant roestvrij staal lepel voelt koud aan suikerklontje suiker hard p123

4.3 Mengsels Voorbeelden Soort mengsel Opdracht 13: rook of suspensie?

4.3 Mengsels Voorbeelden Opgeloste stof Opdracht 14 Voorbeelden Opgeloste stof Aggregatietoestand van de opgeloste stof Oplosmiddel suiker vaste stof water p124

Zuivere stoffen en mengsels Extra Zuivere stoffen en mengsels Wat zijn zuivere stoffen? (geef eerst het antwoord aan je partner en klik dan om het juiste antwoord te zien!) neonlamp suiker lucht neongas aardolie of petroleum p124

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen Wat zijn de zuivere stoffen? ijzererts ijzer staal Staal is een legering bestaand uit ijzer en koolstof. p124

Ontdekking Uit opgravingen blijkt dat rond 4000 voor onze jaartelling ijzer al werd gebruikt in Sumer en het Oude Egypte voor speerpunten en ornamenten. Veelal was het ijzer hiervoor afkomstig van ingeslagen meteorieten Nadat men ontdekte hoe men ijzer uit zijn ertsen kon winnen en vervolgens smeden, nam het gebruik een grote vlucht. Tussen de 12e eeuw voor onze jaartelling en de 10e eeuw voor onze jaartelling nam ijzer de plaats van brons over bij de productie van gereedschappen en wapens. (de ijzertijd) In het Midden-Oosten ontdekte men dat de kwaliteit kon worden verbeterd door het ruwe ijzererts te verhitten in een bed van houtskool. Er kwam dan meer koolstof in het ijzer waardoor al een soort staal ontstond, een legering van ijzer en koolstof. De Latijnse naam luidt ferrum, het woord waar het symbool Fe van afgeleid is.

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen Wat zijn de de zuivere stoffen zuurstofgas gedestilleerd water bruiswater zeewater Bloed p124

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen tinsoldeer Soldeertin is een legering van metalen Er bestaan verschillende soorten soldeertin, maar het hoofdbestanddeel is tin. In het verleden zat daar altijd lood bij, maar voor een waterleiding mag dat niet meer gebruikt worden, omdat lood giftig is. In plaats van lood wordt soms een kleine hoeveelheid zilver gebruikt. p129

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen wijn azijn In chemische zin bestaat wijn uit water, suikers, alcohol, resveratrol, quercetine, tannine, koolzuurgas (in mousserende wijnsoorten), hars (in retsina) en andere kleinere stoffen. Azijn is een levensmiddel dat ontstaat wanneer gegiste producten verzuren door de juiste bacteriën. Als bijvoorbeeld bij de rijping van wijn lucht in het vat komt kan de alcohol worden omgezet in zuur en ontstaat wijnazijn. Azijn is chemisch gezien een oplossing van 4 tot 15% azijnzuur met geur- en smaakstoffen. De Franse scheikundige en bioloog Louis Pasteur (1822-1895) ontdekte de azijnzuurbacteriën. p124

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen stikstofgas Distikstof of moleculaire stikstof (N2) is de belangrijkste Het is een kleurloos, reukloos, smaakloos gas, dat 78,06 % van het volume van de Aardatmosfeer uitmaakt. Stikstofgas is matig tot slecht oplosbaar in water, maar bij hoge drukken neemt de oplosbaarheid toe. Dit veroorzaakt problemen voor duikers (de caissonziekte). Wanneer zij niet langzaam genoeg naar het oppervlakte terugkeren, ontstaan er stikstofbelletjes in het bloed die embolieën kunnen veroorzaken. Vloeibare distikstof heeft een extreem lage temperatuur. Zo wordt het onder meer in de voedselverwerkende industrie gebruikt om producten in te vriezen In de medische wereld om bloed, organen of andere biologische materialen (zoals bevruchte eicellen in een vruchtbaarheidskliniek) in te vriezen. Een ander voorbeeld is het verwijderen van wratten: door de wrat te bevriezen sterven de geïnfecteerde cellen en verdwijnt de wrat. p124

Zuivere en onzuivere stoffen Opgave 3 Zuivere en onzuivere stoffen sigarettenrook fruitsap p124

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen margarine boter gekarnde room van koemelk, die verder (in principe) geen bewerking heeft ondergaan; tenminste 82% melkvet Ingrediënten vroeger De oorspronkelijke margarine werd uit rundvet, afgeroomde melk en gesnipperde koeienuiers vervaardigd. Ingrediënten nu Plantaardige oliën en vetten, water, emulgatoren: sojalecithine, E471, droge melkbestanddelen, zout (0,4 %), conserveermiddel E200, voedingszuur E330, aroma's, kleurstof E160a, vitamine A, D, E p124

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen heliumgas De vorming van helium uit waterstof, een kernfusiereactie waarbij zeer veel energie vrijkomt, vormt de basis van de energie van sterren maar ook die van de waterstofbom. Bij inademen van zuiver helium ontstaat de heliumstem, doordat de snelheid van het geluid in helium veel groter is dan in lucht. p124

Zuivere en onzuivere stoffen Extra Zuivere en onzuivere stoffen Brons is een legering van koper en tin (ca. 80/20) brons p124

Samenstelling van mengsels Opgave Samenstelling van mengsels Rook is een mengsel van fijne vastestofdeeltjes in een gas Voorbeeld: roet in de lucht = schouwrook, sigarettenrook Suspensie is een mengsel van een vloeistof en kleine onoplosbare vaste stofdeeltjes die blijven zweven in deze stof Voorbeeld: cellen in een waterig mileu Emulsie is een mengsel van 2 niet in elkaar oplosbare vloeistoffen Voorbeeld: Vinaigrettesaus = olie in azijn p124

4.1 Zuivere stoffen en mengsels EXTRA OPGAVE 4.1 Zuivere stoffen en mengsels Noteer 2 merken drinkwater en kleef het etiket met de samenstelling van dit water op op je blad (20p) Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei. p125

4.1 Zuivere stoffen en mengsels EXTRA OPGAVE 4.1 Zuivere stoffen en mengsels Noteer de samenstelling van het leidingwater uit jouw gemeente (opzoeken via het internet + bron vermelden!) (20p) Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei. p125

4.1 Zuivere stoffen en mengsels EXTRA OPGAVE 4.1 Zuivere stoffen en mengsels Noteer bij elk merk de prijs in euro voor 1 liter water (10p) Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei. p125

4.1 Zuivere stoffen en mengsels EXTRA OPGAVE 4.1 Zuivere stoffen en mengsels Noteer voor het leidingwater uit jouw gemeente de prijs in euro voor 1 liter water (opzoeken via het internet + bron vermelden!) (20p) Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei. p125

4.1 Zuivere stoffen en mengsels EXTRA OPGAVE 4.1 Zuivere stoffen en mengsels Bereken wat je uitgeeft als gezin van 4 personen op een jaar als je elke dag 1,5 liter drinkt van merk 1, van merk 2 en van het leidingwater (30p) Op je werkblad staan 2 namen. Bij elke opdracht vermeld je wie wat gedaan heeft! Afgeven ten laatste op dinsdag 17 mei. p125