Tinus Jongert lector Haagse Hogeschool directeur NPi Innovatieve beweegstimulering in de praktijk en thuis Tinus Jongert lector Haagse Hogeschool directeur NPi

van begeleid naar zelfstandig bewegen Innovatieve beweegstimulering in de praktijk en thuis van begeleid naar zelfstandig bewegen 2 2

Uitdaging: langer gezond zelfstandig wonen Zelfmanagement Empowerment Technologische ondersteuning Bewegen als aangrijpingspunt

Bewegen is gezond: wetenschappelijke inzichten 4 april 2017 Mate van bewijs Gezondheids-parameters Ontstaan van ziekten (primaire preventie) Beloop van ziekten (tertiaire preventie) Overtuigend bewijs positief effect (+++) Lichaamsgewicht Vetpercentage Bloeddruk HDL/LDL cholesterol Glucosetolerantie Insulinegevoeligheid Botdichtheid Slaappatroon Hart- en vaatziekten Diabetes mellitus II Overgewicht Osteoporose Coronaire hartziekten Sterke aanwijzingen positief effect (++) Beroerte Depressie Colonkanker Borstkanker COPD Angst en depressie Reumatoïde artritis Epilepsie Cystic fibrosis

Specifieke effecten bewegen voor ouderen ↑ zelfredzaamheid (Barry& Carsson, 2004, Lathman, 2004) ↑ participatie (Barry& Carsson, 2004, Lathman, 2004, Vreede 2005) ↓valangst (Klieman, 2007) ↑ cognitieve functies (Klieman, 2007) ↓ depressies (Klieman, 2007)

Exergames als oplossing ??? 48 miljoen uur gamen per week 75% van bevolking speelt computergames 57% vd ouderen speelt games Plezier Persuasive technology Adherence

voorbeelden

voorbeelden

Games moeten functioneel zijn geen technology push Games moeten zinvolle bijdrage leveren Beweegactiviteiten moeten zinvol zijn Voldoende intensiteit Gericht op de juiste grondmotorische eigenschappen Functioneel Juiste doelgroep bereiken Structureel veranderen van gedrag: aansluiten op gedragsdeterminanten

Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) Jongeren: - 1 uur/dag matig intensieve lichamelijke activiteit (5-8 MET), inclusief ≥ 2x/week activiteiten gericht op verbeteren/ handhaven van lichamelijke fitheid. Volwassenen: - ≥ 30 min matig intensieve lichamelijke activiteit (4-6,5 MET) op ≥ 5 dagen / week. 55-plussers: ≥ 30 min matig intensieve lichamelijke activiteit (3-5 MET) op ≥ 5 dagen/week. Trend: meer aandacht voor fitheid/vitaliteit, sedentair gedrag, normen voor specifieke groepen ouderen

Beweegnormen Ned Norm Gezond Bewegen (NNGB): 30 minuten per dag tenminste matig intensieve lichaamsbeweging op tenminste 5 dagen van de week Fitnorm: minimaal 3x/week 20 minuten intensieve lichaamsbeweging Combinorm: voldoet aan NNGB en/of fitnorm Specifiek voor ouderen: ≥ 2x/week krachtoefeningen

Actieve leefstijl (Bron: Department of Nutritional Sciences) 4 april 2017 Actieve leefstijl (Bron: Department of Nutritional Sciences)

Plan van aanpak Maatschappelijk probleem: zelfredzaamheid ouderen 4 april 2017 Plan van aanpak Maatschappelijk probleem: zelfredzaamheid ouderen Probleemanalyse: aard/omvang Oorzaken: gedragsdeterminanten Oplossingen: inventarisatie Plan van eisen en voorwaarden Interventie/innovatie : > ontwerpen, effectevaluatie > realisatie implementatie

Achtergronden beweeggedrag Norm % volwassen bevolking % ouderen (65+) Inactief 5,5 14 NNGB 60,9 52,8 Fitnorm 23,5 10,4 Combinorm 68,2 58,4 Ouderen blijven achter bij het landelijk gemiddelde Chorus, in Hildebrandt et al, 2010

Soorten activiteiten ouderen: gem 103 min /dag (alle activiteiten) Hildebrandt et al, 2010

Bewegingsarmoede: relatie met achtergrondkenmerken ouderen Leeftijd : 75 + bewegen minder Geslacht : vrouwen voldoen minder aan beweegnormen Sporten : sporters voldoen vaker aan normen Etniciteit : Nederlandse afkomst voldoen vaker aan normen Chronische aandoeningen: mensen met chronische aandoeningen voldoen minder aan beweegnormen

Beweegstimulering: determinanten van beweeggedrag Attitude tav bewegen is goed; zelfs bij inactieve ouderen bij 54% De sociale omgeving is weinig stimulerend; bij inactieve ouderen is er slechts bij 6% veel stimulans uit directe sociale omgeving Zelf effectiviteit is laag; 25% van de inactieve ouderen denkt dat het lukt om meer te gaan bewegen Chronische aandoeningen leveren drempels/barrieres (door klachten, angst)

Beweegnormen en chronische aandoeningen Alge-hele bevol-king Chro-nisch Zieken H&v Ziek-ten Long COPD DM kanker inactief 3,5 % 12,3 21,5 15,6 14,1 15,3 NNGB 61,7 54,9 40,7 48,7 51,2 49,3 Fitnorm 21,8 16,7 11,0 15,7 10,8 13,8 Combi-norm 69,1 61,3 46,2 55,5 56,6 58,9 2006-2009, Chorus, in Hildebrandt 2010

Determinanten beweeggedrag chronisch zieken Attitude tav bewegen is slechter Meer bewegen wordt minder prettig ervaren Eigen effectiviteit tav bewegen is laag Ervaren sociale steun is relatief laag Klachten symptomen agv aandoening vormen drempel Idem tav (beweeg)angst

Registraties ouderen verpleeghuis : gem 5 min lich activiteit/dag (1953 counts= 3 MET’s) Bron: Leni de Ligny 2007

Kracht norm :≥2x/week krachtoefeningen Belang krachttraining (Chorus in Hildebrandt, 2010, Nelson, 2007): Tegengaan functionele achteruitgang Tegengaan verlies aan zelfstandigheid NB 23% van de ouderen (65+) voldoet aan krachtnorm (Hildebrandt, 2010)

Trainingen om dagelijks functioneren te verbeteren zijn in te delen in (de Vreede, 2002, 2005): Training voor basisfuncties (=motorische grondeigenschappen); 2. Training gericht op het verbeteren van handelingen uit het dagelijks leven, ofwel functionele trainingen;

Vergelijkend onderzoek (Skelton, 1995, Meijer, 1999, de Vreede, 2005): Trainen van motorische grondeigenschappen leidt: -Wel tot een verbetering van motorische grondeigenschappen; -Niet tot een verbetering van adl-functioneren. functioneel trainen is noodzakelijk voor verbetering in adl-functioneren (de Vreede, 2002,2005)

Gemiddelde Totaal score ADL (ADAP score) * p<0.05 vs baseline De Vreede et al, J Am Geriatric Soc 2005;53(1):2-10

Zelfmanagement: regie in eigen handen Teamwork waarbij de cliënt stuurman is Ondersteuning bij zelfmanagement: - aanmoedigen - aanreiken - adviseren - afspreken - assisteren

Zelfmanagement vraagt om Kennis Eigen aandeel Self-efficacy eigen doelen actieplan Vaardigheden om zelf problemen op te lossen Leven met beperkingen

Bewegstimulering voor ouderen Case finding / verwijzing / instroom Intake Doelen formuleren In/exclusie Plan van aanpak maken Wegnemen drempels barrières Structureel werken aan gedragsverandering rekening houdend met determinanten, individuele kenmerken, versterken zelfmanagement Afbouw begeleiding / opbouw eigen activiteiten

Is innovatieve beweegstimulering / gaming een optie? Beweeggames zijn leuk Beweeggames kunnen leiden tot voldoende trainingsintensiteit Ouderen kunnen games spelen Games voor thuisgebruik zijn (steeds meer) beschikbaar voor ouderen Effectiviteit voor specifieke doelen is onvoldoende bekend Lange termijn effecten (tr effecten, adherence) zijn onvoldoende bekend

Goede games (plan van eisen) Zijn praktisch bruikbaar (oa qua bedieningsgemak) Zijn beschikbaar en betaalbaar voor de doelgroep Sluiten aan op fysieke, mentale eigenschappen doelgroep Richten zich op specifieke effecten bv vergroten spierkracht/ functioneel trainen, vergroten zelfredzaamheid, valpreventie Zijn in staat om het gebruik, de belasting en prestaties te monitoren Sluiten aan op gedragsdeterminanten zoals Vergroten zelf effectiviteit Vergroten sociale steun Stimulerende omgeving

Toekomst (lectoraat IBS) Game toepassingen van bewezen effectieve programma’s die ouderen zelfstandig thuis kunnen uitvoeren en die monitoren oa Functioneel trainen (Funtex-achtig) Valpreventie (Vallen verleden tijd)

www.paramedisch.org jongert@paramedisch.org Bedankt www.paramedisch.org jongert@paramedisch.org