Klimaat en MER’s Studienamiddag Water 23 januari 2012 Jo Laps Dienst Mer

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Inleiding Verwachte klimaatverandering  effecten discipline water 1. Temperatuurstijging: verhoogde waterbehoefte (verdamping ↑) EU Prognose 2100 (Bron: Europees witboek)

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Inleiding Verwachte klimaatverandering  effecten discipline water 2. Zeespiegelstijging 3. Verandering regenpatroon (neerslagvolumes): nattere winters én drogere zomers (minder kleine regenbuien) 4. Verhoging neerslagintensiteit: intensere (lokale) buien  overstromingen, laagwaterdebieten, droogtestress EU Prognose 2100 (Bron: Europees witboek)

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Adaptatie Verwachte klimaatverandering  effecten discipline water Conclusie: toename instabiliteit 1. waterkwantiteit: - grotere variaties in afvoeren, waterpeilen, verblijftijden in rivieren en stand grondwatertafel - wijzigingen intensiteit en frequentie overstromingen (cfr. saneringsinfrastructuur) - wijzigingen intensiteit en frequentie droogte, waterschaarste  ! Vlaanderen: lage waterbeschikbaarheid = nu al regio met “ernstig watertekort” 2. waterkwaliteit: - verzilting van watersysteem (cfr. drinkwatervoorziening) - verhoogd polluentenaanwezigheid Hoe omgaan met klimaatverandering? Mitigatie Adaptatie = anticipating the adverse effects of climate change and taking appropriate action to prevent or minimize the damage they can cause. Early action will save on damage costs later.* *

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Adaptatie Hoe omgaan met klimaatverandering? Adaptatiemaatregelen op 3 niveaus: 1. EU – gecoördineerde adaptatie (White paper on adapting to climate change ; Europese adaptatiestrategie – 2013 ) 2. Lidstaat – gerichte adaptatie (VAP/NAP)* 3. Project/Plan – autonome adaptatie “Project-MER/Plan-MER = ideale instrument voor toetsing naar effecten op klimaat en op klimaatbestendigheid Project/Plan Nood aan “Klimaatreflex” bij opmaak Project/Plan * Vlaams Adaptatie Plan (verwacht tegen midden 2012) / Nationaal Adaptatie Plan

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Hoe de klimaatreflex in de praktijk? Bij definiëring Project/Plan adaptatie-ambities meenemen (pro-actief) Welke vragen te stellen:  Kan het project/plan invloed hebben op omgevingsklimaat? Vb. hittestress door droogleggen van water in grote steden.  Kan het project/plan toekomstige noodzakelijke adaptatiemaatregelen hinderen? Vb. via ruimtebeslag, waardoor waterberging niet meer mogelijk is.  Kan project/plan nog even goed functioneren bij klimaatwijziging? (afh. levensduur project/plan: indien dit stijgt, stijgt de behoefte aan adaptatiemaatregelen) Gebeurt momenteel in de praktijk zelden  reden = kennis & inzicht beperkt/ontbreekt Goedkoper dan achteraf maatregelen te voorzien Binnen de overheid ook groeiende aandacht Visie binnen dienst Mer nog in ontwikkeling

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Hoe de klimaatreflex in de praktijk? Bij definiëring Project/Plan adaptatie-ambities meenemen (pro-actief) Waar te voorzien binnen MER?:  Adaptatiemaatregelen ≠ klassieke milderende maatregelen  aangezien ze niet de effecten van het plan/project op het leefmilieu milderen  Op te nemen als ontwikkelingsscenario in de verschillende relevante disciplines  Kunnen deel uit maken van alternatievenafweging (strategisch niveau) Wisselwerking gevraagd met MER-deskundigen Huidige praktijkvoorbeelden:  Sigmaplan  Kustveiligheidsplan

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Hoe de klimaatreflex in de praktijk? Mogelijke maatregelen in MER’s Tegen verdroging  Drietrapsstrategie (vasthouden - bergen - afvoeren) Hergebruik hemelwater Infiltratie (waterdoorlatende verhardingen – wadi’s) Buffering met vertraagde afvoer  Grondwatergebruik enkel voor hoogwaardige toepassingen  Grijswatergebruik  Hergebruik proceswater  Minimaliseren verdamping  … Tegen overstroming  Vergroten waterbergingsruimte  …

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Hoe de klimaatreflex in de praktijk? Mogelijke maatregelen in MER’s Tegen toenemende tijdsvariatie neerslag  Dimensionering infiltratiesystemen en regenwaterberging  Dimensionering regenwaterafvoersystemen  Voorzien van tijdelijke bergingssystemen (lokale terreindepressies)  …

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Hoe de klimaatreflex in de praktijk? Met welke beleidsdomeinen zijn er win-win situaties te bereiken? Natuur & adaptatie: natuur gebruiken om natuurgeweld in te tomen  Infiltratiemogelijkheden (ontharding)  Ruimte voor water creëren (overstromingsmogelijkheden)  Meanderende beken (trage afvoer, grotere opvangcapaciteit) Landbouw & adaptatie: leveren van “blauwe diensten”  Omzetten van akkers in weiden Ruimtelijke ordening & adaptatie: water als fysisch structurerend element  Waterinfrastructuur: dimensionering, grijswaterinfrastructuur  Waterberging (overstromingsmogelijkheden)  “Water in de stad”

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Hoe de klimaatreflex in de praktijk? Hoe kan de overheid klimaatadaptatie vorm geven Vrijblijvende ondersteuning : ontwikkeling, beschikbaar stellen en communiceren van kennis en informatie (Milieuverkenning 2030*, codes van goede praktijk, overstromingsgevaarkaarten**,…) Sensibilisering o.a. via financieringsinstrumenten: vb. subsidies Uitwerken/evalueren van regelgeving en heffingen: wateraudits, waterprijs i.f.v. beschikbaarheid/verbruik, belasting i.f.v. verhard oppervlakte met afstroom naar riolering (D) * – VMM, 2009 ** ter voorbereiding van ORBP’s (overstromingsrisicobeheerplannen) worden deze kaarten tegen uiterlijk eind 2013 opgemaakt Sturing vanuit overheid

Studienamiddag Water 23/01/2012Jo Laps – Dienst Mer Hoe de klimaatreflex in de praktijk? Klimaatscenario’s Evolueren met onze kennis Onzekerheden zijn groot Adaptatiemaatregelen Voldoende flexibel  “no regret maatregelen” Win-win situaties zoeken: vb. “Beleidsvisie Water in de stad”*: o.a. creëren van blauw-groene ruimten; synergie tussen adaptatie en mitigatie Multifunctioneel Monitoring / Learning-by-doing *Departement MOW