Financiering/export? De overheid helpt Wijchen, 21 november 2013 René Kamphuis Agentschap NL

Prinsjesdag 2013 extra maatregelen € 5 miljoen verhoging Borgstelling MKB € 30 miljoen extra funding voor Qredits € 75 miljoen nieuwe initiatieven voor vroege fase financiering (2014) € 5 miljoen stimulering en ondersteuning nieuwe initiatieven op het gebied van alternatieve financiering & ondernemerseducatie € 10 miljoen oprichting Nederlandse Investering Instelling (2014)

Uitgangspunten MKB plus fonds Richt zich op risicodragende financiering in de kritische fase van kunde naar kassa. Generiek karakter, voor alle topsectoren bereikbaar Toepassing profijtbeginsel en economische grondslag bij beoordeling voorstellen (in de kern gezond). Streven naar continuïteit en revolverendheid (60-80%) Fonds richt zich op risicodragende financiering in de kritische fase van “kunde naar kassa” en niet op de fase van kennisontwikkeling (de R van R&D) waar andere faciliteiten als de WBSO, de nieuwe fiscale RDA (R&D aftrek) , tweede geldstroommiddelen e.d.) geschiktere middelen zijn. Fonds moet passen binnen volgende rand voorwaarden: > Stimuleert op directe wijze (commercialisatie van) innovatie in het bedrijfsleven > Gaat om in de kern economisch rendabele investeringen > Past binnen legitimiteit eisen voor overheidsinterventie, zoals kapitaalmarkt falen en externe effecten, etc.

Risicoprofiel versus ontwikkelingsfase Onderneming laag banken leningen BMKB en BMKB internationaal GO faciliteit achtergestelde leningen FOM risico GROEI faciliteit Innovatiekredieten FFF informals MKB + FONDSEN participatiemaatschappijen hoog seed aandelenkapitaal / mezzanine Voorbereiding Start Groei Doorgroei / Consolidatie Risicoprofiel versus ontwikkelingsfase Onderneming

ontwikkelings- trajecten risicodragend vermogen MICRO KREDIET kleine bedrijven <€ 50.000 (150.000 vanaf 1 nov) SEED FONDSEN techno- starters & creatieven <€ 250.000 BMKB MKB < € 1,5 mln (vanaf 1 nov) INNOVATIE-KREDIET ontwikkelings- trajecten < € 5,0 mln GROEI- FACILITEIT bedrijven risicodragend vermogen < € 5 mln Bank < € 25 mln PPM GO MKB én grote bedrijven > € 1,5 mln < € 150 mln (vanaf 1 nov) FIB MKB expansie opkomende markten < 2,5 mln

Seed Capital fondsen Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Doel: Bevorderen investeringen in risicovolle techno en life science ondernemingen in de vroege levensfase Doelgroep: Participatiefondsen + jonge innovatieve bedrijven (< 5 jr) Lening van maximaal 4 miljoen aan fondsen: verhoging van het rendement en verlaging van het risico op participaties Ieder fonds hanteert eigen strategie en specifieke criteria waaraan de technostarter moet voldoen. Fondsmanager bepaalt in welk bedrijf het fonds investeert Reeds ca. 40 fondsen actief: www.agentschapnl.nl/seedfondsen Doel is van de seed faciliteit om financiering van eerste vroege levensfase van technostarters te bevorderen. De overheid doet dat door max 4 miljoen lening 2012 20 miljoen (inmiddels ca. 40) zie: http://www.technopartner.nl 31% zit in LS en 25% in ICT in seed fondsen VC zijn gespecialiseerd in een sector daar goed in hebben netwerken, staan ondernemers terzijde, helpen bij aanpakken van techn. problemen VC in Nederland doen 100 deal per jaar en seed capital fondsen doen daar 31% van. In vroege fase zelfs 82% Terugbetalingsregeling Voor een lening via de SEED Capital-regeling geldt een soepele terugbetalingsregeling. Dit maakt het investeren in technostarters en creatieve starters niet alleen maatschappelijk verantwoord, maar ook financieel aantrekkelijk voor de participatiefondsen: Vanaf het moment dat er inkomsten zijn, betaalt het fonds slechts 20% terug, totdat de eigen investering is terugverdiend. Daarna wordt 50% afgedragen, totdat het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie haar investering eruit heeft gehaald. Zijn er dan nog inkomstenstromen bij het fonds? Dan worden die meeropbrengsten wederom in de verhouding 80%-20% gedeeld tussen het fonds en het ministerie. Achtergesteld niet meer dan 35% Starter staat Max 5 jaar ingeschreven in kvk MKB toets 250/50/43 Heel stappenplan voor aanvraag op site Technostarter en creatief starter (nieuwe creatief vinding of nieuwe toepassing van bestaande creatieve vinding 6

Borgstelling MKB (BMKB) Levensvatbare bedrijven met voldoende continuïteitsperspectief maar onvoldoende zekerheden. Overheid staat garant jegens de bank. Maximale staatsgarantie: € 1,5 mln. per onderneming. (was 1 mln) Doel BMKB: toegang tot bancair krediet, NIET om ondernemersrisico weg te nemen Extra steun voor starters en innovatieve bedrijven Verlening door banken. Bank neemt deel risico voor eigen rekening! Afsluitprovisie eenmalig van 3% tot 4,5% (afhankelijk van looptijd) Navragen: kosten 2012 ca 235 miljoen en totaal omvang ?? miljard De Staat geeft borgstelling af. Verlening door banken 50% van het dekkingstekort, hogere % voor innovatieve (60%) en startende (67,5%) bedrijven; 908 miljoen in 2011. 4000 borgstellingen waarvan 150 voor i-BMKB bedrijven. Ongeveer 5% van MKB maakt er gebruik van. Grootaandeelhouder stelt zich borg naar de bank voor 25 % van BMKB met minimum van € 15.000,=; Afsluitprovisie van 2% tot 3,6 % (afhankelijk van looptijd garantie). Zekerhedentekort: berekening volgens normen van bank zelf! (dus ook verschillend per bank gewaardeerd). Borgstelling Grootaandeelhouder: mag moreel, dus geen harde zekerheden gevraagd door AgNL!!! Geen hypothecaire inschrijving of verpanding lijfrente etc. door ons gevraagd.! Ook risico-opslag onderhandelbaar, NB staat biedt goudgerande garantie ergo op door staat gegarandeerde deel 0 beslag op eigen vermogen!!!

Borgstelling MKB (BMKB) RUIMERE GARANTIE VOOR: Starters (67,5% - maximaal 200K staatsgarantie) Niet langer dan 3 jaar actief als ondernemer Bij BV: starter moet meerderheidsaandeelhouder zijn Innovatieve ondernemingen (60% - maximaal 1,5 mln staatsgarantie) S&O verklaring: deelname WBSO. Anders kan bank innovatietoets bij AgNL vragen. Vereisten: uitontwikkeld product & met gevraagd geld wordt stap naar winstgevende exploitatie gemaakt. Nieuw: hogere garantie voor “bestaande kleine bedrijven”: Kleine kredieten (67,5% - max EUR 200.000 staatsgarantie) Navragen: kosten 2012 ca 235 miljoen en totaal omvang ?? miljard De Staat geeft borgstelling af. Verlening door banken 50% van het dekkingstekort, hogere % voor innovatieve (60%) en startende (67,5%) bedrijven; 908 miljoen in 2011. 4000 borgstellingen waarvan 150 voor i-BMKB bedrijven. Ongeveer 5% van MKB maakt er gebruik van. Grootaandeelhouder stelt zich borg naar de bank voor 25 % van BMKB met minimum van € 15.000,=; Afsluitprovisie van 2% tot 3,6 % (afhankelijk van looptijd garantie). Zekerhedentekort: berekening volgens normen van bank zelf! (dus ook verschillend per bank gewaardeerd). Borgstelling Grootaandeelhouder: mag moreel, dus geen harde zekerheden gevraagd door AgNL!!! Geen hypothecaire inschrijving of verpanding lijfrente etc. door ons gevraagd.! Ook risico-opslag onderhandelbaar, NB staat biedt goudgerande garantie ergo op door staat gegarandeerde deel 0 beslag op eigen vermogen!!!

Veranderingen BMKB modaliteiten

Groeifaciliteit Ondernemingsfinanciering in de vorm van een Staatsgarantie op achtergestelde leningen of aandelenparticipatie Doel: Toegang tot risicodragend vermogen verbeteren Doelgroep: Potentieel (snel) groeiende MKB ondernemingen, MBO, MBI ’s Risicodragend vermogen wordt verstrekt via banken en VC fondsen Staatsgarantie bedraagt 50% op achtergestelde lening of participatie tot 5 mln (bank) en 25 mln (PPM) per bedrijf / groep bedrijven 1 Doel: Toegang tot risicodragend vermogen verbeteren 2 Doelgroep: potentieel (snel) groeiende MKB ondernemingen, MBO, MBI ’s, herstructurering. (Uitleggen 3 Risicodragend vermogen wordt verstrekt via banken en met name VC fondsen/PPM’s(niet early stage)/ROM 4 Banken achtergestelde lening en PPM’s achtergesteld lening of participatie in aandelenkapitaal 5 Banken en met name VC fondsen vragen aan bij Agentschap die de aanvraag beoordeeld. Ze beoordelen eerst zelf of ze in het bedrijf willen participeren. (staan allemaal op website) 6 Staatsgarantie is 50% op achtergestelde lening of participatie tot € 5 mln.. (bank) en 25 mln.. (PPM) per bedrijf / groep bedrijven. De financier krijgt met de Groeifaciliteit 50% garantie op het risicodragend vermogen dat hij aan een ondernemer verstrekt. Leidt deze financiering onverhoopt tot verlies? Dan vergoedt de overheid 50% van dat verlies. Dit verlaagt het risico van de financier aanzienlijk. Op deze manier helpt de overheid om financiers over de streep te trekken. 7 2012 50 miljoen 8 Gemiddeld 1,5 miljoen maar ook 60.000 9 Wanneer: binnen één jaar positieve cashflow 10 -uitsluiting sector landbouw, visserij, onroerend goed beleggingen en zorgaanbieders Verschil met seed is vroege fase participatie in techno of creatieve starters t.o.v. gevestigde ondernemingen Provisie –quotumprovisie van 0,5 over financieringsbedrag en daarnaast jaarlijks 1,25% over uitstaande financiering van achtergestelde niet-converteerbare lening of 1,5 % in alle andere situaties. De looptijd van de garantie is minimaal 6 en maximaal 12 jaar. Het is mogelijk om eenmalig uitstel op het aflossingsschema (maximaal één jaar) te krijgen Vrijbuiter PAS OP KAN TE VEEL ZIJN A. -De Vrijbuiter is de grootste kampeer-actief-buitenlevenspecialist van Nederland! B. -expansieplannen voor een derde kampeerhal te roermond tbv uitbreidingsplannen naar Duitsland C. -Ecart Invest 1 met minderheidsbelang en groeifaciliteit gefinancierd D. -Ecart ziet het als extra verzekering tegen mogelijke verliezen in de beginperiode en daarmee wordt ook meer financiële armslag Airborne International A. -vervaardigt componenten van vezelversterkende kunststof voor satellieten, schotelantennes en snel bewegende machinerie. B. -nieuwste toepassing is kunststof buizen voor de offshore-industrie C. -de kunststofbuis is flexibel en uit een stuk vervaardigd, bestand tegen hoge druk en qua gewicht met de helft gereduceerd tov stalen buizen. D. -Olie en gasboringen op zeedieptes groter dan 2 a 3 kilometer worden daardoor mogelijk E. -investeerder Holland Private Equity (HPE) vindt airborne een gezond, groeiend en innoverend bedrijf met expansiemogelijkheden met name in de offshore F. -geld om meer expertise in te schakelen, nieuwe lokatie in de haven en om het productieproces op te voeren.

Innovatiekrediet Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Doel: Stimuleren van nieuwe technische en klinische ontwikkeilngprojecten met hoog risico Profiel van de projecten die we financieren: Technische innovatie die leidt tot een onderscheidend product Substantiële markt voor het product Onderneming is in staat de innovatie uit te voeren en de markt te bereiken Deze combinatie leidt tot een zeer goed commercieel perspectief. Risicodragend krediet: deelt in ontwikkelingsrisico’s

Innovatiekrediet 35% MKB en 25% grootbedrijf Onderdeel van MKB+ innovatiefonds Innovatiekrediet 35% MKB en 25% grootbedrijf 35% wordt 45%, in sommige gevallen 50% Min. 150.000 projectbedrag Max 5 miljoen innovatiekrediet 4 jaar Risicodragend in ontwikkelfase Aflossen afhankelijk van cashflow Rente % afhankelijk van risico Budget 2013: 80 miljoen EUR Aflossen in max. 10 jaren na succesvol afronden ontwikkeling Rentedragend, rente wordt bijgeschreven en achteraf betaald Rente % afhankelijk van risico: van 4% tot 10% Budget 2013: € 80 mln (55 techn en 25 klinisch) Technisch klinisch Bestaand cf 4 7 Niet bestaande cf 7 10

Finance for International Business Doel bevorderen van beschikbaarheid van financiering voor internationale expansie naar: Bahrein, Bangladesh, Brazilië, China, Colombia, Egypte, Ethiopië, Ghana, India, Indonesië, Kenia, Koeweit, Maleisië, Nigeria, Oekraïne, Oman, Qatar, Rusland, Saoedi-Arabië, Singapore, Turkije, Ver. Arabische Emiraten, Vietnam, Zuid Afrika, Zuid Korea. Doelgroep Bestemd voor rendabele Nederlandse MKB ondernemingen of joint ventures met een Nederlandse vennoot die willen investeren in deze landen. Geen starters. Middel Het ministerie van EZ investeert met een (aangesloten) financier mee in specifieke proposities. EZ investeert 35% van het financieringsbedrag in de vorm van een lening (max. € 875k).

Contactgegevens MKB Financiering Algemeen (internationaal) financieringsadvies: T. 088 602 8600 en financiering@info.agentschapnl.nl Individueel: René Kamphuis : 088 – 602 5456 Annemieke Busch : 088 – 602 1726 Luit van Houten : 088 – 602 5322

Zakenpartnerscan van de EVD De Zakenpartnerscan wordt ingezet bij het vinden van geschikte handelspartners in het buitenland. Denk daarbij aan: Distributeurs Vertegenwoordigers Handelspartners Fabrikanten Importeurs, etc. Een eigen bijdrage van 500 euro, binnen 6 weken na de intake vindt de terugkoppeling plaats.

Transitiefaciliteit van de EVD De Transitiefaciliteit biedt ondersteuning met bijvoorbeeld subsidies voor: bijdragen aan het verbeteren van het ondernemingsklimaat in deze landen; kennisverwerving voor het betreden van deze markten; het uitvoeren van een export-haalbaarheidsstudie; het uitvoeren van demonstratieprojecten. Om in aanmerking te komen voor subsidie gelden een aantal criteria, de belangrijkste zijn: Subsidie voor haalbaarheidsstudies: samenwerkingsverbanden van ten minste 2 Nederlandse bedrijven die een haalbaarheidsstudie willen uitvoeren voor projecten in de transitielanden. Subsidie voor demonstratieprojecten: samenwerkingverbanden van ten minste 2 Nederlandse bedrijven om specifieke Nederlandse expertise in het transitieland te tonen. Subsidie voor kennisverwerving: de aanvrager dient een Nederlands mkb bedrijf te zijn die voor advisering en begeleiding een externe deskundige inhuurt. Subsidie voor bijdragen aan de verbetering van het ondernemingsklimaat in de transitielanden (richt zich met name op samenwerkingsverbanden).

Handelsmissies Handelsmissies kunnen tegen geringe kosten (rond 1000 euro gemiddeld) grote effecten hebben: Contact met vooraf benaderde en dus geïnteresseerde bedrijven Meestal 'zware' delegatie voor maximale uitstraling Media-aandacht Bewezen economisch effect Kijk voor de komende handelsmissies op: http://www.internationaalondernemen.nl/agenda