Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 Welkom Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 1

Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam - Agenda Welkom 15:00 Opening door Elly Pastoor (voorzitter projectgroep) Openingsstatement door Jan Seton (wethouder gemeente Groningen) Openingsstatement door Jan Dijk (senior banker Rabobank Stad en Midden Groningen) Openingsstatement door Wim Haalboom (senior projectleider provincie Fryslân) Opschalingsmotor Toelichting op het groeidocument door Henk de Vries (lid projectgroep) Vereniging Noorden Duurzaam Toelichting op het groeidocument door Peter Bootsma (lid projectgroep) Pauze en peiling Stemmen op de stellingen Discussie en conclusies Uitslag van de stemming, discussie, adviezen en vervolgstappen Afsluiting 17:00 Na afloop belangstellingsregistratie lidmaatschap, functies en opdrachten. 2

Opening - Urgentie voor duurzame ontwikkeling Wat is duurzame ontwikkeling Definitie Verenigde Naties Interpretaties Waarom is dat nodig OECD IMSA Rabobank - Welvaart en welzijn SER Noord-Nederland RIS3 Noordervisie TNO rapport Wat is duurzame ontwikkeling Definitie: 1987 commissie Brundtland van de VN: Duurzame ontwikkeling is zodanige economische, ecologische en sociale ontwikkeling dat onze generatie in zijn behoeften kan voorzien zonder toekomstige generaties in hun recht op hetzelfde te belemmeren. Interpretaties: Schaliegas? Kernenergie? Nascheiding? Traplopen? Waarom is dat nodig OECD: IMSA Welvaart en welzijn - Rabobank SER Noord-Nederland RIS3 Noordervisie TNO rapport circulaire economie 50.000 banen 3

Opening - CODIN en de projectgroep Initiatiefgroep Projectgroep Noorden Duurzaam Elly Pastoor Jaap Bosma Peter Bootsma Jannes Schoemaker Henk de Vries 4

Opening - Doel van deze bijeenkomst Terugblik Resultaat Stellingen Grondleggers Groeimodel Maart 2012 Adviesgesprek: “Ontwikkel CODIN als conceptenfabriek en platform voor de duurzaamheidstransitie, met een professionele structuur en een stevig draagvlak in het Noorden.” Najaar 2012 Conceptontwikkeling Voorjaar 2013 Consultatieronde Najaar 2013 Informatiebijeenkomst Start transitietafels Start demonstratieprojecten Backoffice en website Oprichtingssymposium 5

Samen duurzaam sterker Statement Jan Dijk - Rabobank Samen duurzaam sterker 6

Statement Wim Haalboom – Provincie Fryslân Friese Grondstoffenagenda Ketenoverleg als instrument Noorden Duurzaam als platform 7

Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 Opschalingsmotor Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 8

Opschalingsmotor – Primaire functie v/d vereniging Missie Urgentie -> Noord-Nederland sneller duurzaam 2013 Adviesgroep CODIN CODIN Perspectief 2013 Consultatieronde Initiatiefbijeenkomst Oprichtingsymposium Jaarcongres Lokaal Regionaal Nederland Oprichters Missie Identiteit Plan Geledingoverleg Statuten Thema’s Brundtland: behoeften van onze en toekomstige generaties Elkington: People Planet Profit Braungart & McDonough: Cradle-to-Cradle Pauli, Jonker, ESDN, Rotmans: Transitie Verdiepen Verbreden Verspreiden Beweging Zelfstandigheid van leden, energie van onderop 2. Platformfuncties Leden steunen + Nieuwe gezamenlijke activiteiten Inspireren Verbinden Agenderen Overheden (onderdelen van) Onderzoeken Standaardiseren Kennisinstellingen (onderdelen van) Politieke partijen Andere verenigingen van transitieversnellers Synchroniseren Representeren Netwerken van professionals Transitieadviseurs Netwerken van bedrijven Transitie- versnellers 3. Dienstencentrum Milieubeweging Databases Administratie Communicatie Cultuur Schaal Lokaal Provinciaal / Regionaal Nederland Europa Mondiaal Van en voor duurzaamheidsnetwerken Koploperbedrijven Zorgaanbieders Media Organisatie Sport Levensbeschouwing Particulieren ALV Noorden Duurzaam Advies Bestuur Toezicht 9 Werkgroepen Projecten Activiteiten Staf Communicatie

Sectoren Thema’s Ketens Gebieden Opschalingsmotor - Transitietafels Onderwijs, Koploperbedrijven, Politieke partijen, Transitieadviseurs, Netwerken van professionals, Netwerken van bedrijven, Koploperbedrijven, Milieubeweging, Sport, Media, Cultuur, Levensbeschouwing, Particulieren Sectoren Fair trade Healthy aging Duurzaam bouwen Duurzame energie Duurzaam kantoor Duurzaam tourisme Biobased Economy Duurzame landbouw Duurzame innovatie Duurzame mobiliteit Duurzame evenementen Duurzame inzetbaarheid Duurzaamheidscommunicatie Thema’s Ketens Voeding Kleding Cosmetica Apparaten Voertuigen Medicijnen Verpakkingen Kunststoffen Bouwmaterialen Gebieden Wijk, Plaats, Gemeente, Provincie, Regio, Nederland, Europa, Wereld 10

Andere transitietafels erbij Opschalingsmotor – Werking en voorbeeld Verdiepen Verbreden Verspreiden 1 2 3 Duurzaam idee Andere transitietafels erbij Achterban mobiliseren Het sectoroverleg Duurzame horeca ontwikkelt het idee om restaurantbezoekers hun menu al van tevoren via internet met korting te laten bestellen. Dat geeft minder afval in de keten. Er wordt gezocht naar verbreding van dit idee. De tafel Duurzaam uit eten (consu-menten) verwacht belangstelling. De tafel Duurzame IT denkt dat er een app voor gemaakt kan worden. De tafel Duurzaam toerisme ziet kansen voor regiomarketing. De tafel Duurzame groothandel ver-wacht animo voor gerichte prijsacties. De sectortafel Duurzaam Onderwijs weet een instelling die het effect kan berekenen met een computermodel. Er wordt een projectgroep gevormd. De projectgroep ontwikkelt een breed actiepakket en legt dit voor aan de achterban van de betrokken tafels. Iedereen die met een eigen actie wil aansluiten tekent in. Met de intekenlijst wordt geld gevonden voor de app en een promotiecampagne. Het initiatief wordt bij de achterban van de tafels en via de media gelanceerd. De tafels en de intekenaars (horeca, consumenten, IT-bedrijf, groothandels, onderwijs) komen in de publiciteit. 11

Sectoren Thema’s Ketens Gebieden Opschalingsmotor – Stapsgewijs ontwikkelen Procesbegeleiders Informatieuitwisseling tussen transitietafels Demonstratieprojecten Doorontwikkelen van de opschalingsmotor Open source kennisdeling Sectoren Thema’s JAARCONGRES Ketens Gebieden 12

Opschalingsmotor – Met of Zonder Verdiepen Verbreden Verspreiden 1 2 3 Duurzaam idee Andere transitietafels erbij Achterban mobiliseren R. i/d W. A. h W. U. E. i/d W. R. 1 2 3

Statement Jan Seton – Gemeente Groningen Duurzame stad Betonketen Fair trade Integraal beleid Lokale en regionale samenwerking 14

Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 Vereniging Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 15

Regionale duurzame ontwikkeling Vereniging - Missie Regionale duurzame ontwikkeling Missie Noorden Duurzaam: een verzamelpunt te zijn van en voor alle organisaties en particulieren in Noord-Nederland die willen investeren in de transitie naar een duurzame economie en samenleving, gericht op het versterken van de leden in hun streven naar transitieversnelling en op het versnellen van transitie door gezamenlijke activiteiten. CONCEPT Groeikansen voor duurzame bedrijven, instellingen en netwerken Groei van het duurzame marktaandeel 16

Vereniging – Gedeelde waarden Urgentiebesef Voorouderschap Solidariteit Regionale duurzame ontwikkeling Natuur- Behoud Grondstofbehoud Het Noorden Ondernemerschap Bronnen Waarden Houding Oefening 17

Vereniging – Hoofdfuncties Missie 1. Opschalingsmotor Urgentie -> Noord-Nederland sneller duurzaam 2013 Adviesgroep CODIN CODIN Perspectief 2013 Consultatieronde Initiatiefbijeenkomst Oprichtingsymposium Jaarcongres Lokaal Regionaal Nederland Oprichters Missie Identiteit Plan Geledingoverleg Statuten Thema’s Brundtland: behoeften van onze en toekomstige generaties Elkington: People Planet Profit Braungart & McDonough: Cradle-to-Cradle Pauli, Jonker, ESDN, Rotmans: Transitie Verdiepen Verbreden Verspreiden Beweging Zelfstandigheid van leden, energie van onderop 2. Platformfuncties Leden steunen + Nieuwe gezamenlijke activiteiten Inspireren Verbinden Agenderen Overheden (onderdelen van) Onderzoeken Standaardiseren Kennisinstellingen (onderdelen van) Politieke partijen Andere verenigingen van transitieversnellers Synchroniseren Representeren Netwerken van professionals Transitieadviseurs Netwerken van bedrijven Transitie- versnellers 3. Dienstencentrum Milieubeweging Databases Administratie Communicatie Cultuur Schaal Lokaal Provinciaal / Regionaal Nederland Europa Mondiaal Van en voor duurzaamheidsnetwerken Koploperbedrijven Zorgaanbieders Media Organisatie Sport Levensbeschouwing Particulieren ALV Noorden Duurzaam Advies Bestuur Toezicht Werkgroepen Projecten 18 Activiteiten Staf Communicatie

Vereniging - Vier soorten transitietafels - 1 <---- specialisatie integratie ----> Focus Thema Sector Keten Gebied Doel Bevorderen van kennisontwikkeling, -deling en -toepassing rond een specifiek duurzaamheidsthema Verduurzamen van de eigen sector, binnen een bepaald geografisch gebied Verduurzamen van de eigen productketen, binnen een bepaald geografisch gebied Duurzame ontwikkeling van een geografisch gebied door verduurzamen van sectoren en ketens Voorbeelden cursief : bestaande netwerken die kunnen aansluiten als transitietafel - Healthy aging - Energy Valley Netwerk duurzame dorpen Lokale energie - Biobased Economy - Duurzaam bouwen - Duurzame financiering - Duurzame HRM - Duurzame landbouw - Duurzame mobiliteit - Fair trade - Milieufederaties - Club 2025 - PMOG - KKNF - Wg Huisv Onderwijs - Voedingindustrie - Sportclubs - Ziekenhuizen - Wegenbouwers - Adviesbureaus - Beton Groningen - Bitumen Hoogeveen - Voeding Fryslân - PET Ameland - Cosmetica - Kleding - Medicijnen - Verpakkingen - Voertuigen - Infrastructuur - Paddepoel (wijk), - Slim Makkinga (plaats) - Tynaarlo (gemeente) - Westerkwartier (streek) - Drenthe (provincie) - SNN (regio) Leden van de transitietafel Kennisleveranciers uit alle sectoren met specialisatie in een specifiek duurzaamheidsthema Organisaties uit één specifieke economische of maatschappelijke sector of branche die duurzaamheid willen doen Organisaties uit zes sectoren die bij een keten betrokken zijn: aanbod, vraag, recycling, kennis, overheid, transitie Overheden, brede duurzaamheidsnetwerken/werkgroepen. 19

Vereniging - Vier soorten transitietafels - 2 <---- specialisatie integratie ----> Focus Thema Sector Keten Gebied Leden van de transitietafel Kennisleveranciers uit alle sectoren met specialisatie in een specifiek duurzaamheidsthema Organisaties uit één specifieke economische of maatschappelijke sector of branche die invulling willen geven aan duurzaamheid Organisaties uit zes sectoren die bij een keten betrokken zijn: aanbod, vraag, recycling, kennis, overheid, transitie Overheden, brede duurzaamheidsnetwerken. Halen Profilering bij (poten-tiële) opdrachtgevers, Groeikansen, kennis, invloed op projecten, Groei duurzaam markt-aandeel, kennis, Projectacquisitie, Kennis, inbreng in projecten, netwerk, realiseren eigen MVO-doelen, publiciteit, duurzaam imago. Brengen projectadviezen, Subsidie, kennis, communicatie, contributieopslag Volgers Alle organisaties die een profielpagina bij Noorden Duurzaam hebben kunnen alle transitietafels volgen en ontvangen periodiek updates. Kennis, netwerk, duurzaam imago en realisatie eigen MVO-doelen bij projectdeelname Een eigen profielpagina bij Noorden Duurzaam maken (kostenloos) 20

Vereniging - Eerste transitietafels en projecten - 1 Verdiepen Verbreden Verspreiden 1 2 3 Duurzaam idee Andere transitietafels erbij Achterban mobiliseren thematafel Duurzaam textiel wil regiobreed betere inzameling en hergebruik van afgedankt textiel sectortafel Vrijwilligersorganisaties Lokaal kledingketenoverleg sectortafel Afvalinzamelaars sectortafel Duurzaam onderwijs sectortafel Duurzame communicatie thematafel Duurzame dorpen Er wordt een projectgroep samengesteld De projectgroep ontwikkelt een breed actiepakket en legt dit voor aan de achterban van de betrokken tafels. Iedereen die met een eigen actie wil aansluiten tekent in. Met de intekenlijst wordt geld gevonden voor .... Het initiatief wordt bij de achterban van de tafels en via de media gelanceerd. De tafels en de intekenaars komen in de publiciteit. 21

Vereniging - Eerste transitietafels en projecten - 2 Prestatiebeton Sectortafel Duurzame Innovatieintermediairs Sectortafel Duurzame Communicatie Sectortafel Bouwend Nederland regio Noord Sectortafel Duurzaam Onderwijs Sectortafel Recycling Bouwstoffen Thematafel Duurzaam Bouwen BetonKetenoverleg Noord-Nederland (initiatief) Thematafel Duurzaam Beton Lokaal betonketenoverleg 4x Duorsum Fryslan Groningen Duurzaam Drenthe Duurzaam 22

Vereniging – Platformfuncties Missie 1. Opschalingsmotor Urgentie -> Noord-Nederland sneller duurzaam 2013 Adviesgroep CODIN CODIN Perspectief 2013 Consultatieronde Initiatiefbijeenkomst Oprichtingsymposium Jaarcongres Lokaal Regionaal Nederland Oprichters Missie Identiteit Plan Geledingoverleg Statuten Thema’s Brundtland: behoeften van onze en toekomstige generaties Elkington: People Planet Profit Braungart & McDonough: Cradle-to-Cradle Pauli, Jonker, ESDN, Rotmans: Transitie Verdiepen Verbreden Verspreiden Beweging Zelfstandigheid van leden, energie van onderop 2. Platformfuncties Leden steunen + Nieuwe gezamenlijke activiteiten Inspireren Verbinden Agenderen Overheden (onderdelen van) Onderzoeken Standaardiseren Kennisinstellingen (onderdelen van) Politieke partijen Andere verenigingen van transitieversnellers Synchroniseren Netwerken van professionals Representeren Transitieadviseurs Netwerken van bedrijven Transitie- versnellers Milieubeweging 3. Dienstencentrum Databases Administratie Communicatie Cultuur Schaal Lokaal Provinciaal / Regionaal Nederland Europa Mondiaal Van en voor duurzaamheidsnetwerken Inspireren Jaarcongres Verbinden Profielpagina’s Agenderen Projecten van alle transitietafels Onderzoeksvragen van alle transitietafels Onderzoeken Overzicht over duurzaamheidsstatistiek Standaardiseren Samenwerkende transitietafels Open source handboek Lokaal Ketenoverleg Synchroniseren Actiepakketten van transitietafels Representeren Landelijk en internationaal Koploperbedrijven Zorgaanbieders Media Organisatie Sport Levensbeschouwing Particulieren ALV Noorden Duurzaam Advies Bestuur Toezicht 23 Werkgroepen Projecten Activiteiten Staf Communicatie

Vereniging – Dienstencentrum Missie 1. Opschalingsmotor Urgentie -> Noord-Nederland sneller duurzaam 2013 Adviesgroep CODIN CODIN Perspectief 2013 Consultatieronde Initiatiefbijeenkomst Oprichtingsymposium Jaarcongres Lokaal Regionaal Nederland Oprichters Missie Identiteit Plan Geledingoverleg Statuten Thema’s Brundtland: behoeften van onze en toekomstige generaties Elkington: People Planet Profit Braungart & McDonough: Cradle-to-Cradle Pauli, Jonker, ESDN, Rotmans: Transitie Verdiepen Verbreden Verspreiden Beweging Zelfstandigheid van leden, energie van onderop 2. Platformfuncties Leden steunen + Nieuwe gezamenlijke activiteiten Inspireren Verbinden Agenderen Overheden (onderdelen van) Onderzoeken Standaardiseren Kennisinstellingen (onderdelen van) Politieke partijen Andere verenigingen van transitieversnellers Synchroniseren Netwerken van professionals Representeren Transitieadviseurs 3. Dienstencentrum Netwerken van bedrijven Transitie- versnellers Milieubeweging Van en voor Duurzaamheids- netwerken Databases Administratie Communicatie Cultuur Schaal Lokaal Provinciaal / Regionaal Nederland Europa Mondiaal Diensten voor duurzaamheidsnetwerken Gezamenlijke databases Profielen duurzame organisaties Duurzaamheidsstatistiek Good practices Duurzame initiatieven? Gezamenlijke agenda Gezamenlijke opleidingen voor netwerkbestuurders Event-on-demand intekenservice Externe profilering Stuurgroep Alle deelnemende netwerken + bestuur Noorden Duurzaam Bepaalt dienstenpakket Bepaalt kosten Beslist over toelating nieuwe netwerken Koploperbedrijven Zorgaanbieders Media Organisatie Sport Levensbeschouwing Particulieren ALV Noorden Duurzaam Advies Bestuur Toezicht 24 Werkgroepen Projecten Activiteiten Staf Communicatie

Vereniging - Organisatieschema 25

Vereniging – Lidmaatschap en contributie Profielhouder Kostenloos Gewoon lid Vast laag tarief + Omvangafhankelijk bedrag Lid van een transitietafel Omvangafhankelijke toeslag Tafel beslist i.o.m. bestuur Aangesloten netwerk Gebruiksafhankelijk dienstentarief Netwerken beslissen i.o.m. bestuur 26

Vereniging - Verbindingen 27

Opschalingsmotor Dienstencentrum Platformfuncties Ledenwerving Vereniging - Groeipad Opschalingsmotor Dienstencentrum Platformfuncties Ledenwerving Financieel Bestuur Opschalingsmotor Enkele transitietafels, waarvan de helft zelfstandige netwerken. Begeleiding vanuit de huidige projectgroep Demonstratieproject Platformfuncties In eerste instantie alleen website en oprichtingssymposium; Dienstencentrum Beperken tot functies van de huidige CODIN-website. Ledenwerving Alleen via eigen website en free publicity. Niet richten op particulieren. Financieel Grondleggersgroep voor opstartkosten Minimale begroting, geen personele verplichtingen. Groei in exploitatie koppelen aan contributieinkomsten. Eenmalige inkomsten (zoals subsidies) voor ontwikkelprojecten. Bestuur Huidige projectgroep als oprichtingsbestuur Grondleggersgroep als RvA Coördinator CODIN als coördinator Noorden Duurzaam 28

Vereniging – Losse eindjes Detaillering governance Rollen binnen transitietafels Detaillering contributiemodel ICT-faciliteiten Demonstratieprojecten Toepassingen lokaal en elders 29

Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 Résumé Discussie Resume Duurzame ontwikkeling urgent Opschaling vraagt samenwerking Een nieuwe vereniging - missie Bijdrage aan regionale ontwikkeling Versterken van leden Versnellen van Activiteiten Opschalingsmotor – focus en projecten Platform – agenderen Dienstencentrum – kostenbesparing voor allen Groeipad – klein beginnen Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 30

Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 Peiling Spelregels niet verhandelen  kiezen op een schaal 1 stip per stelling plakken Wat doen met uitslag gebruiken voor samenstelling Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 31

Duurzame ontwikkeling is urgent, het transitietempo ligt te laag. Stelling 1 Duurzame ontwikkeling is urgent, het transitietempo ligt te laag. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 2 Nieuwe vormen van samenwerking tussen 'transitieversnellers' bieden kansen. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 3 De regio is een geschikt laboratorium voor ontwikkelen van die samenwerking. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 4 Een nieuwe vereniging 'Noorden Duurzaam' die hierop inzet is een goed idee. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 5 Noorden Duurzaam moet openstaan voor alle organisaties in Noord-Nederland die willen investeren in de transitie naar een duurzame economie en samenleving. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 6 Noorden Duurzaam moet trendinzicht in duurzame ontwikkeling bevorderen door onderzoeksopdrachten aan leden. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 7 Noorden Duurzaam moet de visies van de leden op duurzame ontwikkeling inventariseren en bundelen in regionale agenda's voor beleid en onderzoek. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 8 Noorden Duurzaam moet een transitiemotor zijn die leden in staat stelt samen te werken aan opschalen van kansrijke duurzaamheidsinitiatieven en daarmee aan marktaandeel voor duurzaamheid. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 9 Noorden Duurzaam moet een lichte organisatievorm hebben en moet eigen werkzaamheden zo veel mogelijk uitbesteden aan leden. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 10 In de statuten van Noorden Duurzaam moet democratisch bestuur en intern toezicht vastliggen. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Noorden Duurzaam moet op korte termijn worden opgericht. Stelling 11 Noorden Duurzaam moet op korte termijn worden opgericht. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 12 Ik vind dat wij voor minimaal één jaar lid moeten worden van Noorden Duurzaam, als de contributie in proportie is met ons belang en onze draagkracht. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 13 Ik vind dat wij ons moeten aansluiten bij een van de transitietafels en daar samenwerking te zoeken voor opschaling van eigen projecten. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 14 Ik vind dat wij moeten deelnemen in de grondleggersgroep die middelen voor de oprichtingskosten bijeenbrengt en als adviesraad zal fungeren. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Stelling 15 Ik vind dat wij de uitbreiding van de grondleggersgroep moeten steunen. Volstrekt mee oneens Neutraal Volstrekt mee eens

Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 Conclusies en vervolg Uitslag van de peiling Adviezen van de nee-stemmers Conclusie: doorgaan | ... Afsluiting Verslag Belangstellingregistratie Dank Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 47

Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 Afsluiting Informatiebijeenkomst Noorden Duurzaam 19 september 2013 48