Veilig sporten Preventief luik Algemeen gedeelte Trainer B en Instructeur B Versie van 3 september 2002 Veilig sporten Preventief luik Algemeen gedeelte Initiator Ontwikkelingsleer

Algemeen gedeelte Trainer B en Instructeur B Overzicht van de presentatie Versie van 3 september 2002 Veilig sporten: Preventief luik Inleiding en situering Invloed van sporten op gezondheid Blessurepreventie Taak van de sportbegeleider Ontwikkelingsleer

Inleiding en situering Doelstelling van de cursus Opbouw van de cursus

Doelstelling van de cursus Brug slaan tussen preventie en blessurebehandeling, met nadruk op het bevorderen van gezond en veilig sporten en voorkomen van blessures De cursist kan: De positieve en negatieve effecten van fysieke inspanning op de gezondheid onderscheiden. Mensen stimuleren tot fysieke activiteit in gezonde omstandigheden Vanuit cijfergegevens van de specifieke sporttak de risicofactoren eigen aan de sport weergeven Concrete stappen ondernemen om blessurepreventie op het niveau van de club te bevorderen Vanuit de opmaak van zijn persoonlijk sportprofiel de risicofactoren bij het sporten aangeven Risicofactoren bij de sporters herkennen en aangepaste preventieve maatregelen nemen Het evenwicht in de belasting-belastbaarheid voor zijn sporters bewaken

3 delen: Werkwijze: Opbouw van de cursus Invloed van sporten op de gezondheid Blessurepreventie Taak van de sportbegeleider in de blessurepreventie Werkwijze: Opdrachtvormen vanuit de sport en eigen ervaring Reflectie en bespreking Interactief

Invloed van sporten op gezondheid Gezond en veilig sporten: kernbegrippen Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief

Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Gezondheid Fysieke activiteit Fysieke fitheid Opdracht

Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Gezondheid Genetische factoren Omgevingsfactoren (milieu, soc.econ.factoren) Persoonlijke leefstijlfactoren (voeding, hygiëne, beweging, ontspanning) Aanwezigheid en de kwaliteit van gezondheidszorg (preventief en curatief)

Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Fysieke activiteit Breed begrip: leveren van fysieke inspanning Duur Frequentie Intensiteit Soort activiteit

Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Fysieke fitheid Uithoudingsvermogen Kracht Snelheid Lenigheid Coördinatie

Gezond en veilig sporten : kernbegrippen Opdracht Kan je voor jouw sport de 5 fysieke basiseigenschappen, in de mate dat ze het meest aan bod komen,in volgorde plaatsen en aantonen waarom?

Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief Model van Bouchard

Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief

Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief Overbelasting Mentaal Onvoorzichtigheid Aanbevelingen Sportletsel Frequentie Intensiteit Duur Soort belasting Acuut Chronisch

Effecten van fysieke inspanning: positief en negatief Opdracht Overloop voor jezelf welke fysieke activiteiten je doet per week naar type, duur, frequentie en intensiteit. Evalueer vervolgens of het nodig is om de mate van fysieke activiteit aan te passen om gezondheidsbevorderend te zijn.

Blessurepreventie Wat ? Omvang van sportblessures Welke blessures in jouw sporttak? Wie doet aan blessurepreventie?

Wat ? Blessurepreventie = het geheel van preventieve maatregelen dat je kan nemen om schade aan de gezondheid te voorkomen. 80% van de blessures kan voorkomen worden! Primaire preventie: het voorkomen van de primaire oorzaken van het ontstaan van blessures Het inzien van het belang van sporten op de gezondheid Het kennen van de relatie sportbeoefening en sportblessures Het kennen van de risicofactoren Het nemen van maatregelen Secundaire preventie: het vroegtijdig ingrijpen bij de eerste tekenen van blessurevorming en het nemen van herstelbevorderende maatregelen Tertiaire preventie: het voorkomen van de gevolgen van blessures

Omvang van sportblessures Registratie is nodig! Incidentie = aantal blessures per periode, meestal een jaar, in verhouding met het aantal uren sportbeoefening.

Welke sportblessures in jouw sporttak ? Opdracht Hoeveel sporters in Vlaanderen beoefenen jouw sport in georganiseerd verband? Wat zijn de meest voorkomende blessures in jouw sporttak? Verstuikte enkel Knieblessure Tenniselleboog Spierscheur ……………

Welke sportblessures in jouw sporttak ? Opdracht Welke lichaamsdelen worden het meest getroffen ?

Welke sportblessures in jouw sporttak ? Opdracht In welke leeftijdscategorie komen de meeste letsels voor ? Wie geraakt het meest geblesseerd: mannen of vrouwen ?

Welke sportblessures in jouw sporttak ? Opdracht Wat zijn de oorzakelijke relaties Lichaamscontact medespeler Lichaamscontact tegenstrever Bodemgesteldheid Materiaal (ballen, toestellen…) Persoonlijke kledij Overtreding van de spelregels Weersomstandigheden Accommodatie ………………… Spelerspositie Aanvallend Verdedigend Doelverdediger

Blessurepreventie in Vlaanderen Overkoepelende instanties Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Blessurepreventie in Vlaanderen Overkoepelende instanties In de sportclub Het ministerie van de Vlaamse Gemeenschap departement medisch verantwoorde sportbeoefening(afdeling Preventieve en Sociale Gezondheidszorg) De sportbeoefenaar Sportmedische keuringscentra en sportartsen De sportbegeleider Steunpunt sport beweging en gezondheid De sportarts - sportkinesist Instituut Topsport Vlaanderen Het clubbestuur Sportfederaties   BOIC: Olympic Health Foundation Rode Kruis Vlaanderen Vlaamse vereniging voor sportgeneeskunde

Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? De sportbeoefenaar Zelf verantwoordelijkheid opnemen Goede leefstijl Aanvoelen en begrijpen van signalen van lichaam Bewust zijn van grenzen waarbinnen men mag ‘bewegen’ Gebruik maken van beschermende materialen Toepassen van beschermende maatregelen (fairplay!) Preventief advies inwinnen Bijhouden van persoonlijk gezondheidssportboekje: Gezondheidsanamnese Sportanamnese Functioneel onderzoek

Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? De sportbegeleider Centrale figuur Bewaken van het evenwicht tussen belasting en belastbaarheid (primaire preventie) Voornaamste symptomen van blessures herkennen (secundaire preventie) Sporter na genezing op verantwoorde wijze begeleiden (tertiaire preventie) Belang van goede communicatie!

Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? De sportarts Uitvoeren van sportmedisch onderzoek Adviseren van een geblesseerde sporter Verlenen van advies bij het uitvoeren van blessurepreventieve programma’s

Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Het clubbestuur Voorzien van de nodige faciliteiten: Nodige materialen en accommodaties voor verzorging Bereikbaarheid van de accommodatie voor de hulpdiensten Voorzien van medische begeleiding Organiseren van informatiesessies naar ouders Plaatsen van voorlichtingsartikels in het clubblad Aanstellen van voldoende en bekwame sportbegeleiders Scheppen van voldoende oefengelegenheid ……………..

Wie doet aan blessurepreventie in Vlaanderen? Opdracht Wat maakt het dat jouw sport veilig of gevaarlijk is? Je zou graag beter zicht willen hebben op je lichamelijke mogelijkheden en beperkingen, waar ga je te rade? Welke gegevens zijn nuttig om te registreren en waarom? Hoe is de visie op blessurepreventie in jouw sportclub uitgewerkt. Wie staat in voor wat? Geef concrete voorbeelden

Taak van de sportbegeleider Inzicht in: de balans tussen belasting en belastbaarheid de persoonsgebonden risicofactoren de omgevingsgebonden risicofactoren

Balans tussen belasting en belastbaarheid Belasting-belastbaarheidmodel Belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Ken het verschil tussen belasting en belastbaarheid Hou de balans in evenwicht Herken een verstoorde balans Hou rekening met de risicofactoren

Balans tussen belasting en belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Persoonsgebonden risicofactoren Leeftijd Geslacht Lichamelijke kenmerken (lichaams- samenstelling, lichaamsbouw, gewicht Lichamelijke fitheid en trainings- toestand Gezondheidstoestand (sporten met koorts, rugklachten, vroegere letsels) Mentaliteit en leefwijze (mentale ingesteldheid, pers. lichaamsverzorging, voeding) Omgevingsgebonden risicofactoren De sportbelasting (aard van de sport, niveau van de sportbeoefening, opbouw en intensiteit training) Persoonlijke uitrusting en materiaal (sportmateriaal, kledij en schoenen) Accommodatie Sporten buiten (weersomstandigheden, milieu,sporten op hoogte) Andere factoren ( spelregels en fairplay, ouders)

Persoonsgebonden risicofactoren Belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Persoonsgebonden risicofactoren Leeftijd Geslacht Lichamelijke kenmerken (lichaams- samenstelling, lichaamsbouw, gewicht Lichamelijke fitheid en trainings- toestand Gezondheidstoestand (sporten met koorts, rugklachten, vroegere letsels) Mentaliteit en leefwijze (mentale ingesteldheid, pers. lichaamsverzorging, voeding) Omgevingsgebonden risicofactoren De sportbelasting (aard van de sport, niveau van de sportbeoefening, opbouw en intensiteit training) Persoonlijke uitrusting en materiaal (sportmateriaal, kledij en schoenen) Accommodatie Sporten buiten (weersomstandigheden, milieu,sporten op hoogte) Andere factoren ( spelregels en fairplay, ouders)

Persoonsgebonden risicofactoren Leeftijd Van kleuter tot het jonge schoolkind (4 tot 7 jaar) Het schoolkind van 7 tot 11 jaar De adolescent (van 11 tot 18 jaar) De volwassene van 18 jaar De oudere sporter Ontwikkelingskenmerken ! Begeleidingstips !

Persoonsgebonden risicofactoren Geslacht Man Vrouw Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Persoonsgebonden risicofactoren Lichamelijke kenmerken Lichaamsamenstelling: tot welk type behoor je? Lichaamsbouw: hoe is je lichaamsbouw? Lichaamsgewicht: hoe ga je om met je gewicht? Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Persoonsgebonden risicofactoren Lichamelijke fitheid en trainingstoestand 5 basiseigenschappen (uithouding, kracht, lenigheid, snelheid, coördinatie) Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Persoonsgebonden risicofactoren Gezondheidstoestand Sporten met koorts Vroeger opgelopen letsels of ziekten Rugklachten Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Persoonsgebonden risicofactoren Mentaliteit- leefwijze Mentale ingesteldheid: Hoe ga je om met stress? Persoonlijke lichaamsverzorging: Waar moet je extra opletten? Voeding Wat zijn je voedingsgewoonten bij het sporten? Wat en wanneer drink je bij het sporten? Gebruik je voedingssupplementen? Hoe ga je om met alcohol, koffie, roken, drugs? Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Omgevingsgebonden risicofactoren Belastbaarheid (persoonsgebonden) Belasting (omgevingsgebonden) Persoonsgebonden risicofactoren Leeftijd Geslacht Lichamelijke kenmerken (lichaams- samenstelling, lichaamsbouw, gewicht Lichamelijke fitheid en trainings- toestand Gezondheidstoestand (sporten met koorts, rugklachten, vroegere letsels) Mentaliteit en leefwijze (mentale ingesteldheid, pers. lichaamsverzorging, voeding) Omgevingsgebonden risicofactoren De sportbelasting (aard van de sport, niveau van de sportbeoefening, opbouw en intensiteit training) Persoonlijke uitrusting en materiaal (sportmateriaal, kledij en schoenen) Accommodatie Sporten buiten (weersomstandigheden, milieu,sporten op hoogte) Andere factoren ( spelregels en fairplay, ouders)

Omgevingsgebonden risicofactoren De sportbelasting zelf Aard van de sport Niveau van de sportbeoefening Opbouw van de training Intensiteit van de training intensiteit/zwaarte duur aantal herhalingen aantal series pauzes duur en aard van de herstelfase Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Omgevingsgebonden risicofactoren Persoonlijke uitrusting en materialen Sportmaterialen Sportkleding Sportschoenen Aandachtspunten! Begeleidingstips! Ga naar 3.

Omgevingsgebonden risicofactoren Sportmaterialen Persoonlijke uitrusting Instrumentaal Bescherming

Omgevingsgebonden risicofactoren Sportkleding Vocht- en temperatuurregeling Ademen Goede pasvorm Voldoen aan de eisen van de sport

Omgevingsgebonden risicofactoren Sportschoenen Bescherming Steun Schokdemping Stabiliteit

Omgevingsgebonden risicofactoren Ondergrond Accommodatie Aandachtspunten! Begeleidingstips! Demping en veerkracht Contacttijd Vlakheid Stroefheid

Omgevingsgebonden risicofactoren Accommodatie Aandachtspunten! Begeleidingstips! Uitloopmogelijkheden Hinderlijke obstakels Rondslingerende sportzakken Onvoldoende of slechte verlichting Slechte verluchting Geen aafscheiding tussen de speelvelden Onverzorgde kleedkamers Combinatie sportzaal-cafetaria…

Omgevingsgebonden risicofactoren Sporten buiten Weersomstandigheden Het milieu Sporten op hoogte Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Omgevingsgebonden risicofactoren Andere factoren Spelregels en fairplay Ouders Aandachtspunten! Begeleidingstips!

Omgevingsgebonden risicofactoren Tot slot Een laatste opdracht