Risico’s en gevaren van techniek Hoofdstuk 7 Risico’s en gevaren van techniek

Risico’s en gevaren Gevaar: als (het gebruik van) een techniek nog onbekende schade kan veroorzaken Risico: betrouwbare kennis over Het type schade of negatieve effecten dat verwacht kan worden De kans op optreden van de schade met een bepaalde omvang risico = kans op een ongewenste gebeurtenis x het effect van die gebeurtenis

Zekerheid: het zeker weten dat een techniek een bepaald gevolg zal hebben en het kennen van de omvang van dat gevolg Onzekerheid: de gevolgen kunnen met een bepaalde waarschijnlijkheid voorspeld worden Onwetendheid: Onbekendheid van de gevolgen Onbekendheid van de kans dat bepaalde gevolgen optreden Onbetrouwbare en/of onvolledige kennis

Ethische aspecten risico’s en gevaren ontwerpen beroepscode wettelijke bepalingen Risicoanalyse betrouwbaarheid risicocommunicatie informeren of overtuigen recht geïnformeerd te worden en recht zelf te beslissen interpretatie: hoeveel informatie en hoe structureren beslissingen beslissingen nemen aan de hand van (impliciete) keuzes m.b.t. aanvaardbaarheid van risico

Aanvaardbaarheid risico’s en gevaren Rol van experts en uitkomsten risicoanalyse: A. perceptie van risico B. aanvaardbaarheid risico niet noodzakelijk rechtevenredig met uitkomst risicoanalyse C. ethische aanvaardbaarheid en risico’s D. rol van risico-expert en ingenieurs

A. Perceptie van risico risicoperceptie mede afhankelijk van: vrijwilligheid van het risico verwachtte voordelige effecten en verdeling maximaal optredende negatieve effecten en beheersbaarheid risico’s gerelateerd aan eigen werk lager inschatten dan andere risico’s nabijheid en zichtbaarheid risico’s wijze van presentatie van risico’s en gehanteerde risicomaat

B. Aanvaardbaarheid risico niet noodzakelijk rechtevenredig met uitkomst risicoanalyse niet alle risicoanalyses even betrouwbaar risico’s zijn vaak meerdimensionaal kleine kans op groot ongeluk niet even aanvaardbaar als grote kans op klein ongeluk risico vrijwillig nemen of ermee instemmen risicovolle activiteiten kunnen voordelen opleveren verschillende opties die hetzelfde bereiken eerlijke verdeeldheid risico’s

C. Ethische aanvaardbaarheid van risico’s ethische overwegingen: mate waarin diegene die risico lopen met het risico hebben ingestemd (‘informed consent’) mate waarin er tegenover het risico voordelen zijn, en mate waarin dezelfde voordelen niet op een andere manier bereikt kunnen worden mate waarin mensen gelijk behandeld worden met betrekking tot bepaalde risico’s en voordelen mate waarin risico’s en voordelen rechtvaardig (eerlijk) verdeeld zijn

D. Rol van risico-expert en ingenieurs Ingenieurs meebeslissen over aanvaardbaarheid van risico’s a.d.h.v.: 1. regulering door de markt 2. normstelling (door overheid) 3. risico-kosten-batenanalyse

1. Regulering door de markt mensen kunnen zelf beslissen welke risico’s ze willen lopen nadeel: consumenten vaak onvoldoende ingelicht over de risico’s en gevaren producten vaak risico’s voor anderen dan de koper vaak monopolies in de markt waardoor vrije marktwerking niet mogelijk is

2. Normstelling individueel risico groepsrisico risiconormen behandelen in beginsel iedereen gelijk (rechtvaardigheid) nadeel: in de praktijk normen niet in heel Nederland gelijk mensen mogen niet zelf bepalen welke risico’s ze acceptabel vinden (geen respect van autonomieprincipe) niet duidelijk hoe en op grond waarvan norm bepaald wordt natuurlijke standaarden gebleken voorkeuren uitgedrukte voorkeuren

3. Risico-kosten-batenanalyse maatschappelijke kosten voor risicoreductie uitzetten tegen maatschappelijk baten die risicoreductie oplevert alle gevolgen in geld uitdrukken nadeel: aanname dat kosten en baten objectief vast te stellen zijn leidt niet noodzakelijk tot een rechtvaardige verdeling (autonomie, gelijkheid, rechtvaardigheid en vrijwaringsrecht moeilijk alle mogelijke gevolgen te onderscheiden weinig aanmoediging tot ontwikkeling veilige technieken

Omgaan met gevaren techniekontwikkeling als experiment experimenten in de wetenschap voorzorgprincipe plicht tot monitoren van (mogelijke) negatieve gevolgen van een techniek financiële aansprakelijkheid voor eventuele negatieve gevolgen van een techniek

Verantwoordelijkheid ingenieurs ingenieurs dienen: hun taak technisch bekwaam uit te voeren binnen de maatschappelijk gemaakte afspraken zich bewust te zijn van het experimentele karakter van techniekontwikkeling bij te dragen aan het informeren van direct betrokkenen en derden over de mogelijke risico’s en gevaren van een techniek zich moreel verantwoordelijk te voelen voor de uitvoering en organisatie van technische projecten en de gevolgen van deze projecten na te denken over bijdragen aan de vereiste maatschappelijke veranderingen om vorige punten te verbeteren