Afvalverwerking in labo’s natuurwetenschappen Marc Verhaeghe Preventieadviseur T.I. Sint-Carolus, Sint-Niklaas Coördinerend preventieadviseur SG Sint-Nicolaas Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afval in de lessen natuurwetenschappen chemisch afval radioactief afval dierlijk afval Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Wetgeving Informatiebronnen Afvalverwijdering Tips Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval VLAREM II, afdeling 4.2.3 Emissienormen voor lozing in riolering pH tussen 6 en 9,5 t < 45 °C zvevende stoffen < 1 g/l extraheerbaar met petroleumether < 0,5 g/l lozing van gevaarlijke stoffen maximaal voorkomen emissiegrenswaarden voor laboratoria emissiegrenswaarden vastgelegd in milieuvergunning Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Lijst van gevaarlijke stoffen waarvan de lozing zoveel mogelijk moet voorkomen worden (bijlage 2C van VLAREM I) Organische halogeenverbindingen en stoffen waaruit in water dergelijke verbindingen kunnen ontstaan Organische fosforverbindingen Organische tinverbindingen Stoffen waarvan is aangetoond dat zij in of via het water een kankerverwekkende werking hebben Kwik en kwikverbindingen Cadmium en cadmiumverbindingen Persistente minerale oliën en uit aardolie bereide persistente koolwaterstoffen Persistente kunststoffen die in water kunnen drijven, zweven of die enig gebruik van het water kunnen hinderen. Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Lijst van gevaarlijke stoffen waarvan de lozing zoveel mogelijk moet voorkomen worden (bijlage 2C van VLAREM I) Zink Koper Nikkel Chroom Lood Selenium Arsenicum Antimoon Molybdeen Titaan Tin Barium Beryllium Boor Uranium Vanadium Kobalt Thallium Tellurium Zilver en verbindingen van deze stoffen Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Lijst van gevaarlijke stoffen waarvan de lozing zoveel mogelijk moet voorkomen worden (bijlage 2C van VLAREM I) Biociden en derivaten daarvan. Stoffen met een schadelijke werking op de smaak en/of geur van producten uit het water bestemd voor de mens, alsmede verbindingen waaruit dergelijke stoffen in het water kunnen ontstaan. Organische siliciumverbindingen die toxisch of persistent zijn en stoffen waaruit dergelijke verbindingen in het water kunnen ontstaan, met uitzondering van die welke biologisch onschadelijk zijn of die in water snel worden omgezet in onschadelijke stoffen. Anorganische fosforverbindingen en elementair fosfor. Niet-persistente minerale oliën en uit aardolie bereide niet-persistente koolwaterstoffen. Cyaniden, fluoriden. Stoffen die ongunstig inwerken op de zuurstofbalans, met name ammoniak, nitrieten. Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval VLAREM II, afdeling 4.2.3 Emissienormen voor lozing in riolering pH tussen 6 en 9,5 t < 45 °C zvevende stoffen < 1 g/l extraheerbaar met petroleumether < 0,5 g/l lozing van gevaarlijke stoffen maximaal voorkomen emissiegrenswaarden voor laboratoria emissiegrenswaarden vastgelegd in milieuvergunning Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen emissiegrenswaarden voor laboratoria (lozing in riolering) (bijlage 5.3.2 van VLAREM II) ondergrens pH 6.0 Sörensen bovengrens pH 9.5 temperatuur 45,0 °Celsius afmeting zwevende stoffen 10,0 mm zwevende stoffen 1000,0 mg/l detergent 15,0 petroleum ether extr. stoffen 500,0 vlampunt > 50,0 ° Celsius geurhinder afwezig Kjeldahl stikstof v.g.t.g mg N/l totaal cadmium 0,050 Cd/l kwik en verbindingen 0,010 mg Hg/l totaal arseen mg As/l Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval VLAREM II, afdeling 4.2.3 Emissienormen voor lozing in riolering pH tussen 6 en 9,5 t < 45 °C zvevende stoffen < 1 g/l extraheerbaar met petroleumether < 0,5 g/l lozing van gevaarlijke stoffen maximaal voorkomen emissiegrenswaarden voor laboratoria emissiegrenswaarden vastgelegd in milieuvergunning Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Informatiebronnen Etiketgegevens R50 tot R59 en eventueel gevarensymbool N WGK-code (D) WGK 3 : zeer watervervuilend WGK 2 : watervervuilend WGK 1 : licht watervervuilend (WGK 0 of nwg) : niet ingedeeld als watervervuilend Veiligheidsinformatieblad (MSDS) Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Info op het veiligheidsetiket Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Informatiebronnen Etiketgegevens R50 tot R59 en eventueel gevarensymbool N WGK-code (D) WGK 3 : zeer watervervuilend WGK 2 : watervervuilend WGK 1 : licht watervervuilend (WGK 0 of nwg) : niet ingedeeld als watervervuilend Veiligheidsinformatieblad (MSDS) Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Afvalverwijdering WGK 0 en kleine hoeveelheden WGK 1 verwijderen via gootsteen of restafval Let op: sommige van deze stoffen zijn onmengbaar met water en kunnen daarom niet verwijderd worden via de gootsteen Zuren en basen uit deze watergevarenklassen vooraf neutraliseren tot pH 6 - 9,5 Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval WGK 0 WGK 1 Actieve kool Aluminiumoxide Bariumcarbonaat Bariumsulfaat Calciumcarbonaat Lactose Stearinezuur Tin(IV)oxide Zetmeel Zwavel IJzer(II)oxide 1-Hexadecanol IJzer (poeder) … Ammoniumchloride Aceton Bariumchloride Calciumchloride Ethanol Chroom(III)chloride Ftaalzuur Natriumsulfaat Kaliumchloride Propaanzuur Glycerol IJzer(III)chloride Boorzuur Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Afvalverwijdering WGK 0 en kleine hoeveelheden WGK 1 verwijderen via gootsteen of restafval Let op: sommige van deze stoffen zijn onmengbaar met water en kunnen daarom niet verwijderd worden via de gootsteen Zuren en basen uit deze watergevarenklassen vooraf neutraliseren tot pH 6 - 9,5 Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Afvalverwijdering Afval met milieugevaarlijke stoffen laten ophalen door erkende afvalophaler (lijst: http://www.ovam.be/O001P007_LijstenWebService_myjahiasite/) Sommige gemeenten aanvaarden chemisch afval uit schoollabo’s als KGA Problemen: vervoer attest voor afvalophaling Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Opslag chemisch afval Hoeveelheden > 3 l in onbreekbare recipiënten (PE, PP) Grote hoeveelheden niet in leslokaal Lekbak voorzien Veiligheidsetiket Vanaf 50 l licht ontvlambare stoffen gelden strenge brandveiligheidsvoorschriften Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Chemisch afval Tips om afval te reduceren zoeken naar alternatieven met minder milieugevaarlijke stoffen experimenten uitvoeren met kleine hoeveelheden zelf vernietigen van afvalstoffen volume/gewicht van afval reduceren Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Radioactief afval KB van 20/7/2001 vanaf Klasse III: Controle door erkend controleorganisme (vb: Controlatom) Aangifte bij Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) Afvalverwijdering door NIRAS Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Radioactief afval Klasse IV (geen aangifteplicht) hoeveelheden radioisotopen onder vrijstellingsdrempel (vb: Th-232: 1 kBq, Ra-226 en U-238: 10 kBq) goedgekeurde toestellen met ingekapselde bronnen (vb: rookdetectoren) Klasse III beperkte hoeveelheden radioisotopen boven vrijstellingsdrempel Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Radioactief afval KB van 20/7/2001 vanaf Klasse III: Controle door erkend controleorganisme (vb: Controlatom) Aangifte bij Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) Afvalverwijdering door NIRAS Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Dierlijk afval Vlaams Besluit Dierlijke afvalstoffen (24/5/1995) dissectieafval = hoog-risicomateriaal (HRM) voor gebruik van dode dieren of delen ervan als studie- of dissectiemateriaal heeft de school een toelating van OVAM nodig (VVKSO heeft voor al haar scholen deze erkenning bekomen) vervoer van het materiaal van producent (slachthuis, slager) naar school moet gebeuren in lekvrije en afgedekte recipiënten; recipiënten en vervoermiddelen moeten schoon worden gehouden; de recipiënten moeten voorzien worden van een etiket met daarop vermeld de herkomst, de naam en aard van het dierlijk materiaal en de vermelding ‘niet voor menselijke consumptie’. Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen Dierlijk afval Vlaams Besluit Dierlijke afvalstoffen (24/5/1995) de school moet een register bijhouden met: de datum van ophaling het dierlijk afval; de naam van de producent (slachthuis, slager); hoeveelheid afgehaald materiaal en diersoort; de naam van de vervoerder; het afval moet na bewerking opgehaald worden door een erkend ophaler of vervoerder van HRM (melding binnen de 24u; ophaling binnen de 2 dagen na melding) (sommige gemeenten organiseren ophaling van HRM via containerpark) dierlijk afval moet in afwachting van ophaling afgedekt en lekvrij opgeslagen worden Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Infobronnen en nuttige adressen http://www.emis.vito.be/navigator (Vlaamse Navigator Milieuwetgeving) www.ovam.be http://www.ovam.be/O001P007_LijstenWebService_myjahiasite/ (lijst van erkende afvalophalers) http://www.milieueducatie.be/vlarempel/ (‘Vlarempel! Ik snap het’ – brochure) http://userpage.chemie.fu-berlin.de/~tlehmann/sicindex.html www.gevaarlijkestoffen.be Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen

Infobronnen en nuttige adressen Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) Ravensteinstraat 36 1000 Brussel tel: 02 289 21 11 info@fanc.fgov.be http://www.fanc.fgov.be Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen (NIRAS) Kunstlaan 14 1210 Brussel tel: 02 212 10 11 http://www.nirond.be/ http://www.fanc.fgov.be/nl/liens.htm (lijst erkende nucleaire controleorganismen) http://www.onderwijsinspectie.be/SO/indexso.htm (onderwijsinspectie met o.m. informatie over radioactieve bronnen op school) Afvalverwerking in de lessen natuurwetenschappen