Inleiding: Rechtvaardige Transitie Brugge, 21 september 2012 Green Workplaces Workshop 1 Tweekerkenstraat Brussel 02/ With the financial support of the European Commission

Breder perspectief: verschillende evoluties op economisch, ecologisch & maatschappelijk/sociaal vlak Begrippen die daarbij vaak terugkomen zijn “duurzaamheid”, “transitie”, “vergroening van de economie”, “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)”, “waardig werk” en “rechtvaardige transitie” ? waarom een transitie ? waarom economie verduurzamen / vergroenen ? Situering Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.1 Onduurzaam gebruik van grondstoffen Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.1 Onduurzaam gebruik van grondstoffen Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.1 Onduurzaam gebruik van grondstoffen Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.2 Afhankelijkheid van onduurzame energie Tweekerkenstraat Brussel 02/

Aan de huidige verbruikssnelheden en prijzen spreekt men over conventionele voorraden van 20 jaar voor olie 50 jaar voor aardgas 200 jaar voor steenkool  Prognoses worden jaarlijks bijgewerkt, maar aan de finaliteit verandert weinig.  Nieuwe reserves worden nog wel gevonden maar hun ontginning is veel kostelijker zodat de prijs zal blijven stijgen en de fossiele brandstoffen zichzelf uit de markt prijzen. 3. Redenen voor een transitie 3.2 Afhankelijkheid van onduurzame energie Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.3 De teloorgang van biodiversiteit Tweekerkenstraat Brussel 02/

Sinds 1970: 33% dierenbestand verdwenen 20% zeewierenbestand en mangrovegebied verdwenen 40% koraalriffen verdwenen Haagen-Dazs, de beroemde ijsproducent, sponsort een onderzoek naar bijensterfte.  Reden: zo’n 50% van de ingrediënten die smaak aan ijs verlenen, worden geproduceerd dankzij bestuiving door bijen. Verschillende smaken moesten verdwijnen wegens geen grondstof meer.  Een bewijs dat dit bedrijf zich heel bewust is van het gevaar op lange termijn van het verlies aan biodiversiteit, voor haar economische activiteit. 3. Redenen voor een transitie 3.3 De teloorgang van biodiversiteit Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.4 De Klimaatproblematiek Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.4 De Klimaatproblematiek Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.4 De Klimaatproblematiek Tweekerkenstraat Brussel 02/

3. Redenen voor een transitie 3.4 De Klimaatproblematiek Tweekerkenstraat Brussel 02/

Bevolkingsgroei 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Bevolkingsgroei 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Bevolkingsgroei en grondstoffen 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Bevolkingsgroei en energie 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Ongelijke verdeling van de welvaart Ongelijke verdeling van de welvaart (facts and figures) gecombineerd met een grote, snel groeiende bevolking in het zuiden met groeiende economische aspiraties Rijkste 2% van de volwassenen bezit meer dan de helft van de wereldwijde rijkdom, terwijl de armste helft van volwassenen maar 1% bezit. Inkomen: een groep van tien mensen, waarvan één persoon 99 dollar heeft en de rest 1 dollar 10% van de wereldbevolking bezit 85% van de rijkdom van de wereld. 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Fixatie op economische groei als bron van welvaart 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Fixatie op economische groei als bron van welvaart 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Fixatie op economische groei als bron van welvaart 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Fixatie op economische groei als bron van welvaart 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Fixatie op economische groei als bron van welvaart 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Fixatie op economische groei als bron van welvaart 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Verband tussen economische groei en toename van “levenstevredenheid” 3. Redenen voor een transitie 3.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Transitie = “grondig, maatschappelijk veranderingsproces van een oud naar een nieuw evenwicht” = ? overgang van een ecologisch onduurzame economie naar een ecologisch duurzame economie ? 4. Rechtvaardige Transitie 4.1 Concept Transitie Tweekerkenstraat Brussel 02/

Duurzaamheid Van Dale : ‘niet vergankelijk’ en iets ‘dat lang meegaat.’ Wereld ‘duurzaam’ als de huidige behoeften van de mensheid kunnen worden vervuld zonder de vervulling van de behoeften van toekomstige generaties in gevaar te brengen MVO Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is ”een continu verbeteringsproces waarbij ondernemingen vrijwillig op systematische wijze economische, milieu- en sociale overwegingen op een geïntegreerde manier in de gehele bedrijfsvoering opnemen, waarbij overleg met de stakeholders, of belanghebbenden, van de onderneming deel uitmaakt van dit proces”. 4. Rechtvaardige transitie 4.2 Concepten Duurzaamheid/ MVO Tweekerkenstraat Brussel 02/

Bruikbaarheid van deze concepten vandaag Alomtegenwoordigheid van het begrip duurzaamheid in beleidsnota’s, politieke debatten en diplomatieke kringen heeft tot conceptuele verwarring geleid. In het ecologische debat worden verschillende definities van duurzaamheid gehanteerd. “Greenwashing” Te weinig aandacht voor sociale aspect? 4. Rechtvaardige transitie 4.2 Concepten Duurzaamheid/ MVO Tweekerkenstraat Brussel 02/

DE NIET-ONDERHANDELBARE GRENS 4. Rechtvaardige transitie 4.2 Concepten Duurzaamheid/ MVO Tweekerkenstraat Brussel 02/ ha  2 ha Sept. 27, 2011 Earth Overshoot Day

Green economy-rapport UNEP 21/02/2011: De keuze voor een globale groene economie betekent geen verlies aan economische groei een investering van 2% van het BNP in 10 cruciale sectoren is een motor voor nieuwe economische groei die zorgt voor een netto aangroei van waardige jobs Een grotere investering in een groene economie is cruciaal voor het uitroeien van extreme armoede 4. Rechtvaardige transitie 4.2 Green economy – Rapport 2011 Tweekerkenstraat Brussel 02/

Een tienvoudige reductie in grondstofverbruik in de geïndustrialiseerde landen Duurzaam materialenbeheer, d.m.v. o Afvalpreventie o Ontwikkelen van nieuwe concepten/ ideëen. Bv. Cradle to Cradle 4. Rechtvaardige transitie 4.2 Duurzaam gebruik van grondstoffen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Urban Mining 4. Rechtvaardige transitie 4.2 Duurzaam gebruik van grondstoffen Tweekerkenstraat Brussel 02/

4. Rechtvaardige transitie 4.2 Inzetten op hernieuwbare energie Tweekerkenstraat Brussel 02/ Energie-efficiëntie moet maar liefst 130 maal groter worden Staat niet los van andere zaken, zoals duurzaam materialenbeheer, wonen, mobiliteit etc… Vooral: minder energie !

En andere energie… In essentie: alle energieproductie duurzaam maken Scenario CO2-arme EU 2050: “Roadmap 2050” 80% reductie in CO2 uitstoot = (technisch) haalbaar Investering van 270 miljard € kan 320 miljard € besparen (jaarlijks) Kan tegen 2020 al 1,5 miljoen extra jobs opleveren Meer klimaatambitie kan Belgische werkloosheid met 2% doen dalen Slechts kleine impact op prijs van electriciteit (!) 4. Rechtvaardige transitie 4.2 Inzetten op hernieuwbare energie Tweekerkenstraat Brussel 02/

Landbouw verduurzamen Meer bescherming van waardevolle natuurgebieden Bescherming oceanen Opnemen van economische waarde biodiversiteit in begroting Bestrijden schadelijke exoten Climate Change bestrijden, want ook dit is een grote oorzaak van de achteruitgang van soorten 4. Rechtvaardige transitie 4.3 Biodiversiteit beschermen Tweekerkenstraat Brussel 02/

In 2100 zou de CO2-uitstoot van wat onze economie voortbrengt, minder dan 0 moeten zijn, negatief dus STAVAZA Klimaattop in Durban, einde 2011 – weinig echte vooruitgang 4. Rechtvaardige transitie 4.4 De klimaatproblematiek Tweekerkenstraat Brussel 02/ Bron: Aviel Verbruggen

Wat moet er gebeuren? Bevolkingsgroei stoppen (?) Ongelijke verdeling van de welvaart wegwerken (?) Loskoppelen economische groei van milieu- impact (?) Economische groei zelf in vraag stellen (vb. Tim Jackson – Prosperity without growth) (?) 4. Rechtvaardige transitie 4.5 Verwante problemen Tweekerkenstraat Brussel 02/

Wat moet er gebeuren? Groene economie = groene jobs ?! 4. Rechtvaardige transitie 4.6 Transitie en arbeid Tweekerkenstraat Brussel 02/

Wat? 2 benaderingen: 1.Jobs in de eco-industrie 2.UNEP: “jobs in landbouw, industrie, bouw, installatie en onderhoud, en ook technische, wetenschappelijke, en dienstactiviteiten die een substantiële bijdrage leveren aan de verbetering van de toestand van het leefmilieu. “  veel breder 4. Rechtvaardige transitie 4.7 Nieuwe Groene Jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

4. Rechtvaardige transitie 4.7 Nieuwe Groene Jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/ “Eco-industrie”Andere (bredere def. UNEP) Waterzuivering Afvalbehandeling en recyclage Bodemsanering Hernieuwbare energie- productie Onderzoek & Ontwikkeling (R&D) Natuurbescherming en –beheer Consultancy Openbaar vervoer Auto-industrie: zuinige auto’s Renovatie van huizen Basismaterialen op basis van gerecycleerde grondstoffen Biologische landbouwers Deel van bosbouw

Voorbeelden Group Machiels (voor de nieuwe activiteiten) o Ecologische bouwmaterialen o Wieken van windmolens o Sanering van bestaande stortplaatsen met recyclage en doorverkoop van bruikbare materialen Ecopower o Gedecentraliseerde, duurzame energieproductie o Coöperatieve vennootschap CO2logic berekent, reduceert en compenseert de CO2- voetafdruk van overheden, organisaties en particulieren 4. Rechtvaardige Transitie 4.7 Nieuwe Groene Jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

Wat? Veel moeilijker om te definiëren en te kwantificeren dan de eco-sector o meer openbaar vervoer woon-werk o meer telewerk o productie van AAA-koelkast / lage emissie- auto /... o toeleveranciers De grens tussen grijs en groen is soms vaag ‘Groene gehalte’ van een job is dynamisch en variabel (technologie) 4. Rechtvaardige Transitie 4.8 Vergroening van bestaande jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

Voorbeelden Volvo Gent: project met VITO om assemblagelijn + toeleveranciers klaar te maken voor de productie van de electrische wagen Umicore Hoboken: lange weg afgelegd van notoire vervuiler in Hoboken tot voorloper op vlak van recyclagetechnologie van metalen Desso: eerste C2C bedrijf in België Bostoen: bouwt sinds kort enkel nog passiefhuizen Colruyt: energiebesparing, CO2 neutraal, BIO-planet,... E-max: recyclage i.p.v. nieuwe materialen, zonnepanelen, materialengebruik, Rechtvaardige Transitie 4.8 Vergroening van bestaande jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

Winnaars en verliezers Verliezers zijn onvermijdelijk = ook zo in normale economische transities/ (r)evoluties Er zullen ook winnaars en verliezers zijn als we niet pro-actief aan vergroening werken o grondstoffentekorten o energie-intensieve activiteiten/producten worden te duur Probleem stelt zich vooral bij intersectorale verschuivingen op korte termijn  hoe wordt een arbeider op een boorplatform een windmoleninstallateur op zee? Netto-resultaat over alle sectoren = neutraal of positief 4. Rechtvaardige Transitie 4.9 Creatie en vernietiging van Jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

Winnaars en verliezers? “Het gaat niet noodzakelijk over sectoren, maar eerder over bedrijven binnen sectoren. Ook in de toekomst zal de chemische sector cruciaal blijven, maar die zal meer “groene” chemie moeten maken, met meer natuurvriendelijke producten.” “De uitdaging voor vakbonden is om de bedrijfsstrategieën in vraag te kunnen stellen, om te verzekeren dat deze bewegen in een richting die gelinkt blijft aan R&D en innovatie, en dus een toekomst heeft.” “Dat zijn de vragen die we als vakbonden, als vakbondsafgevaardigden, moeten blijven stellen. En dan gaat het wel degelijk over het verdedigen van de middellange en langetermijnbelangen van onze leden.” - Judith Kirton-Darling, confederaal secretaris van het Europees Vakverbond 4. Rechtvaardige Transitie 4.9 Creatie en vernietiging van Jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

Green job = niet noodzakelijk “decent job” 4. Rechtvaardige Transitie 4.10 Groene Jobs en waardig werk Tweekerkenstraat Brussel 02/

Combinaties van groen en waardig werk 4. Rechtvaardige Transitie 4.10 Groene Jobs en waardig werk Tweekerkenstraat Brussel 02/

Vakbondsthema? Planet People Profit 4. Rechtvaardige Transitie 4.10 Groene Jobs en waardig werk Tweekerkenstraat Brussel 02/

‘Goed’ voorbeeld: Unilever 4. De Transitie naar Groene Jobs 4.10 Groene Jobs en waardig werk Tweekerkenstraat Brussel 02/

Maar... unilever, not as clean as it claims 4. De Transitie naar Groene Jobs 4.10 Groene Jobs en waardig werk Tweekerkenstraat Brussel 02/

Rechtvaardige Transitie = overgang van een ecologisch, economisch en sociaal onduurzame economie naar een ecologisch, economisch en sociaal duurzame economie Overgang = geleidelijk ≠ revolutie, maar moet wel snel gebeuren ! Resolutie 2e wereldcongres van het Internationaal Vakverbond,Vancouver juni 2010: ‘strijd tegen klimaatverandering via duurzame ontwikkeling en een rechtvaardige transitie.’:  Punt 2.: “...Vakbonden moeten een centrale rol spelen bij die unieke transformatie.” 4. Rechtvaardige Transitie 4.11 Concept Rechtvaardige Transitie Tweekerkenstraat Brussel 02/

Enorm potentieel van een succesvolle, rechtvaardige transitie voor de creatie van groene banen en waardig werk: nieuwe banen anticiperen op verlies en verandering van jobs bescherming van de meest kwetsbaren Sociale en arbeidsdimensie van de strijd tegen klimaatsverandering moet ten volle aangekaart worden door institutionele participatie van vakbonden aan de planning en invoering van maatregelen op de werkplek, op sectoraal, nationaal en internationaal niveau m.b.t. sensibilsering over het belang van die maatregelen 4. Rechtvaardige Transitie 4.12 Rechtvaardige Transitie en Groene Jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

verbetering van de competenties beroepsopleiding en andere maatregelen om mensen die hun werk verliezen nieuw werk te geven een adequate sociale bescherming investeren in koolstofarme technologieën sociale dialoog gendergelijkheid ! belang van groenewerkplekprojecten door vakbonden ! 4. Rechtvaardige Transitie 4.12 Rechtvaardige Transitie en Groene Jobs Tweekerkenstraat Brussel 02/

Een transitie zal er hoe dan ook komen, de vraag is alleen of we nu de keuze maken voor een rechtvaardige transitie of ons schikken in de gevolgen van de niet-gekozen transitie Alle (technologische) oplossingen zijn - in principe - beschikbaar én uitvoerbaar, maar de uitdagingen zijn enorm Transitie naar een duurzame economie mo et ecologisch, economisch en sociaal duurzaam worden Voor een omschakeling naar Groene jobs als belangrijk element van de transitie zijn een aantal zaken van belang: o er zullen jobs bijkomen en verloren gaan o er zal een verschuiving in gevraagde competenties plaatsvinden o de kwaliteit van de GJ zal bewaakt moeten worden (!) Een breed draagvlak is onontbeerlijk 4. Rechtvaardige transitie 4.12 Samengevat Tweekerkenstraat Brussel 02/