Vlaams Parlement – Commissie Binnenlands Bestuur 1 juni 2010 – Instituut voor de Overheid Prof. Dr. Geert Bouckaert Dr. Joris Voets Dries De Herdt Strategische visie op de interne staatshervorming

Probleemdefinitie ProbleemclustersConcreet Structurele problemen-Te veel bestuurslagen -Te veel semi-bestuurlijke circuits -Beperkte draagkracht lokale besturen Bevoegdheidsproblemen-Niet homogene pakketten -Te veel gekoppelde dossiers -Versnipperde verantwoordelijkheid Procesproblemen-Te lange ketens -Gebrekkig ketenbeheer

Oplossingsstrategieën Document/auteursStructurele oplossing Bevoegdhei ds- oplossing Procesoplossing Rapport CabusStadsregio’sProvincievrij Rapport Voets/Wayenbergh Kader voor interbestuurlijke samenwerking Regeringsverklaring o.a. Twee lagen logica Gesloten takenpakket provincies Administratieve vereenvoudiging Advies VLABESTRegioscreening Commissie Berx/Sauwens Inkorten investeringsdoorlooptijd

Welke ambitie? Procesoplossingen en/of Bevoegdheidsoplossingen en/of Structuuroplossingen

Kader interne staatshervorming Doelstellingen VIA 2020 Rapport commissie efficiënte en effectieve overheid 2009 Regeerakkoord Beleidsnota Binnenlands bestuur en stappenplan VLABEST-advies

Geen kerntakendebat bis Interne staatshervorming ≠ kerntakendebat KerntakendebatInterne staatshervorming OpzetBreed debat over bestuurlijke indeling Inkorten van punctuele beleidsketens per beleidsdomein WerkwijzeAfweging tussen bestuurslagen op basis van ideologische principes Zoeken naar de geschikte architectuur voor de uitvoering van bestaande en toekomstige activiteiten vanuit het streven naar een slagkrachtige overheid DoelBevoegdheidsherverdelingΣt+1 < Σt

Open onbeperkt Gesloten beperkt Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd

Open onbeperkt Gesloten beperkt Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Vlaams autonomie Provinciale autonomie Gemeentelijke autonomie Intercommunales voor streekontwikkeling Politiezones Brandweerzones Medebewind Gedeconcentreerde diensten Andere intercommunales Semi-bestuurlijke circuits Agentschappen

Open onbeperkt Gesloten beperkt Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Intercommunales voor streekontwikkeling … Politiezones Brandweerzones … + Differentiatie + Labofunctie - Coördinatieproblemen (overlappingen enz.) + Uniformiteit + Specialisatie - Risico op bestuursblindheid + Politiek primaat + Aanspreekbaarheid + Draagvlak - Politisering + Professionaliteit - Beperkte aanspreekbaarheid Vlaams autonomie Provinciale autonomie Gemeentelijke autonomie Medebewind Gedeconcentreerde diensten Andere intercommunales Semi-bestuurlijke circuits Agentschappen …

Open onbeperkt Gesloten beperkt Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Vlaamse autonomie Provinciale autonomie Gemeentelijke autonomie Intercommunales voor streekontwikkeling Politiezones Brandweerzones Feitelijke percentage versus normatief percentage % ? Medebewind Gedeconcentreerde diensten Andere intercommunales Semi-bestuurlijke circuits Agentschappen

Enkele cijfers... Aantal gemeenten308 Aantal intercommunales63 opdrachthoudende verenigingen 28 dienstverlenende verenigingen Projectverenigingen? Interlokale verenigingen? (2008) Aantal semi-bestuurlijke circuits Variërend tussen de 370 en de 600 Aantal gedeconcentreerde diensten Meer dan 65 Politiezones118 politiezones (2008) BrandweerzonesNaar 19?

Illustratie van bevoegdheidsverdeling VlaamsProvinciaalLokaal Ruimtelijke ordening xxx Jeugdxxx Sportxxx Beheer van waterlopen xxx

Voorbeeld van transfers VlaamsProvinciaalLokaal Beleidsketen 1+-- Beleidsketen 2-+- Beleidsketen 3--+

Essentie Inkorten van beleidsketens en wegwerken van dubbel beleid met als resultaat: Σ t+1 < Σ t

Schrappen, verschuiven en clusteren Schrappen  Schrappen van overbodige activiteiten  Schrappen van overbodige stappen in procedures Verschuiven  Transfers van activiteiten tussen overheidsniveaus (Σt+1 < Σt) Clusteren  Vereenvoudiging van de interveniërende bestuurslagen  Samenvoegen van activiteiten en structuren

Te hanteren principes (slagkrachtige overheid) Besparingen (Zuinigheid) Optimaliseren van de ratio input/output (Efficiëntie) Verbeteren van dienstverlening en beleid (Kwaliteit en effectiviteit) Verhogen van de transparantie Responsabiliseren van het politiek en ambtelijk niveau (Politiek primaat en Legitimiteit) Verminderen van administratieve overlast (Administratieve vereenvoudiging)

Open onbeperkt Gesloten beperkt Niet rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Rechtstreeks democratisch gelegitimeerd Doelmatigheid en democratie Principes uitgezet

Historisch voorbeeld: wegenonderhoud Probleemstelling: Het beheer van de wegen gespreid over 3 overheidsniveaus zorgde voor coördinatieproblemen (bv. 3 strooiwagens) en gebrek aan aanspreekbaarheid bij gebrekkig onderhoud Oplossing: Transfer van provinciale wegen naar het Vlaams Gewest en naar de gemeenten Succesfactor: Niet opgelost volgens de filosofie van het kerntakendebat, maar volgens de filosofie van de interne staatshervorming

Historisch voorbeeld: wegenonderhoud Gewestwegen Provinciewegen Gemeentewegen Probleempunten - Gebrek aan efficiëntie - Gebrek aan coördinatie - Gebrek aan aanspreekbaarheid

Historisch voorbeeld: wegenonderhoud Gewestwegen Gemeentewegen + Toename efficiëntie + Verhoogde coördinatie + Grotere aanspreekbaarheid - ?  Oplossingsstrategie: Transfer van provinciale wegen naar het Vlaams Gewest en naar de gemeenten

Voorbeeld vandaag (1): Beheer recreatiedomeinen Probleemstelling: Het beheer van recreatiedomeinen is verspreid over 3 overheidsniveaus. Deze spreiding is niet overal efficiënt en weinig gecoördineerd. De schaal van de domeinen overstijgt soms de draagkracht van de beherende overheid.

Voorbeeld vandaag (1): Beheer recreatiedomeinen Vlaamse recreatiedomeinen Provinciale recreatiedomeinen Gemeentelijke recreatiedomeinen Probleempunten - Gebrek aan efficiëntie - Gebrek aan coördinatie

Voorbeeld vandaag (2): Aanleg van bovenlokale fietspaden Probleemstelling: Voor de aanleg van fietspaden op het Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFF) ontvangen lokale besturen een subsidie van 40% via de Vlaamse overheid en 40% via de provincies (een euro voor een euro).

Voorbeeld vandaag (2): Aanleg van bovenlokale fietspaden 40% Vlaamse subsidiëring 40% provinciale subsidiëring Aanleg fietspaden i.k.v. BFF Probleempunten - Administratieve overhead - Langere procedures - Gebrek aan efficiëntie

Voorbeeld vandaag (2): Aanleg van bovenlokale fietspaden 80% provinciale subsidiëring Aanleg fietspaden i.k.v. BFF + Bezuiniging door minder administratieve overhead + Kortere procedures + Toename efficiëntie - Kwaliteit dient bewaakt te worden (via PAC) - Aansluiting tussen provinciale netwerken  Vrije denkoefening: Overdracht van het fietsfonds naar de provincies. De provinciale auditcommissie (PAC) staat in voor een objectieve kwaliteitstoets

Voorbeeld vandaag (3): Mantelzorgfinanciering Probleemstelling: In het kader van de betoelaging van mantelzorg zijn zowel de Vlaamse overheid, de provinciale overheden als de lokale overheden betrokken. Via de Vlaamse zorgverzekering kunnen zorgbehoevenden een vergoeding krijgen voor mantelzorg. Daarnaast keren sommige provincies en sommige gemeenten premies uit volgens zelf vastgestelde voorwaarden.

Voorbeeld vandaag (3): Mantelzorgfinanciering Vlaamse zorgverzekering Provinciale mantelzorgpremies Lokale mantelzorgpremies Probleempunten - Gebrek aan transparantie - Gebrek aan efficiëntie door overlap - Gebrek aan coördinatie van het aanbod - Rechtsongelijkheid tussen gemeenten en provincies - Mogelijke lacunes

Voorbeeld vandaag (3): Mantelzorgfinanciering Vlaamse zorgverzekering + Verhoogde transparantie + Grotere efficiëntie door minder overlap + Schaalvoordeel + Gelijke behandeling - Cliëntgerichtheid?  Vrije denkoefening: Lokale en provinciale zorgpremies schrappen en toevoegen aan de Vlaamse zorgverzekering

Probleemdefinitie bis ProbleemclustersConcreet Structurele problemen-Te veel bestuurslagen -Te veel semi-bestuurlijke circuits -Beperkte draagkracht lokale besturen Bevoegdheidsproblemen-Niet homogene pakketten -Te veel gekoppelde dossiers -Versnipperde verantwoordelijkheid Procesproblemen-Te lange ketens -Gebrekkig ketenbeheer

Drie ingangen naar hervorming

Succes- en faalfactoren Politieke noodzaak om op alle bestuurslagen + en – te hebben Platform waarop op een transparante manier som Σt+1 < Σt kan uitgeschreven worden Alle bestuurslagen zijn bereid om over substantiële zaken te spreken en niet over details (substantiële pakketten) Aantoonbare meerwaarde voor burgers/bedrijven/gebruikers