Opgeblazen ego’s in behandeling Prof. Wim Slot ACK-Symposium Korte lontjes en opgeblazen ego’s Amsterdam 27 februari 2007

Wat gebeurt hier?

Zelfwaardering is iets anders dan narcisme

Zelfwaardering: mate waarin iemand zichzelf als een waardevol persoon in relatie tot anderen beschouwt (Harter)

Narcisme: het overdrijven van je talenten en je prestaties, het vragen van aandacht, bewondering en een speciale behandeling. Narcisten zijn weinig empatisch, gebruiken anderen en vragen zich -merkwaardig genoeg - voortdurend af wat anderen van hen denken. (Thomaes)

Thomaes (2007) agressie narcisme hoge zelf-waardering lage zelf-waardering laag hoog narcisme 163 SCHOLIEREN (54% JONGENS) 10 - 13 JAAR

GEEN SCHAAMTE SCHAAMTE Thomaes (2007) GEEN SCHAAMTE SCHAAMTE hoge zelf-waardering agressie lage zelf-waardering laag hoog laag hoog narcisme 163 SCHOLIEREN (54% JONGENS) 10 - 13 JAAR

Implicaties voor behandeling Differentiëren tussen zelfwaardering en narcisme Doelen formuleren die adequaat zelfwaarde-gevoel bevorderen Bejegening, feedback en instructie richten op deze doelen

Differentiëren tussen zelfwaardering en narcisme In veel gezinnen en behandelingssettings ontbreekt positieve feedback Behandelaars proberen dat om te buigen om zelfwaardering bij het kind te vergroten Maar, niet iedere positieve feedback is goed.

Infantiliserende feedback: “High how are you today?” “I like your tie” “How are we all feeling today?” Infantiliserende feedback leidt niet tot grotere zelfwaardering en werkt averechts bij ‘opgeblazen ego’s

Ongedifferentieerde feedback, op de kaart staat niets om trots op te zijn. Kaart van: Marjan verdiende privileges: spelcomputer, buitenshuis Punten verdiend voor: par punten kwijtgeraakt door: par 500 Opgestaan W 500 Ontbijttaak H 1000 Naar school H 1000 Middagtaak W 1000 tafelgesprek W 500 kamer netjes W 500 kaart bijgehouden M 5000 Totaal verdiend Totaal kwijt

Beter: Gedifferentieerde feedback Kaart van: Marjan verdiende privileges: spelcomputer, buitenshuis Punten verdiend voor: par punten kwijtgeraakt door: par 500 Opgestaan W 500 kamer niet op slot H 500 Ontbijttaak snel klaar H 500 laat thuis zonder melden W 500 Naar school H Belangrijke dingen gezegd over school W 1000 Thea geholpen bij taak W 500 kamer netjes W 1000 ruzie met P goedgemaakt M 5000 Totaal verdiend 1000 Totaal kwijt

Ontwikkelingsgericht Formuleer doelen die zelfwaardering bevorderen en die niet leiden tot versterking van narcistische gevoelens Ontwikkelingsgericht Toegespitst op ontwikkelingstaken die op dat moment actueel zijn Volgens het Vygotsky: in het gebied van de proximale ontwikkeling. ".

Ontwikkelingsgericht: kijk of kind voldoende voldoende vaardigheden heeft om ontwikkelingstaken te vervullen ontwikkelingstaken vaardigheden

kinderen ontwikkelingstaken: vaardigheden: (voorbeelden) Cicchetti & Lynch, 1995 ontwikkelingstaken: vaardigheden: (voorbeelden) Fysiologische regulatie Slikken, adequaat op prikkels reageren, slaap / waak ritme opbouwen Motorische ontwikkeling Fles vast houden, rollen, kruipen, lopen fijnere motorische vaardigheden Affectregulatie en differentiatie gevoelens herkennen, een naam geven Vorming gehechtheidsrelaties Opvoeder gebruiken als veilige basis, ouder aankijken, Vorming van een autonoom zelf Zelf initiatieven nemen, exploreren, contactleggen met andere kinderen Symbolische ontwikkeling Woorden leren, napraten. ‘Alsof-spel’ met stimulerend speelgoed spelen Verwerking van sociale informatie Nieuwsgierig naar wat een ander , bedoelt, vraag stellen relaties met leeftijdgenootjes Spelletjes doen met anderen, simpele conflicten aangaan / oplossen Functioneren op school Luisteren, een tijdje stil zitten

AdolescentenSlot & Spanjaard (2000) ontwikkelingstaken: vaardigheden: (voorbeelden) autonomie t.o.v. ouder(s) ‘geven en nemen’ in discussies met ouders Onderwijs/werk Stage lopen/ kiezen voor studie Vrije tijd Hobby kiezen, plannen van vrije tijd Woonsituatie eigen huishouden opbouwen Omgaan met autoriteit Op zelfbewuste wijze gezag dulden, onderhandelen Gezondheid Gerichte keuzes bij eten en drinken, risico’s op letsel inschatten Lichaam/uiterlijk Ontspannen zijn als je bekeken wordt Soc. contacten/vriendschappen. Iets voor de ander doen, vertrouwen tonen Intimiteit, seksualiteit Versieren, aanvoelen welke intimiteit de ander wenst

veerkracht Zelfvertrouwen Positief temperament IQ Goed Uiterlijk

te makkelijk te moeilijk Vygotskys gebied van de proximale ontwikkeling: doelen, instructie en feedback hebben betrekking op ontwikkelingen waar het kind ‘net’ aan toe is. Met enige inspanning haalbaar, maar niet te makkelijk te makkelijk te moeilijk

Zowel doelen die te makkelijk zijn als te moeilijke doelen kunnen tot schaamte (en dus ook agressie) leiden. Zeker bij Narcissus. te makkelijk te moeilijk

te makkelijk te moeilijk Ga op zoek naar de taken en vaardigheden waar veranderingen kunnen / zullen plaatsvinden die voor het kind van belang zijn te makkelijk te moeilijk

ontwikkelingstaken: vaardigheden: (voorbeelden) autonomie t.o.v. ouder(s) ‘geven en nemen’ in discussies met ouders Onderwijs/werk Stage lopen/ kiezen voor studie Vrije tijd Hobby kiezen, plannen van vrije tijd Woonsituatie eigen huishouden opbouwen Omgaan met autoriteit Op zelfbewuste wijze gezag dulden, onderhandelen Gezondheid Gerichte keuzes bij eten en drinken, risico’s op letsel inschatten Lichaam/uiterlijk Ontspannen zijn als je bekeken wordt Soc. contacten/vriendschappen. Iets voor de ander doen, vertrouwen tonen Intimiteit, seksualiteit Versieren, aanvoelen welke intimiteit de ander wenst

Schaamte en agressie Agressief gedrag dat de jeugdige geen enkel voordeel lijkt op te leveren: vaak wordt het schaamte element over het hoofd gezien.

Schaamte en agressie in groepen Behandelingsvormen in groepen bevatten (onbedoeld?) elementen die schaamte opwekken Verwijzingen naar ongemakkelijke bijverschijnselen van rijping Verwijzingen naar iemands afkomst Vernederende instructies Geen (eervolle) uitweg bieden uit ongemakkelijke of conflictueuze situaties. Als jongeren toegeven of inbinden: suggereren dat ze dat doen omdat het van ‘de leiding’ moet

Interventies bij agressieve incidenten in groepen* Benadrukken van controle en zelfwaarde, voorkomen van schaamte Controle: “jij bepaalt wat er nu gaat gebeuren” Zelfwaarde: “Ik snap dat je boos bent. Dat respecteer ik” Voorkomen van schaamte door ‘toeschouwers’ weg te sturen, of door getuigen van het incident naderhand in te praten, of als de jeugdige die agressief was terugkomt in de groep, de groep eerst voorbereiden en instrueren. *Slot & Spanjaard (2003)

3 kernzinnen* “Jij kunt het” “Jij bent belangrijk” “Jij hebt goede ideeën” *: Chamberlain & Bank

Behandeling van ernstig antisociaal gedrag Behandeling van ernstig antisociaal gedrag. Voorbeeld: Functional Family Therapy (FFT)

Functional Family Therapy Sexton& Alexander 2003 Ouders en kinderen leren: Nieuwe betekenis geven aan: conflicten, intenties, emoties en handelingen Vaardigheden leren om risico’s te verminderen en protectieve factoren te mobiliseren Vaardigheden om probleemsituaties het hoofd te bieden Het toepassen van deze vaardigheden in andere situaties en op latere tijdstippen Weten wat te doen tijdens terugval Gebruikmaken van netwerk en steun in de buurt

FFT hanteert een fasering maak probleemgedrag van het kind tot een onderwerp dat het gezin aangaat. (family issue)

Wat gebeurt hier?