Flow als sturingsprincipe Project Stedelijk Lyceum Enschede Vijf teams als voorhoede voor een nieuwe manier van sturen, waarbij de werkenergie van de docent(e) een heel belangrijk vertrekpunt vormt

Nulmeting werkenergie Project Stedelijk Lyceum Enschede Analyse van: Effectiviteit ureninzet Ziekteverzuim Vertrouwen tussen de medewerkers onderling Gebruik van elkaars kwaliteiten en kennis Leiderschap/ondernemerschap Verantwoordelijkheidsgevoel Besef van autonomie We hebben een kwantitatieve analyse gedaan van de bestaande situatie op Kottenpark en Zwering m.b.t. effectiviteit ureninzet en ziekteverzuim in de periode 1 januari tot 1 juni 2011. Op basis van de WEM (WerkEnergieMeter) hebben we per team een kwalitatieve analyse opgesteld waar we ingaan op vertrouwen tussen de medewerkers onderling gebruik maken van elkaars kwaliteiten en kennis leiderschap/ondernemerschap bij medewerkers verantwoordelijkheidsgevoel besef van autonomie   De totaalanalyse op basis van metingen geeft inzicht in de belemmeringen in de arbeidsproductiviteit van de teams. Reflectie van deze analyse met een expertteam (incl. TNO en de P&O medewerkers) doen we in september.

…onder invloed van FLOW 2. Het principe van FlOW Productiviteit… +10 F L O W Boven zichzelf getild worden + 5 Positieve werk-energie 100 Balans Negatieve werk-energie - 5 actieve tegenzin Uit groot internationaal onderzoek van The Gallup Organization onder 198.000 medewerkers blijkt dat slechts 20% van de mensen vindt dat gebruik wordt gemaakt van hun sterke punten. Het menselijk potentieel wordt onderbenut. Door dat beter te benutten is een forse verhoging van de arbeidsproductiviteit te verwachten. Deze algemene constatering voor arbeidsorganisaties is in het bijzonder relevant in het onderwijs. In het artikel “De school als gelukmachine” wordt uiteengezet welke mechanismen in de organisatie er toe leiden dat mensen ‘verdrietig’ worden. Het werken neemt vooral energie en dit wordt onvoldoende gecompenseerd door energiegevers. Het leraarschap kampt met een imagoprobleem omdat het een moeilijk vak is in vaak moeilijke omstandigheden. In: Buckingham en Clifton: “ontdek je sterke punten” Spectrum 2002 In: Eerenbeemt, vd en Ephraim: “De school als gelukmachine”, In: “van 12 tot 18”, dec. 2010 …onder invloed van FLOW Uitgedrukt als ‘positieve werkenergie’ - 10

Geen kans op flow door disbalans energievreters en –gevers: lage productiviteit In de samenwerking, organisatie van werk, taken, materialen, gebouw, persoonlijke effectiviteit loopbaanmogelijkheden, sociale steun, resultaten, coaching door collega’s, leidinggevenden, goede teamsfeer, duidelijkheid in verwachtingen, autonomie, betrokkenheid bij besluitvorming, feedback op functioneren, etc. geen grip op de eigen situatie, werkdruk, lastige omgang met leerlingen en ouders, rolconflicten, niet goed functionerende computers, slechte roosters, geluidsoverlast, etc. docent Geen flow Energiegevers In de samenwerking, organisatie van werk, taken, materialen, gebouw, persoonlijke effectiviteit

Kans op flow door balans energievreters en –gevers docent Flow energievreters energiegevers De kern van de aanpak op het Stedelijk Lyceum bestaat er uit dat medewerkers door een projectgroep ondersteund worden om hun eigen Flow te managen en dat de organisatie hen faciliteert, adviseert en stimuleert. De sturing van de organisatie past zich m.a.w. zodanig aan dat mensen in hun kracht gezet worden, zowel individueel als in hun onderlinge samenwerking: sturen op Flow! Een stuurgroep begeleidt dit proces.

Flow als sturingsprincipe Project Stedelijk Lyceum Enschede + Flowgebied angst Taken verveling Het gaat dus om het keren van het tij door het zelf vinden van de juiste combinatie van taken en kennis in een team van docenten, hierop ga je sturen. - - + kennis

Project Stedelijk Lyceum Enschede Het project werkt met de volgende doelstellingen: Personeel rechtstreeks invloed geven op de organisatie van het onderwijs Ontwikkelen nieuwe vorm van faciliterend leidinggeven Verhogen arbeidsproductiviteit Verhogen verantwoordelijkheid personeel voor het op peil houden van eigen werkenergie Ontwikkelen van een overdraagbare methodiek voor scholen in Nederland.

Benoemen en integreren Groot effect FOCUS VAN ACTIE! Benoemen en integreren Weinig invloed Veel invloed vanuit Wat valt daarin door jullie als teamleiders te beinvloeden? Met welk effect? Klein effect

Project Kottenpark Het plan van aanpak richt zich de komende maanden op: Specifiekere inzet van mentoren o.b.v. uitkomsten WEM, waarbij ze beter gebruik maken van elkaars kwaliteiten en efficiënter werken. Er is voor komend schooljaar een corridor in het rooster gemaakt voor het mentoraat, dit schept veel mogelijkheden voor een specifiekere inzet van mentoruren en betere samenwerking tussen mentoren. Kottenpark Het mentorenteam Kottenpark heeft onder Ferds begeleiding enkele sessies doorgemaakt die gingen over hun eigen werkenergie, over hun FLOW. Dit heeft geleid tot een plan van aanpak. Dit rapport is daarvan een weergave. Een aantal opmerkingen vooraf van mijn kant. Teamontwikkeling Kottenpark werkt niet met een teamstructuur. Het mentorenteam is feitelijk een losse groep mentoren die met elkaar de verantwoordelijkheid voor het derde jaar delen. Dat maakt de situatie bijzonder in die zin dat er hier geen sprake is van een hecht structureel samenwerkend team. Niettemin is het wel een groep mensen die elkaar kunnen versterken in de begeleiding van leerlingen en die baat kunnen hebben van teamgericht werken. Teamontwikkeling in brede zin zal in Kottenpark nog verder gestalte moeten krijgen op een manier die past bij de school.   Kottenpark is een vakgerichte school met een sterke nadruk op kennis opnemen, onthouden en ‘teruggeven’ op de toets. Plan van aanpak in ontwikkeling Dit plan van aanpak is een eerste stap naar meer denken in termen van werkenergie en flow. Op middenlange termijn is het nodig dat de mentoren meer fundamenteel denken over en werken aan de invulling van het mentoraat, zodat leerlingen de best mogelijke begeleiding ontvangen. De vraag is dan hoe ze het best gebruiken maken van elkaars kwaliteiten en zo elkaars werkenergie optimaliseren. De actiepunten in dit plan zijn nu nog te operationeel en te individueel in mijn optiek. Maar de wil is er om hier meer stappen in te maken. Met de teamleider is afgesproken om dit plan van aanpak als een eerste versie te zien, dat in de loop van het volgende schooljaar verder ontwikkeld wordt. Daarvoor is enerzijds ruimte nodig, anderzijds ook een heldere uitspraak van de leiding over de verwachting ten aanzien van de invulling van het mentoraat. Het is wenselijk dat het plan impliciet bijdraagt aan het besef dat docenten zelf het stuur in handen hebben om verbeteringen in hun werkenergie te realiseren. Dan wordt bovendien aan een belangrijk doel van sociale innovatie voldaan.

Project Zwering Het plan van aanpak richt zich de komende maanden op: Betere inzet van didactische/pedagogische kwaliteiten en helder krijgen van de individuele professionaliseringsbehoefte. Team Zwering heeft onder Ferds begeleiding enkele sessies doorgemaakt die gingen over hun eigen werkenergie, over hun FLOW. Dit heeft geleid tot een plan van aanpak. Dit rapport is daarvan een weergave. Een aantal opmerkingen vooraf van mijn kant. De specifieke situatie van het team De situatie van dit team was vanaf het begin aan helder. Er was sprake van energieverlies met name in de uitvoering van de primaire taken, het overdragen van kennis aan en het begeleiden van de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Meer FLOW bewerkstelligen zou zich met name op het pedagogische en didactische aspect moeten richten. Maar het team heeft nog meer stappen gemaakt en heeft meer aspecten gesignaleerd die energieverlies kunnen voorkomen, dan wel energiewinst kunnen opleveren. Daar is dit plan van aanpak het resultaat van. Het is een voldragen plan dat bij implementatie veel winst zal opleveren. Het is wenselijk dat het impliciet bijdraagt aan het besef dat docenten zelf het stuur in handen hebben om verbeteringen in hun werkenergie te realiseren. Dan wordt bovendien aan een belangrijk doel van sociale innovatie voldaan.   In aansluiting op dit traject is een aanvullende subsidie geworven om de betere leerlingen in te zetten in de begeleiding van andere leerlingen in de dagelijkse praktijk van het onderwijs. Dit plan zal moeten samenvloeien met het plan van aanpak dat op de volgende pagina’s beschreven wordt. De school heeft het onderwijs de laatste jaren vernieuwd en werkt met leerpleinen, waarbij extra aandacht besteed wordt aan verschillen tussen leerlingen.

Projecten Zuid Het plan van aanpak richt zich de komende maanden onder andere op: Organiseren van onderling leren door klassenbezoeken (koppels), en reflectiemomenten met de hele groep. Hiervoor een aanpak ontwikkelen Maken van een plan om leerlingen meer verantwoordelijkheid te geven voor de zorg voor hun omgeving. Team Zuid heeft onder Ferds begeleiding enkele sessies doorgemaakt die gingen over hun eigen werkenergie, over hun FLOW. Dit heeft geleid tot een plan van aanpak. Dit rapport is daarvan een weergave. Een aantal opmerkingen vooraf van mijn kant. De specifieke situatie van het team De situatie bij de start van dit traject was lastig. Het was net duidelijk geworden dat de keuze voor het wenselijke profiel van de school direct gevolgen zou hebben voor verplaatsing van enkele teamleden. Praten over goede werkenergie is dan niet eenvoudig. In de loop van het traject was er bovendien sprake van groeiende financiële problemen en een terugtredende directeur. Het werd steeds duidelijker dat het nieuwe team van het volgende jaar een behoorlijk gewijzigde samenstelling zou gaan hebben.   De school heeft een aantal jaren geleden ambitieuze vernieuwing met nieuwe vormen van onderwijs en meer aandacht voor verschillen in gang gezet. In de loop van de jaren is de financiële ruimte hiervoor te beperkt gebleken en is men moeten gaan inleveren. Het huidige plan van aanpak Het FLOWplan van aanpak dat door dit team is opgesteld is vooral gericht om op een sterkere verbinding en betere samenwerking in het team. Dat is een goede stap. Ik denk dat deze stap bijdraagt aan het sterker inzetten van de beschikbare talenten in het team, waardoor iedereen meer kan doen waar hij of zij goed in is. Het vervolg Het plan van aanpak dat in gang wordt gezet zal er aan bijdragen dat de knelpunten die het meest in de weg zitten aangepakt worden, waardoor er enige ruimte kan ontstaan. Bovendien ontstaat zo een versterking van de onderlinge samenwerking. Voor het vervolgtraject is het naar mijn idee nu nodig om met dit versterkt team de blijvende knelpunten, die flow van alle deelnemers in de weg staan, te analyseren en na te gaan welke structurele oplossingen mogelijk zijn. Daarvoor zal het team ruimte nodig hebben om vanuit eigen visies aanvaardbare compromissen te vinden die wenselijk en haalbaar zijn voor Zuid. Teveel aansturing en structuur zou deze ontwikkeling belemmeren. Ruimte leidt versterking van het zelfoplossend vermogen van deze docenten. Daarmee wordt ook feitelijk invulling gegeven aan het doel van sociale innovatie.

Project OPDC Het plan van aanpak richt zich de komende maanden op:

Grove planning “sturen op Flow” Selectie bureau o.b.v. offertes Project ‘klaar-zetten’ Fase VII. Fase VI. Fase I. Fase II. Fase III. Fase IV. Fase V. febr. 2011 mrt 2011 april 2011 juni 2011 sept 2011 dec 2011 febr 2012