De organisatie-discussie: organiseren en ICT © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Naar nieuwe organisatievormen en business modellen Infrastructuur discussie Management & ICT Economie discussie Business discussie Organisatie discussie

De invloed van ICT op organisaties © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Ontwikkelingen wereldhandel en IT Transactiekosten Externe organisatie ketenvorming netwerkorganisaties virtuele organisaties Interne organisatie procesgericht organiseren front- en backoffice: multichannel management organiseren in teams

Nieuwe klantgerichte ketens: rol van ICT © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam concurrent engineering, groupware, ERP concentratie op kern- activiteiten outsourcing EDI PDI Internet co-sourcing distributie ketenmanagement klant Extranet: around-the-world logistiek, marketing alliantievorming permanent tijdelijk fusie joint deelname netwerk- venture organisatie

Nieuwe samenwerkingspatronen © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Horizontale herkoppeling Van doe-het-zelver naar organisatie- netwerk Verticale loskoppeling onder- neming leverancier e-business partner distributeur intermediair navigator aggregator klant

Toenemende complexiteit door e-business © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Verandering in klantbenadering Individueel, co-producent interactieve communicatie Doelgroepen, één-weg Klant-diversiteit Product-diversiteit Fulfillment-diversiteit Distributiekanaal-diversiteit Ontwikkeling van het bedrijfsnetwerk De onderneming Onderneming Keten + partners + klant (extended enterprise) Bron: naar Prahalad, HBR, Jan. 2000

Unbundling the corporation © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam E-business vraagt 3 kerncompetenties: keuze? Product- Klantrelatie- Infrastructuur- innovatie management management (product leadership) (customer intimacy) (operational excellence) Economie Cultuur Concurrentie time-to-market economies of scope economies of scale medewerkerfocus klantfocus kostenfocus creativiteit service-oriëntatie standaardisatie strijd om talent strijd om aandacht operationele excellentie veel kleine spelers weinig grote spelers weinig grote spelers De 4e competentie: Regisseur van de bedrijfsketen Bron: Hagel, Singer, (HBR mrt.1999) (Tracey & Wierdsema)

Het nieuwe business model © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam klant navigator intermediair aggregator Product- innovator onderneming Klantrelatie- manager e-business partner distributeur Infrastructuur- manager Keten- regisseur navigator leverancier Wat is ‘de onderneming’ ? aggregator

Transactiekosten-visie op organiseren © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Doel: productie- en coördinatiekosten minimaal Partners * zoeken * onderhandeling * naleving * onderhoud Resources * verwerven * onderhouden * managen markt hiërarchie Afhankelijk van: - specificiteit productiemiddelen - schaal en frequentie - onzekerheid / opportunisme Transactiekosten en informatie(technologie) ? Bron: Williamson

Transactiekosten-visie op organiseren © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Intermediaire vormen L gemeenschappelijkheid doelen H L markt complexiteit/ onzekerheid van taak/product organisatie- netwerk hiërarchie H Bron: Ciborra

Organisatieverbanden en hun kenmerken © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam markt organisatienetwerk hiërarchie Vrije markt Extended enterprise Virtuele org. zonder kernpartner Virtuele org. met kernpartner Strategische alliantie Planeet/ satelliet Joint venture Netwerk- organisatie Monolitische organisatie autonomie van onderdelen cohesie van onderdelen duurzaamheid relatie identiteit mate van regie groot klein tijdelijk afzonderlijk laag klein groot permanent collectief hoog

Aansluiting tussen partners © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam ‘Harde’ aansluiting ‘Zachte’ aansluiting Aansluiting bedrijfsproces en faciliteiten Culturele aansluiting Strategische aansluiting Organisatorische aansluiting Markt- aansluiting Menselijke aansluiting Potentiële waarde van alliantie Haalbaarheid van alliantie Bron: Jurriëns

De management-uitdaging © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Van: Naar: (hiërarchie) (netwerk) Doelstellingen gekozen strategie gedeelde visie Jur. grondslag ondernemingsrecht gedragsprotocol/contract Sociale samenhang gezagsrelatie vertrouwensrelatie Leiding supervisie wederkerigheid Coördinatie formele regels gedeelde normen Rol ICT beheersing en samenwerking en samenwerking communicatie

Interne transactiekosten en ICT © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam 1. Regels en procedures 2. Doelstellingen 3. Hiërarchische verwijzing 4. Inbouwen speling - verruiming middelen - verlaging ambitieniveau 5. Autonome taken - unitvorming - integraal management 6. Verticale informatiesystemen - vergroten capaciteit v.d. hiërarchie 7. Laterale relaties - direct contact - taakgroep/team - integrerende rollen Verminderen behoefte aan informatieverwerking Vergroten capaciteit van informatieverwerking Bron: Galbraith

Processen, teams en ICT werkcommunicatie: Intranet samenwerken: © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam werkcommunicatie: Intranet samenwerken: groupware (zelf)sturing: management info team klant datawarehouse: JIT klantinfo klantcommunicatie: call center, CTI distributie: Internet processturing: workflow systeem Open communicatiestructuren: INTERN en EXTERN

Flexibele organisaties © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam PERSONEEL: organisatiegrenzen vervagen vast en tijdelijk continu en incidenteel project-teams contractanten kern- organisatie TEAMS: tijdelijk en permanent intra- en inter- organisationeel proces-teams flexwerkers netwerkers E-lancers ?

decentraal centraal decentraal/regie Transactiekosten-visie op organiseren © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Een organisatie is een netwerk van transacties tussen mensen L gemeenschappelijkheid doelen H L markt verlaging externe transactiekosten complexiteit/ onzekerheid van taak/product hiërarchie verlaging interne transactiekosten team/ netwerk H decentraal centraal decentraal/regie macht Bron: Ciborra

Kenmerken van organisatievormen © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Organisatie markt hiërarchie team/netwerk Kenmerken Betrokkenheid laag gemiddeld gemiddeld tussen partners tot hoog tot hoog Sociale samenhang onafhankelijk, afhankelijk, afhankelijk, tussen actoren wederkerig autoriteit wederkerig Wijze van toelating geen selectie gevolgd door selectie gevolgd door training & beoordeling socialisatie Coördinatiemechanisme prijs formele regels relaties, gedeelde normen Oplossen van conflicten juridisch supervisie wederkerigheid Toon/klimaat precisie en/of formeel open wederzijds wantrouwen bureaucratisch vertrouwen Rol van ICT communicatie beheersing en samenwerking en samenwerking communicatie Vorm van relatie- patronen Bron: Ciborra, Jägers

Procesgericht organiseren én sturen © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Coördinatie: proceseigenaren procescoördinatoren case managers Interventies: visie en sturing vanuit de top beeld van procesactiviteiten, betrokkenen, verantwoordelijkheden besturingssysteem met prestatie-indicatoren aangepaste beoordeling- en beloningsystematiek facilitaire ondersteuning: intranet

Traditonele vs. proces-onderneming © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Traditionele onderneming Proces- onderneming Organisatie-as Werkeenheid Functiebeschrijvingen Prestatiemaatstaven Focus Beloningsbasis Manager rol Sleutelfiguur Cultuur Bedrijfsfunctie Afdeling Beperkt Eigen gebied Chef Activiteit Supervisor Functionele baas Onderhandeling Proces Team Breed End-to-end Klant Resultaat Coach Proceseigenaar Samenwerking Bron: M.Hammer, Sloan Mgt. Rev., winter 2002

Organisatienetwerken en de nieuwe economie © Prof. drs. J. Arno Oosterhaven Vrije Universiteit Amsterdam Internet/ intranet Organisatienetwerk/ netwerkorganisatie Basis van de informatie-economie één-op-één-relaties geen hiërarchie regulering via TTP’s open / grenzeloos TCP/IP Basis van de netwerkeconomie multi-laterale samenwerking gelijkwaardigheid / primus inter pares een kwestie van vertrouwen wisselende coalities IP-business model