Systematische scholing van personeel GGZ Nederland 19 juni 2009 Jos de Keijser Klinisch psycholoog Projectleider ‘Voorkom suïcide’

Opbouw Suïcidepreventie in Friesland Training van systematisch risico-onderzoek Training van behandelaren van pogers Training in het opvangprogramma voor nabestaanden Communicatie over suïcide Succesfactoren en valkuilen Casus Vragen / discussie

Geschiedenis 2005 Plannen Suïcidepreventie Ingang: nabestaanden van suïcide; impact groot, daad vaak impulsief 2005 Oprichting provinciaal platform 2006 Start VerliesDoorZelfdoding hulp 2007 Beleidsadvies Trimbos 2007 Toekenning Subsidie Provincie Friesland 2008 Start “Voorkom Suïcide” 2008 1e training hulpverleners 3

Stand van zaken 2009 ~ 12 hulpverleners getraind (november 24) ~ 30 behandelingen gestart Samenwerking met drie S.E.H.’s Samenwerking met politie Fryslân Protocollair behandelprogramma Intervisie Folders / werkboeken / protocollen Gatekeepers: 200 professionals binnen en buiten GGZ getraind 4

Trainen risico-onderzoek Professionals van GGZ en het netwerk Inhoud-training Vaardigheidstraining Gericht op contact maken Leren doorvragen (Kerkhof) Doelen Contact maken Motiveren voor behandeling Inschatten van ernst suïcidaliteit Voelt u zich wanhopig Hoe vaak denkt u aan suïcide (af en toe, dagelijks, bij voortduring) Hoe intens denkt u aan suïcide (als vluchtige gedachten, als obsessie, als nachtmerrie) Hoe wanhopig voelt u zich nu (bij vlagen, voortdurend, erger dan ooit) Heeft u al een plan gemaakt over hoe u een eind aan uw leven zou kunnen maken (voorkeur voor een methode, een plaats of een datum) Wat zou u bereiken als u suïcide zou plegen (eindelijk rust, overleden dierbare terugzien, geen pijn meer voelen, het voor anderen makkelijker maken, wraak nemen, anderen duidelijk maken hoe wanhopig u bent)

Inhoud trainingsprogramma: bepalen van mate van suïcidaliteit Lichte mate: vluchtige gedachten, liever leven dan sterven Ambivalentie: sterk afwisselend suïcideren en leven, in teken van relatiebreuk Ernstige mate: denkt aan bijna niets anders, methoden, plan, controleverlies Zeer ernstige mate: wanhopig, kan niet langer wachten, controle kwijt, slapeloos, ontredderd 6

Inhoud trainingsprogramma: bepalen van interventie: stepped cure Licht: gesprek, psychotherapie, 113online Ambivalentie: toetsing collega, crisisplan Ernstig: intensivering behandeling, ondersteuning psychofarmaca, consult psychiater/psycholoog Zeer ernstig: 100% contact en bescherming (familie + crisisdienst of opname) 7

Motieven voor beleidskeuzes behandeling suïcidepogers Literatuuronderzoek (2005): Meer suïcides buiten GGZ Groot recidiverisico voor pogers Geen nazorg voor pogers (wel opvang) Onderzoek Brown e.a. 2005 succes van behandeling pogers

Inhoud: cognitieve therapie bij pogers fase I 10-sessie protocol: 1ste fase: contact, actief benaderen, familie betrekken, casemanagers inschakelen, educatie over het cognitieve model, zelfhulp (how to defeat suicide thoughts), monitoring suïcide ideatie, ontwikkeling van een crisisplan 9

Cognitieve therapie fase II 2de fase: Vaststellen en bewerken van basisovertuigingen die leiden tot suïcidaliteit; Al dan niet met behulp van mindfulness Maken van een “hope kit”; Trainen van copingsvaardigheden, maken van coping cards; Opdracht ‘reden om te leven / niet leven’ 10

Cognitieve therapie fase III 3de fase: relaps preventietaak: Geleide fantasie rond eerdere TS en mogelijk toekomstige suïcidale toestand met daarin toepassing van nieuwe coping. Als deze taak met succes wordt uitgevoerd, kan zorgvuldige afsluiting plaatsvinden, zo niet dan wordt de taak herhaald. Nazorg (o.m via www.113online.nl) 11

Scholingsprogramma behandeling pogers Protocol voor tweedaagse scholing van psychologen, psychiaters en ervaren SPV in CGT bij suïcidaliteit Intervisie: bespreken behandelingen m.n. omgaan met machteloosheid en suïcides

Verlies Door Zelfdoding Studie Kim e.a (2005) in V.S. Familieleden in eerste graad van een man die zich suïcideert, hebben 10 maal grotere kans op suïcide dan andere. Verklaringen: voorbeeldgedrag erfelijke factoren

VDZ: opvang van nabestaanden Kort na de suïcide biedt een getrainde verpleegkundige in de huisartsenpraktijk een standaard opvangprogramma aan. Onderdelen: psycho-educatie over suïcide en rouw, cognitieve therapie, communicatievaardigheden, zelfhulp. Doel: preventie van suïcide en verminderen van schuldgevoelens.

Scholing SPV-en Verlies Door Zelfdoding Trainingsprotocol van één dag waarin SPV-en getraind worden in begeleiden Elk district twee SPV-en Training 1 x per jaar herhalen

Communicatieplan Doel: medewerkers van GGZ bewust laten zijn van ernst suïcidaliteit, motto: “elke uiting serieus nemen”. Bekendheid geven aan suïcidepreventie middels website, folder, interviews, spreekbeurten, trainingen, publicaties.

Balans van aanpak 2005-2009 + enthousiasme bij trekkers + goede ondersteuning: materieel: kan niet zonder extra geld beleid: Geneesheer directeur en Raad van Bestuur die willen / durven + infrastructuur: investeer in regionaal netwerk + publiciteit zoeken / krijgen + belang van permanente training

Balans: valkuilen Meer ellende in huis, meer suïcides binnen GGZ, moeilijk voor medewerkers, vraagt training / intervisie Wachtlijsten in de zorg / geld / mankracht, geen extra geld voor training Ontbreken van een richtlijn suïcidepreventie Onduidelijkheid effect van aanpak Reorganisaties: plaats van preventie is in vijf jaar tijd zes keer veranderd Onvoldoende verankering in de zorgprogramma’s; bij goede verankering is scholing ook beter gewaarborgd

Effect van de aanpak ??????? landelijke daling van suïcidecijfers, minder pogers in 2008 bij SEH Betere contacten met ketenpartners (SEH, politie, huisarts) Gemotiveerde collega’s in huis Implementatie in zorgprogramma’s en protocollen Producten beschikbaar voor derden Succesvolle behandelingen, (nog) geen gegevens

Case Pieter 35 jr., suïcidepoger Narcistisch, depressief Relatieproblemen, faillisement Komt binnen via SEH na forse poging (pillen + drank) Is via partner benaderd, wilde zelf niet Gevoelens (gedachten) van waardeloosheid Motivatie: heeft vriendin beloofd te participeren in behandelprogramma Is boos op iedereen, ook op hulpverleners i.v.m. eerdere behandeling

Pieter (2) Eerst contact maken Begrijpen van de hopeloosheid van zijn situatie Inleven en verwoorden Meenemen naar toeschouwersperspectief VIP’s betrekken (in zijn geval, eerst zus later ook ouders) Crisisplan: belt zus of vriendin, “rode” crisis belt GGZ (9-5) of huisarts

Pieter (3) Psycho-educatie: ons werkboek + “Tweede leven”, verhalen van mensen die goed herstelden van een poging Daarna cognitieve gedragstherapie Onderdelen: hope-kit, copingkaarten, CGT en relapse preventietaak

Op te vragen (download) Werkboek bij de behandeling omgaan met suïcidaliteit Trainingsprotocol bij de behandeling van cliënten na een suïcidepoging Folders Protocol overleg A-ziekenhuizen Suïcidaliteit in de huisartsenpraktijk www.ggzfriesland.nl/voorkomsuicide

Tot slot: plannen voor EHBSuïcidaliteit trainingsprogramma Initiatief van kleine groep (Kerkhof, De Groot, Mokkenstorm, De Keijser) om met GGZ-instellingen tot permanent scholingsprogramma te komen en dit te onderzoeken. Binnenkort is de aftrap: u kunt geïnformeerd worden.