Het Nationale Park De Hoge Veluwe: een ‘groene schatkamer’. Een bijzondere combinatie van natuur en cultuur. Welke veranderingen heeft de mens in de loop der tijd aangebracht?

IJstijd Hoe is ondergrond ontstaan? Veluwe: zand en heuvels. Hoogteverschillen ontstaan tijdens voorlaatste ijstijd (Pleistoceen).

Landijs vanuit Scandinavië > stuwing zand en grind. Heuvels: Veluwe 110 meter, Hoge Veluwe 57 meter. Tijdens warme tussenperiodes ontstonden smeltwaterdalen. Nog te herkennen in het Park!

Laatste ijstijd > geen ijs. Wind > Veluwe bedekt met dekzand. Duinvorming. Zwerfkeien en kleine keitjes.

Landbouw Nadat het klimaat 10.000 jaar geleden warmer werd, verscheen de mens op het toneel. Hoge, droge gebieden zoals de Veluwe werd het eerste bevolkt. Vanaf de middeleeuwen nam de bevolking toe. Bos en heide Veluwe op de Veluwe.

Landbouw Boeren lieten schapen grazen op de heide. Plaggen van heide/vermenging met mest voor akkertjes -> es. Deze landbouwvorm tot in 19de eeuw aan rand Hoge Veluwe.

Landbouw Boeren gebruikten vennetjes Deelense Veld -> drinken en wassen schapen. Deelense Was

Landbouw Houtwallen rond akkers en boerderij om ‘wild’ weg te houden. Hout werd gebruikt voor gereedschap. Eerste wegen.

IJzerwinning Veluwe -> ijzerwinning vroege Middeleeuwen. Hiervoor houtskool gemaakt voor stoken primitieve ovens. ‘Roodzand’ op Veluwe mogelijk restant ijzerwinning.

Stuifzand Eeuwen (te intensief) menselijk gebruik. Begroeiing verdween langzamerhand. Dekzand kwam los te liggen, wind kreeg er vat op -> grote delen Veluwe veranderde in stuifzand.

Stuifzand Door stuifzand daalde waarde van landbouwgrond. In 19de eeuw kochten grootgrondbezitters voor weinig geld steeds meer land op zandgronden. In 1846 kocht Dhr. Sickesz het noordelijk deel van Het Nationale Park De Hoge Veluwe. -> heidevelden/zandverstuivingen en enkele boerderijtjes.

Veranderingen door de tijd heen 1830 1903 1930

Grootgrondbezitters Wat moest grootgrondbezitter met ‘waardeloze’ grond? Overheid stimuleerde ontginning woeste grond. Toenemende vraag naar hout -> Vanaf halverwege 19de eeuw productiebossen.

Grootgrondbezitters Ook noodzaak: bossen als bescherming tegen stuifzand. Voor vervoer hout nieuwe lanen (eik/beuk).

Veranderingen zichtbaar gemaakt Wat is het verschil?

Nationaal Park Echtpaar Kröller-Müller kocht grond van Sickesz. Tussen 1909 en 1921 verwierf Kröller stukje bij beetje grond. Rijke industriëlen.

Nationale Park Naam: Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Kröller: fervent jager, gebruikte bezit vooral als jachtgebied.

Jachtgebied Rijke industriëlen -> veranderen landschap in ‘gedroomde’ jachtgebied en cultuuroase. Introductie aantal uitheemse soorten zoals damhert en moeflon.

Gebouwen en infrastructuur Bouw van Jachthuis Sint Hubertus. Aanleg verharde wegen -> doorgaande openbare weg Otterlo-Hoenderloo laten omleggen.

Kunstcollectie Helene Müller: groot kunstliefhebber. Haar droom: verzamelplaats voor kunstcollectie. 1921: start aanbouw groot museum voor kunst. Door ‘economische crisis’ werd dit nooit afgebouwd -> fundamenten.

Fundamenten Groot Museum

Kunstwerken Wel verschenen in opdracht kunstwerken in Park als ‘landmark’.

Museum Echtpaar Kröller-Müller schonk collectie aan Nederlandse Staat. Voorwaarde: Nederlandse Staat bouwt museum Hoge Veluwe. In 1938 werd huidige Kröller-Müller Museum geopend.

Recreatie Na de Tweede Wereldoorlog -> bevolking welvarender en mobieler. Recreatie in opkomst. Combinatie natuur, rust en kunst -> De Hoge Veluwe populaire bestemming.

Natuurbeheer Om natuur en landschap in park mooi te houden grijpen parkbeheerders soms in. Zonder (actief) natuurbeheer verdwijnt heide en open zand. Afwisseling verschillende landschappen (o.a. productiebos, natuurlijk bos, heide, vennen en stuifzand) maakt Het Nationale Park De Hoge Veluwe bijzonder!

Natuurbeheer Boswachters & parkbeheerders zorgen voor behoud landschap. Soms subtiel -> verwijderen exoten (vogelkers). -> verwijderen aanwas nieuwe boompjes. Soms ingrijpend -> afplaggen heide voor herstel stuifzanden. -> verjongen eiken- en beukenlanen door kap.

Voorlichting/educatie Kröller-Müller Museum 2x uitgebreid/kunstcollectie op peil. Publieksvoorlichting belangrijk! -> bezoekerscentrum Museonder. Jong en oud op interactieve manier natuur/landschap beleven.

Voorlichting/educatie Talloze (thematische) fiets- en wandeltochten. Digitale informatievoorziening: audiotour voor mobiel/iPod/mp3. audiotour ‘Het bewaarde landschap’

Veel plezier met de veldles, waarin jullie een tocht maken langs de geschiedenis van Het Nationale Park De Hoge Veluwe.