Onzichtbare gevolgen van NAH Hoe maak je ze zichtbaar? Ieke Winkens i.winkens@maastrichtuniversity.nl

Checklist for Cognitive and Emotional Consequences of Stroke (CLCE-24) Cognitieve, emotionele en gedragsmatige gevolgen van een CVA Ondersteuning bij gesprek Geen diagnostisch instrument! Op gestructureerde wijze overzicht van klachten en hinder in het dagelijks leven Tips en adviezen, of gericht doorverwijzen voor nadere diagnostiek en behandeling

Checklist for Cognitive and Emotional Consequences of Stroke (CLCE-24) 13 items over cognitie 9 items over gedrag en emotie Probleem is aan/afwezig, wel/niet hinderlijk Gevalideerd voor CVA-populatie Bruikbaar Gerelateerd aan objectief cognitief functioneren Voorspelt cognitief functioneren zes maanden later

Checklist for Cognitive and Emotional Consequences of Stroke (CLCE-24) Vijf jaar in de klinische praktijk in gebruik Thuiszorg, revalidatiepoli Meerwaarde bij voeren van gesprek

Signaleringslijst voor gevolgen van NAH Eerste aanpassing op grond van inzicht van vier experts en literatuur Items weggelaten en toegevoegd Voorbeelden aangepast en toegeschreven naar doelgroep mensen met NAH Adviezen en tips toegeschreven naar doelgroep NAH en geintegreerd in lijst

Signaleringslijst voor gevolgen van NAH Uittesten bruikbaarheid – fase 1 Beoordeeld door tien professionals (revalidatieartsen, neuropsychologen, coordinatoren hersenletselteams) Algemene indruk, aantal items, herkenbaarheid, handleiding, antwoordmogelijkheden, adviezen Textuele aanpassingen, kortere handleiding, lijst minimaal drie maanden na het letsel afnemen, regelmatig herhalen

Signaleringslijst voor gevolgen van NAH Uittesten bruikbaarheid – fase 2 Opnieuw voorgelegd aan 8 professionals (7 ambulant begeleiders van Stichting Gehandicaptenzorg Limburg, 1 neuroverpleegkundige ziekenhuisgroep) en 11 clienten Resultaten helder doel, werkwijze, instructie, voorbeelden en antwoordmogelijkheden Vergroot inzicht in gevolgen NAH Bruikbare tips en adviezen Lengte is hanteerbaar, niet vermoeiend of vervelend Geschikt voor alle clienten Aparte scores voor client, naaste en interviewer Eindelijk erkenning en herkenning!

Wie kan de lijst afnemen? Alle zorgverleners die te maken hebben met clienten met hersenletsel (neurologie)verpleegkundigen in de thuiszorg, verpleeghuis of bij MEE Ambulant begeleiders Huisartsen Medewerkers van nazorgpoli’s WMO-medewerkers ………

Hoe ziet de lijst uit? Probleem Probleem aanwezig? De client met hersenletsel heeft: Ja, hinderlijk Ja, niet hinderlijk nee Cognitie Moeite om nieuwe informatie te onthouden. Vraag: “Vergeet u snel wat er net tegen u gezegd is?” De client heeft moeite te onthouden waar hij net iets heeft neergelegd 2. Moeite om twee dingen tegelijk te doen. Vraag: “Vindt u het moeilijk om twee dingen tegelijk te doen?” Client kan bv. niet lopen en praten tegelijk of beantwoordt geen vragen terwijl hij auto rijdt c = mening client; n = mening naaste; i = mening interviewer

Hoe ziet de lijst uit? Probleem Probleem aanwezig? De client met hersenletsel heeft: Ja, hinderlijk Ja, niet hinderlijk nee Cognitie 3. Moeite om alles bij te houden. Vraag: “Heeft u het gevoel dat alles te snel gaat? Bent u langzamer geworden?” De client kan moeilijk een tv-programma, gesprek of andere informatie volgen, reageert traag 4. Moeite om de aandacht vast te houden Vraag: “Kunt u zich goed concentreren?” Client wordt gestoord door geluiden of andere mensen, heeft moeite de aandacht vol te houden c = mening client; n = mening naaste; i = mening interviewer

Hoe ziet de lijst uit? Probleem Probleem aanwezig? De client met hersenletsel is: Ja, hinderlijk Ja, niet hinderlijk nee Emoties en gedrag 11. Sneller geirriteerd en prikkelbaar. Vraag: “Bent u sneller geirriteerd, meer prikkelbaar?” De client is erg ongeduldig of reageert vaak erg fel 12.Sneller en vaker moe. Vraag: “Bent u vaker en sneller moe?” Client is eerder vermoeid, heeft meer slaap nodig, heeft moeite energie te verdelen c = mening client; n = mening naaste; i = mening interviewer

Hoe ziet de lijst uit? Probleem Probleem aanwezig? De client met hersenletsel is: Ja, hinderlijk Ja, niet hinderlijk nee Emoties en gedrag 13. Somber, neerslachtig, depressief Vraag: “Voelt u zich vaak somber of neerslachtig?” De client is vaak verdrietig, heeft geen interesse of plezier meer in het leven 14. Zijn er andere problemen die nu niet aan de orde zijn gekomen? c = mening client; n = mening naaste; i = mening interviewer

Hoe scoor je? Voorbeelden hoeven niet allemaal van toepassing te zijn Ook wanneer client slechts 1 voorbeeld herkent kan het item als hinderlijk gescoord worden Het gaat om het ondervinden van hinder in het dagelijks leven Geef in ieder geval de mening van de client weer, eventueel die van de naaste en van jezelf Observeer tijdens het gesprek

En dan? Geen definitief afkappunt voor doorverwijzing voor nadere diagnostiek De mate van ondervonden hinder is bepalend (Nog) niet hinderlijk? >> brochures en voorlichtingsmateriaal Ernstiger klachten? eerst hulpmiddelen en strategieen inzetten >> tips en adviezen

Algemene tips en adviezen voor client en naaste Geheugen Schrijf dingen op in een agenda Leg voorwerpen om niet te vergeten van te voren klaar Leg voorwerpen op vaste plaatsen Zorg voor rust en aandacht als je dingen moet onthouden Herhaal te onthouden informatie Vraag anderen om je te helpen plannen en organiseren Maak een stappenplan Lok activiteiten uit door een vaste dagindelin te hanteren Gebruik briefjes en lijstjes Zet de wekker als je op tijd aan iets moet beginnen

Algemene tips en adviezen voor client en naaste Irritaties en geprikkeld Ga na wanneer je geprikkeld raakt en probeer situaties te vermijden of je erop voor te bereiden Las afkoelpauzes in Leg aan anderen uit dat je uit je slof kan schieten Leg achteraf uit wat er gebeurd is Vermoeidheid Probeer na te gaan waardoor de vermoeidheid optreedt of erger wordt Deel taken op, wissel af Probeer vandaag niet in te halen wat gisteren niet lukte Plan een rustdag na een drukke dag

Klachten blijven bestaan Klachten blijven bestaan? >> huisarts, revalidatiearts, neuropsycholoog, RDB, poliklinische cognitieve revalidatie

Waar vind ik de lijst? Http://www.vilans.nl

Bedankt voor de aandacht!