Actuariaat en de vernieuwing van het Nederlandse pensioenstelsel                                 Actuariaat en de vernieuwing van het Nederlandse pensioenstelsel Theo Nijman Tilburg University en Netspar Juni 2013

Goudswaard rapport 2010 Stelsel niet houdbaar; geen risicodragers aangewezen; evolutie vereist Completere contracten: Vooraf aangeven hoe schokken zullen worden verdeeld Heldere eigendomsrechten bij contract aanpassingen Transparante contracten Goed uitlegbare contracten Rapporteren verwachte koopkracht en onzekerheid daarin Heroverweeg exposure naar risico factoren Uitruil kosten, garantie en risico Aanpassing aan ontwikkeling levensverwachting Koopkracht risico’s relevant Exposures aangepast aan individuele karakteristieken, waaronder leeftijd (vermijd beleggingsspagaat oud-jong) Als evolutie niet tijdig ingevuld gevaar van afglijden naar “poorly designed DC”

Actuariaat en de hervorming van het stelsel Modelleren levensverwachting en sterftekansen (zeker na LAM) AG tafels van 2010 en 2012 Stochastisch model vereist, vergelijk Solvency II Consensus modelleren ervaringssterfte Marktconsistent garanderen van pensioenrechten Voorkomt dat meer kan worden toegezegd dan kan worden waargemaakt Bepaalt de kostendekkende premie UFR; macro stabiele discontering Uitsmeren schokken bepalend voor waarde: BNW curve met indexatieafslag en horizon afhankelijke risico-opslag Informeren deelnemers over koopkracht en de koopkracht risico’s Uniformering parameters ?

Akkoorden en invloeden … Pensioenakkoord en uitwerking (juni 2010 en 2011) Hoofdlijnennotitie en CPB rapporten (mei 2012) Sociaal akkoord (april 2013) Akkoord jongeren organisaties VVD, D’66 en PvdA (mei 2013) Well designed DC + annuïteit Keuze uitvoerder FD kritiek Lutjens en Beetsma onterecht, zie Siegelaer Generatiepact Unie KBO, PCOB, ANBO met FNV en CNV Jong Keuze reëel contract, nominaal alleen hard Contractvrijheid door meer risicoprofielen voor fondsen Waarde overdracht als fonds overstapt naar ander risicoprofiel Initiatieven pensioenfederatie Grijstinten tussen nominaal en reëel contract hoofdlijnennotitie …..

Hoofdlijnennotitie Eerste fase onderhoud Belangrijke stappen gezet: Completere contracten Transparante risico informatie Doorwerking levensverwachting Uitsmeren van schokken levert gewenste risico-differentiatie en reduceert beleggingsspagaat Nominale contract blijft probleem wel bestaan: Risicoloos beleggen in belang ouderen, risico nemen voor jongeren Huidige discussie nog niet afgerond (consultatie juli / augustus) Heldere regels voor invaren ? Een risicoprofiel / disconteringscurve of toch meer smaken (met waardeoverdracht tegen marktwaarde) ? Contractvrijheid ? Heldere eigendomsrechten (ook t.a.v. buffer overdracht en opslag kostendekkende premie)

De tweede ronde … (… 2020) Doorsneeopbouw en –premie Flexibilisering uitkeringsfase Integratie pensioen, zorg en wonen Leeftijdsdifferentiatie in garantie niveaus Alleen in derde pijler of toch ook in tweede pijler ? Toezicht adequaat beleggingsbeleid zachte rechten en DC Welke mate van maatwerk / verplichtstelling …

Gewenst pensioencontract Pensioeninkomen tot overlijden (geen banksparen !) Koopkracht als doel, niet bedrag in euro’s Alleen garanties kopen is onaantrekkelijk, het pensioeninkomen mag afhangen van ontwikkelingen in rendementen en levensverwachting De onzekerheid in pensioeninkomen moet kleiner worden als deelnemer ouder wordt Beperkte mate van vrije keuze (beschermen tegen verkeerde keuzes; kosten) Mate van keuze ook in uitkeringsfase Heldere eigendomsrechten. Bestuur kan niet door bestuursbesluiten waarde onttrekken of toewijzen Alleen gewenste solidariteit

DC 1.0 en DC 3.0 Het traditionele DC model is in Nederland terecht verguisd Hoge kosten Te weinig guidance inleg en beleggingsmix Gericht op pensioenkapitaal ipv jaarlijkse uitkering Goed vormgegeven DC contract sluit nauw aan bij goed vormgegeven DB contract Focus op reëel pensioeninkomen Focus op complete en transparante contracten Geschikte mate van risicodeling Dekkingsgraad mechanisme en collectief beleggingsbeleid om te schrijven naar risico’s en rechten per individu Kern verschillen: Welke risico’s verhandelen binnen het fonds / nieuwe opbouw Welke eigendomsrechten individueel Welke keuzes wil je bij deelnemer leggen (uitvoerder ??)

Nominale contract hoofdlijnennotitie Nominaal contract biedt suggestie dat er garanties zouden zijn terwijl die niet afgedwongen worden Kernkritiek op nominale contract is ook beleggingsspagaat: Belang ouderen risico te verlagen lage dekkingsgraad Belang jongeren risico te blijven nemen Huidige beleid vele Bpfs zeer onaantrekkelijk voor ouderen Hoe bepaal je risicohouding fonds waarbij belang minderheid niet aangetast wordt door aanwezigheid andere groepen ? Complexe waardering van rechten en kostendekkende premie. Nominale contract blijft worstelen met complexe waardering van rechten (simulatie) of met gebruik ruwe benadering alsof nominale garantie of via BNW curve Verschil tussen balanswaarde en economische waarde blijft bestaan. In transparante herverdeling en averse prikkels Ook als dit goed wordt uitgelegd blijft kans op forse nominale kortingen bestaan, sterk de vraag of goed geïnformeerde deelnemer daarvoor kiest… Werking normdekkingsgraad

Effecten normdekkingsgraad Indexatie maximaal gelijk aan fractie van inflatie gegeven door (nominale dgr – 100%)/(BNW100 – 100%) BNW100: nominale dgr waarbij dgr volgens BNW discontering gelijk aan 100% Doel: reëler maken nominale contract, als oplopende inflatieverwachting: minder nu uitdelen ipv nominaal sturen Issues: Veelal niet de BNW100 bepalend maar grens reservetekort (b.v. 100% nominaal = 85% reëel; BNW100 = 118%); bij hoge inflatieverwachtingen of heel grijs fonds is wel BNW 100 bepalend (suggestie hoofdlijnennotitie) Prikkel tot nemen minder risico als vereist vermogen bindend om zo meer te kunnen indexeren ? Bufferopslag op kostendekkende premie en buffer overdragen bij waardeoverdracht ? Maar die opslagen zijn horizon afhankelijk en wijken af van die van het fonds …

Reële contract Lineaire reële contract, zonder buffers Uitsmeer mechanisme geeft economisch risicodifferentiatie binnen juridische kaders Kan gezien worden als opgebouwd uit individuele horizonafhankelijke toezeggingen Afslagregel en waardering precies consistent met kunnen nakomen individuele toezeggingen (“DC”) Individuele jonge deelnemer geen nadeel van oud collectief In “sinking giant” nemen groter deel van huidig tekort dan in gemiddeld fonds Toevoeging t.o.v. DC3.0 solidair delen van fluctuaties in inflatieverwachtingen en risicopremies + gewenste solidariteit Vooralsnog geen reële markt voor Nederlandse inflatie; Poltitiek risico bij inschatten inflatieverwachting en risicopremie, bescherming door “marktwaardeslot” (als in bestaande waardeoverdracht mechanisme)

Effect van uitsmeer-mechanisme

Conclusies Hervormingsproces nog lang niet afgerond Evolutie te preferen boven revolutie Nederland heeft prima stelsel, maar ook heel wat te leren van andere landen Kernpunten: Heldere eigendomsrechten Risico exposure afstemmen op karakteristieken individu Blijf verstandig omgaan met keuzevrijheid Uitdagingen actuarissen: Sterftekansen Waardering, ook in incomplete markten Adequate risico-informatie, ook in DC

Altijd mission statement laten staan als laatste slide