Dertig jaar armoede en budgetbegeleiding Freya Versluys

Freya Versluys Voorzitster van VZW ‘t Vergiet in Gent Is wetenschappelijk medewerkster aan de Universiteit Gent, Arteveldehogeschool en vakgroep Sociologie

Individuele schuld Armoede verklaren Individueel schuldmodel focus op de armen zelf focus op maatschappelijke structuren en mechanismen Individueel schuldmodel Verkeerde opvatting over arme mensen zogezegde foute waarden en normen armere mensen zijn gevoelig aan kopen op krediet Individuele tegenslagen Buiten de wil van het individu Budgetproblemen Onberedeneerd koopgedrag Onvoorziene gebeurtenissen

Maatschappelijk tekort Twee maatschappelijke verklaringen Maatschappelijk ongevalmodel Armen kunnen niet mee met de snelveranderende maatschappij Armen komen achterop Gebrek aan kennis en vaardigheden = gebrek aan kansen Maatschappelijk schuldmodel De economie krijgt de schuld vrijheid kredietmaatschappijen maakt slachtoffers Overheid neemt geen verantwoordelijkheid hierdoor versoepelt mogelijkheid ‘kopen op afbetaling’

Schone schijn Er wordt gefocust op individu én samenleving Twee vaststellingen 1 Geld alleen volstaat niet om de cliënt er terug boven te helpen Hulpverlener moet cliënten duidelijk maken dat ze uit hun huidige leefwereld moeten komen

2 Soorten cliënten: schuldigen en slachtoffers onderscheid wordt zelden doorgetrokken Zelden link tussen oorzaken budgetprobleem en de interventies die erop ingezet worden Weinig argumenten dat budgetbegeleiding zinvol is om armoede te bestrijden Men ziet maatschappelijke problemen maar doet er niets aan

Zwartkijken Vanaf 1979: morele oordelen worden geveld én aangeklaagd Budgetbegeleiders stoten op een té klein inkomen Kunnen slechts af en toe wat verlichting bieden Budgetbegeleiders doen alleen maar aan armoedebegeleiding Maatschappelijke oorzaken van financiële moeilijkheden worden niet opgelost Budgetbegeleiding versterkt maatschappelijke breuklijnen Generatiearmen zijn moeilijkst te helpen Mattheüseffect Grootste voordelen komen bij betere burgers terecht

Op voet van ongelijkheid Budgetbegeleiders zitten ‘vast’ in hun opdracht Vraag naar wettelijke maatregelen het blijven helpen met zachtaardige (hulpverleners)handen volstaat niet meer Budgetbegeleiding zal nooit aan maatschappelijke verhoudingen raken Hulpverleners aan cliënten Leren budgetteren!

Groepswerk kan financiële problemen verminderen Cliënten aan cliënten In groepssessies Leerkansen worden geoptimaliseerd ‘Verweer’ tegen maatschappelijke verhoudingen groeit Groepswerk kan financiële problemen verminderen  empowerment! Cliënten aan hulpverleners Door beter te luisteren kunnen hulpverleners ook wat opsteken

Moraliserende macht Relationele gelijkheid tussen budgetbegeleiders en cliënten: positieve basishouding Open blik niet te snel veroordelen echte belangstelling meeleven … Samen werken, samen oplossingen zoeken Hulpverleners moeten cliënten op hun verantwoordelijkheden wijzen Leefgewoonten samen fundamenteel veranderen

Klachten over de manier waarop hulpverleners met cliënten omgaan ‘Normatief’ oordeel bvb: ‘overdreven’ consumptiepatronen  lijkt op eerste zicht inhoudelijk verschil, bij nadere beschouwing relationeel verschil Klachten over de manier waarop hulpverleners met cliënten omgaan Verwijt: sociale controle en inmenging in het privéleven van de cliënten

Bemoeien om te groeien Bemoeien, een goede zaak? Voorstellen ten gronde uitwerken, stimuleren, op de rem staan,… Moraliserende en onaanvaarde praktijk? Vanuit moreel standpunt: bemoeien goede zaak Wanneer dit gedaan wordt: cliënt wordt bevrijd van overbodige zaken, meer energie voor iets anders

Factoren die slaagkansen budgetbegeleiding beïnvloeden Voldoende hoog inkomen is voorwaarde voor geslaagde budgetbegeleiding Leefbaar inkomen Externe factoren met indirecte invloed Te weinig tijd per dossier (hulpverlener) Relationele gelijkheid hiermee kan men empowerment en maatschappelijke veranderingen activeren

Consequenties voor praktijk en beleid Houvast voor hulpverleners onderscheid tussen relationele en inhoudelijke ongelijkheid Armoedebegeleiding i.p.v. armoedebestrijding Takenpakket preventief verruimen naar maatschappelijke perspectieven Bij werkontwikkeling aansluiting vinden bij een diversiteit van cliënten Kansen op empowerment goed inschatten Radicaler optreden tegen commerciële ondernemingen Overcreditering belemmeren

Lage inkomens optrekken naar een aanvaardbaar niveau Sociaal beleid is meer dan een residueel beleid voor marginale groepen

Besluit Het hele proces zal heel wat tijd vragen! Er moet nog veel gewerkt worden aan budgetbegeleiding Budgetbegeleiding moet nog gekoppeld worden aan empowerment Bemoeizorg is noodzakelijk Cliënt krijgt meer vrijheid, tijd voor andere zaken, problemen Het hele proces zal heel wat tijd vragen!