Institute for Environmental Studies Innovatie en transitie: verbeterpunten vanuit de Nederlandse praktijk Matthijs Hisschemöller

Samenvatting presentatie NIET WEL Middelen / technieken Inzoemen op onderdeel van keten (besparing) Stap voor stap / uiteindelijk duurder uit Alleen In zee gaan met de grote partijen (regime) Prestige projecten / hoge subsidies Doelen / producten Integraal denken Begin met hoog ambitieniveau / uiteindelijk goedkoper uit In zee gaan met innovatieve mkb (niche) Vergelijk concurrerende alternatieven op CO2 besparing / kosten

Wat wilt u bereiken? Waarop wilt u sturen?

Het zou zo kunnen……… Stap voor stap: 3,2 miljoen woningen 20-30% energiezuiniger (per 2020) Voor de nieuwbouw: verlagen energieverbruik met 50% (2015) Belangrijkste middelen: isolatie (500.000 woningen per …) Stadswarmte (industriele restwarmte) Werkprogramma Warmte op Stoom, Ministerie EZ, december 2008

Het zou zo kunnen…….. Garantieregeling geothermie Wkk voor elektriciteit uit biomassa (SDE) 55.000 zonneboilers (2011) 5000 warmtepompen (2011) 10.000 micro-wkks (2011) Werkprogramma Warmte op Stoom, Ministerie EZ, december 2008

Zou het ook zo kunnen?………… 100% duurzame warmte (en koude) 100% duurzame elektriciteit Tegen de laagst mogelijke kosten In buurt X, gemeente Y Welke marktpartijen stappen naar voren?

Zonneterp concept 7

Kas als energiebron / Zonneterp Concept Henk van Oosten (Innovatienetwerk) Technisch concept Noor van Andel (Fiwihex) Eerste pillot 2004 16 ha KAE in nl, aanvragen vanuit 10 landen Prijs fiwihex: 1000 / m2 (2004) - 100 in 2009 Pay-out time met subsidie cf EU richtlijn: 3 – 5 jaar Pay-out time Zonneterp: idem Veel bureaucratische tegenwerking

De voormalige Diamantbeurs in Amsterdam The Diamond Exchange around 1918 The Diamond Exchange in 2008 9 9

Klimaat neutraal? Recente studies, bijv. (DWA, 2007) concludeert dat op zijn best 30% energie besparing mogelijk is tegen een lange terugveerdientijd (pay-out 20 jaar). Deze bevindingen stemmen overeen met die van andere studies naar energiebesparing in de bestaande voorraad. 10 10

Een dialoog Mensen met verschillende achtergronden en disciplines, Mensen met verschillende opvattingen Doorbreken van het inner-circle netwerk in de energietransitie (regime – niche), Hoog ambitieniveau, Backcasten in plaats van forecasten Creatieve concurrentie Concrete acties. 11 11

Scenario De Kasdiamant 100% klimaat neutraliteit ZONDER isolatie. Berekende terugverdientijd: 14 jaar. Het gebouw wordt behandeld als ware het een kas Oogst warmte in de zomer, warmte opslag in aquifer voor de winter Koelen met water uit de grond of de Achtergracht Elektriciteit met behulp van Helianthos (dunne film PV, NUON – voorheen Akzo), Energiebesparing door herstellen originele ruimte (hoge plafonds kantoortuinen)) en efficiente computers, 12 12

Scenario De Kasdiamant. Breathing Window SmartSkin Helianthos 13 13

Waarom gaat het zo langzaam? Vanwaar de inertie? Focus op grootschaligheid Focus op grote energiebedrijven Trias energetica – kleine stapjes Conflict generieke en specifieke beleidsinstrumenten Grote afstand ingroup – outgroup (regime – niche) Grote machtsverschillen Rol milieubeweging Rol kennisinstituten

Conclusies 1 Denk aan de doelen van de energietransitie: warmte, koude, elektriciteit en vervoer Denk integraal: combinaties van vraagbeperking en duurzaam aanbod Denk ambiteus (begin met 100%, dan kun je altijd een stapje terug) en laat je verrassen.... Organiseer concurrerende alternatieven Hoogste milieukwaliteit tegen laagste kosten Denk aan kleine partijen (in e-transitie ondergewaardeerd)

Conclusies 2: Ruik de kansen! Alle nieuwbouw Renovatie, vernieuwing daken Bij vervanging riolering (niet doen!!) Bij herziening ruimtelijke plannen Afvalbeleid (afval voor energie niet verbranden!!) Natuurbeleid

Maar vooral…………Durf te handelen!! Duurzaam hoeft niet duur te zijn

Nuttige contacten InnovatieNetwerk, Grensverleggend in Agro en Groen info@innonet.agro.nl (Peter Oei) NEWNRG : info@newnrg.nl (Pauline Westendorp) SUST-enable Forum: hgroeneveld@zonnet.nl (Henk Groeneveld) Stichting Urgenda: marjan.minnesma@urgenda.nl C8 Foundation: www.c8foundation.nl (Frans Stokman) En natuurlijk matthijs.hisschemoller@ivm.vu.nl