Introductie luchtkwaliteit * Wet- en regelgeving * het NSL * rekenmodellen Hans Groot Wassink 5 juni 2012 >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Wat mag u verwachten: Oorzaak Gevolgen Aanpak > Stoffen > Bronnen Gevolgen > Gezondheid Aanpak > Wetten en regelingen (Wm, NIBM, Rbl, … ) > Het NSL > Maatregelen >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Stoffen 0zon H20 Zware metalen N02 C0 Lood S02 C02 Geur woestijnzand PM10 Zeezout Lucht: mengsel van gassen Luchtkwaliteit: welke stoffen spelen een rol – welke een beetje - welke niet? N0x Benzeen >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

X X X Stoffen 0zon H20 Zware metalen N02 C0 S02 Lood C02 Geur woestijnzand PM10 Zeezout Bij specifieke industrieën kunnen metalen wel een rol spelen. Aanpak dmv Europese emissie-eisen N0x Benzeen >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Bronnen Wegverkeer - personenauto’s - vrachtauto’s - bussen - brommers Alles op banden met een verbrandingsmotor erin >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Bronnen Industrie - energie-opwekking - petro-chemie - op- en overslag >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Bronnen Landbouw Huishoudens - pluimveehouderij (en varkens) - CV-installaties - open haarden >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Bronnen Scheepvaart Luchtvaart - zee- + binnenvaart - havens - luchthavens e.o. >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Bronnen - Emissies Uit PBL-rapport Gaat over ‘menselijke’ bronnen – natuurlijke bronnen niet genoemd. Voor PM10 zijn die relatief groter >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Kaartjes gekregen van RIVM, april 2010 PM10: achtergrond 2011 NO2: achtergrond 2015 >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

>> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Bronnen  Immissie Emissie ≠ Immissie Immissie: het binnendringen door een verontreinigende stof Bron – Overdracht – Blootstelling * afstand * omgevingskenmerken  verdunning Immissie: het binnendringen door een verontreinigde stof Omgevingskenmerken: wel/niet scherm, bebouwing, bomen, tunnelvorming >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Aantal getroffen personen Gezondheidseffecten Fijn stof Langdurig: 18.000 x vervroegd overlijden (10 jaar) Kortdurend: 3000 x vervroegd overlijden (enkele maanden) Ozon 1500 x vervroegd overlijden NO2 / NOx Indicator / tracer-gas Gezondheid Sterfte Ziekte Fysiologische veranderingen Blootstelling Aantal getroffen personen Ernst Cijfers in NL per jaar NB: schattingen zijn nog onzeker, mn die voor langdurige blootstelling aan fijn stof. De onderzoeken daarnaar lopen nl lange tijd, en daarvan zijn nu eerste resultaten bekend. NB: in media ciculeert vaak een cijfer van 5000x vervroegd overlijden door luvo, dit is een optelling van effecten door fijn stof (kortdurend) en ozon (ongeveer 4500 totaal). NO2: dergelijke cijfers niet voor berekend, want gezondheidseffecten van NO2 an sich lijken relatief beperkt, mn effecten bij mensen die al zwakke gezondheid/luchtwegklachten hebben. De GGD ziet NO2 voornamelijk als indicator voor het mengsel verkeersregelateerde lucht (oftwel: die duizenden stofen die uit de uitlaat komen). >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Plaatje longen: www.mmk.be  Belgische GGD Plaatje Daly’s: RIVM DALY = Disability-Adjusted Life-Year Maat voor ziektelast ('burden of disease') in een populatie (uitgedrukt in tijd); opgebouwd uit het aantal verloren levensjaren (door vroegtijdige sterfte), en het aantal jaren geleefd met gezondheidsproblemen (bijvoorbeeld een ziekte), gewogen voor de ernst hiervan (ziektejaarequivalenten). In deze maat komen drie belangrijke aspecten van de volksgezondheid terug, te weten 'kwantiteit' (levensduur) en 'kwaliteit' van leven, en het aantal personen dat een effect ondervindt. >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Geschat effect van anthropogeen PM2 Geschat effect van anthropogeen PM2.5 op levensduurverwachting [maanden] Bron: IIASA Effecten van menselijke uitstoot (niet natuurlijk, zoals vulkanisme, zeezout ed). Bij huidige (EU)regelgeving, niet zoveel verschil tussen 2010 en 2020. Mogelijkheden 2020 (eerst muisklik!): maximum (technisch) haalbare reductie. Loont gezondheidkundig dus zelfs om meer op fijn stof in te zetten dan regelgeving voorschrijft. NB: is gemiddelde. Treft niet alle mensen. Andere cijfers: minimaal 18.000 mensen in NL sterven vroegtijdig (tot enkele jaren) door fijn stof (PM 10) NL: enkele jaren eerder sterfte nu (donkerrood=36 mnd) The International Institute for Applied Systems Analysis (IIASA) is a non-governmental research organization. It conducts inter-disciplinary scientific studies on environmental, economic, technological and social issues in the context of human dimensions of global change. 2000 2010 2020 >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Voorstellen: … Tijd voor maatregelen Voorstellen door ‘de zaal’ (interactie) Na inventarisatie: hoe is het op dit moment aangepakt – overeenkomsten, verschillen met suggesties uit de zaal >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Dossier Luchtkwaliteit Europa - Normen (Emissie + Immissie) - Meetmethoden - Rapportage NL - Normen (E + I) - Wet- en regelgeving Milieu - Ruimtelijke Ordening (RO) - Maatregelen (NSL) - Monitoring + rapportage >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Normen PM10 - fijnstof NO2 Jaar: 40 μg/m3 jaargemiddeld Dag: max. 35x per jaar overschrijding daggem. norm 50 μg/m3 (= ca. 32 μg/m3 jm.) Wanneer: 2011 NO2 Dag: max. 18x per jaar overschrijding uurnorm 200 μg/m3 Wanneer: 2015 * Wet milieubeheer (Wm), titel 5.2 luchtkwaliteitseisen * Bijlage 2, Wm >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Wm 5.16: voorwaarden ontwikkeling 1. Geen negatieve gevolgen voor luchtkwaliteit 2. Verslechtering is ‘Niet In Betekenende Mate’ (NIBM) 3. Geen overschrijding van normen 5. Luchtkwaliteit per saldo gelijk blijft / verbetert 4. Past binnen NSL >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

PM10, 2005 NO2, 2005 Bron: MNP Jaargemiddelde in µg/m³ < 24 24 - 28 28 - 32 > 32 EU-grenswaarde Jaargemiddelde in µg/m³ < 20 20 - 30 30 - 40 > 40 EU-grenswaarde PM10, 2005 NO2, 2005 Bron: MNP >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Volgens velen ongewenst: oplossing NIBM In gebieden met norm-overschrijdingen  geen nieuwe bronnen. Eerst slot op de kraan, dan beginnen met dweilen. Gevolg: bouw op slot Volgens velen ongewenst: oplossing NIBM >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Wm 5.16: voorwaarden ontwikkeling 1. Geen negatieve gevolgen voor luchtkwaliteit 2. Verslechtering is ‘Niet In Betekenende Mate’ (NIBM) 3. Geen overschrijding van normen 5. Luchtkwaliteit per saldo gelijk blijft / verbetert 4. Past binnen NSL >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Niet In Betekenende Mate (NIBM) - Kleine projecten – geringe bijdrage + Dalende achtergrondconcentraties + Generieke maatregelen Alleen PM10 en NO2 Max. bijdrage 1,2 μg/m3 (3% jaarnorm) Ook bij norm-overschrijdingen * NIBM-tabellen * NIBM-tool: # (vracht)auto’s * Handreiking NIBM >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Regeling NIBM (voor heel Nederland) Woningen: 1500/3000 Kantoren: 100.000/200.000 m2 Spoorwegemplacementen: 7500 dieseltractie-uren Landbouwinrichtingen Veehouderijen: lijst dieraantallen (dus niet alleen voor NSL regio’s) Gaat steeds om netto aantal woningen, kantoorruimte (dus wat erbij komt vanwege besluit). Aantal afh van ontslutingswegen (waar luvo zich concentreert). Combi woningen en kantoren: formule in Regeling NIBM. Emplacementen: alleen DIESELtractieuren. Dieselloze treinen: 0 dtu, dus altijd NIBM Landbouwinrichtingen, altijd NIBM: Bv kinderboerderijen, witloftrek, niet verwarmd, open grondteelt: altijd NIBM Glastuinbouw (verwarmd): afh van oppervlakte Veehouderijen: emissiefactoren nu beter in beeld, maar nog discussie over (toekomstige) beoordelingsafstand. Dus nog geen NIBM tabellen. Gebruik ISL3a voor berekeningen, vanaf grens inrichting. >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Wm 5.16: voorwaarden ontwikkeling 1. Geen negatieve gevolgen voor luchtkwaliteit 2. Verslechtering is ‘Niet In Betekenende Mate’ (NIBM) 3. Geen overschrijding van normen 5. Luchtkwaliteit blijft per saldo gelijk of verbetert 4. Past binnen NSL >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

5. Luchtkwaliteit blijft per saldo gelijk of verbetert Saldering # blootgestelde mensen kleiner Afstandsnorm Voorbeeld: ringweg Onlosmakelijk verbonden maatregelen Vastliggen in besluit Gereed voor vervuiling start Voorbeeld: HOV door nieuwe en bestaande wijk >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Wm 5.16: voorwaarden ontwikkeling 1. Geen negatieve gevolgen voor luchtkwaliteit 2. Verslechtering is ‘Niet In Betekenende Mate’ (NIBM) 3. Geen overschrijding van normen 5. Luchtkwaliteit per saldo gelijk blijft / verbetert 4. Past binnen NSL >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Het NSL NSL = Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Doelen NSL: Gezondheid Grenswaarden tijdig halen Doorgang ruimtelijke ontwikkelingen * Gemeenten, provincies, RWS en IenM * Projecten én maatregelen + luchtkwaliteit * Afgelopen jaar + 2011, 2015 en 2020 * Derogatie (uitstel) * Monitoring(stool) + EU-rapportage >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

>> Als het gaat om milieu en leefomgeving

>> Als het gaat om milieu en leefomgeving

>> Rekenen is niet altijd nodig<< Aannemelijk maken dat … … geen overschrijding van de normen? … bijdrage NIBM is? … past binnen NSL? Kwalitatief / Kwantitatief Eerder onderzoek vergelijkbare situatie Globale (achtergrond)informatie Toets ontwikkeling aan Regeling NIBM + NIBM-tool Berekenen met rekenmodel (Meten) (Windtunnelonderzoek) >> Rekenen is niet altijd nodig<< >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Rekenmethoden * Regeling Beoordeling Luchtkwaliteit 2007 (Rbl / Rbl 2007) * Standaard RekenMethodes (SRM) SRM1: Wegen in bebouwde omgeving CAR, NSL-rekentool SRM2: Wegen in ‘open veld’ ISL2, NSL-rekentool SRM3: Inrichtingen / bedrijven ISL3a >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Toepasbaarheidsbeginsel & blootstellingscriterium “Op een verstandige wijze toetsen op plaatsen waar de bevolking wordt blootgesteld, significant t.o.v. de middelingstijd van de betreffende grenswaarde.” Niet toetsen op: Niet toegankelijke locaties of waar geen vaste bewoning is terreinen van inrichtingen (Arbo) de rijbaan van wegen en de middenberm >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Goede RO * Andere locatie voor bronnen? * Andere ruimtelijke uitvoering? * Andere locatie gevoelige bestemmingen? Kwetsbare groepen * Kinderen (ook ongeboren) * Ouderen * Zieken (luchtwegen en hart-bloedvaten) Goede RO: “De meest kwetsbare groep op de minst vervuilde plek” Scheiden van functies >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Besluit gevoelige bestemmingen Scholen Kinderopvang Bejaardentehuizen Verpleeghuizen Verzorgingstehuizen Minimale afstanden: Snelweg: 300 meter Prov. weg: 50 meter Bedoelt: veel afstand tot grote bronnen Discussie over woningen >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Maatregelen * Overschrijdingen voorkomen – ook RO * Overschrijdingen aanpakken * Gezondheidswinst – ook RO Vervoersprestatie op locatie (VPL) - RO Maatregelenmix SOLVE (CROW) >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Voorbeelden maatregelen Reconstructie wegen Verbeteren fietsnetwerk + -voorzieningen Schone bussen – concessieverlening Verkeerslichten aanpassen / groene golf Schoon eigen wagenpark Milieuzone vrachtverkeer Verbeteren OV + OV-voorzieningen Vervoermanagement Vulpunten schone brandstoffen Aanleg + uitbreiding P+R en transferia Dynamische VerkeersManagement Verkeerscirculatie / routering >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Maatregelenmix concentratie >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Overzicht Wet milieubeheer (Wm), titel 5.2 luchtkwaliteitseisen Amvb NIBM + min. regeling NIBM Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 (Rbl) Besluit gevoelige bestemmingen Instrumenten Handreiking ‘NIBM’ + NIBM-tool Handreiking ‘Meten en rekenen’ Handreiking ‘RO en milieu’ Rekenmodellen Maatregelenmix SOLVE >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Meer weten? www.infomil.nl/luchtkwaliteit Handreikingen Rekenmodellen CAR, ISL2 en ISL3a Bureau Monitoring NSL Jurisprudentie Helpdesk luchtkwaliteit en geluid www.rijksoverheid.nl – onderwerp luchtkwaliteit het NSL achtergrondgegevens luchtkwaliteit (GCN, emissiefactoren, meteo) www.nsl-monitoring.nl – monitoringstool, NSL-rekentool www.lml.rivm.nl – landelijk meetnet luchtkwaliteit www.crow.nl/solve - maatregelenmix >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

>> Als het gaat om milieu en leefomgeving

>> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Berekenen Toets grenswaarden: Totale concentraties NO2: jaarnorm ; PM10: dagnorm Cumulatie andere bronnen Evt. extra stoffen Marge tov grenswaarden Bijdrage bron (NIBM) Blootstelling Maatgevende toetspunten >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Toepasbaarheidsbeginsel In de Wm: “Normen gelden overal maar behoeven niet overal te worden getoetst.” “Op een verstandige wijze toetsen op plaatsen waar de bevolking wordt blootgesteld, significant t.o.v. de middelingstijd van de betreffende grenswaarde.” Niet toetsen op: locaties in gebieden waartoe het publiek geen toegang heeft + waar geen vaste bewoning is terreinen waarop een of meer inrichtingen zijn gelegen (+ arbo van toepassing is) de rijbaan van wegen en de middenberm van wegen, tenzij voetgangers normaliter toegang tot de middenberm hebben. >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Spelregels uitvoeren luchtkwaliteitstoets Besluit gevoelige bestemmingen Besluit NIBM Wm titel 5.2 (art. 5.16 / 5.20) Wat? Waar? Waarom? Waar? Wat? MR RBL2007 Besluit derogatie NSL Hoe? Waar? Wat? Wat? Hoe? MR Projectsaldering Besluit Maatregelen richtwaarden Wat? Hoe? >> Als het gaat om milieu en leefomgeving