De waarde van de ondergrond Dr. Elbert Dijkgraaf Erasmus Competition and Regulation institute SEOR Faculteit der Economische Wetenschappen

Inhoud •Aanleiding •KWO •+ bodemsanering •+ compensatie daling temperatuur •Herstructurering landelijk gebied •Beleid •Conclusies •Aanbevelingen

Aanleiding •Verzoek en opdracht: TTE •Zwolle zoekt naar gebiedsgerichte aanpak •Welke rol kan water hierin spelen? •Specifieke invulling: KWO –Potentieel grote bron van energie: ruim voorhanden –CO 2 -vriendelijk •Financiering? •Vervuild grondwater? •Thermische vervuiling?

KWO •Nieuwbouw: alle objecten •Bestaande bouw: renovatie (50%) en sanering (25%) •Waarde: verschil tussen baten en kosten: –Kosten: KWO-systeem: •Type gebruik •Schaalgrootte –Baten: Energiebesparing: •Hoger voor kantoren (koude)

KWO •Nieuwbouw: alle objecten •Bestaande bouw: renovatie (50%) en sanering (25%) •Waarde: verschil tussen baten en kosten: –Kosten: KWO-systeem: •Type gebruik •Schaalgrootte –Baten: Energiebesparing: •Hoger voor kantoren (koude) •Terugverdientijd: –Woningen: 10/11 jaar –Kantoren: 7 jaar

Waardecreatie KWO •Hogere baten dan kosten door energiebesparing: 132 mln euro •CO 2 -reductie: 12 mln euro •Totaal: euro per woning en 14 euro per m 2 kantoor

Waardecreatie KWO •Hogere baten dan kosten door energiebesparing: 132 mln euro •CO 2 -reductie: 12 mln euro •Totaal: euro per woning en 14 euro per m 2 kantoor •Gevoeligheidsanalyses: geen negatieve waarde mogelijk •Belangrijkste factoren –prijs energiebesparing –energievraag –levensduur woning –benutting KWO

KWO en bodemsanering •Vaak verontreinigd grondwater aanwezig •In centrum Zwolle: 15 mln m 3 verontreinigd water •Grote bedreiging, maar nog grotere kans •Filters toevoegen: tweesnijdend zwaard •Jaarlijks kan 50% doorspoeld worden (lage delta t) •Kosten: filters, kool, dimensionering, meer onderhoud en hoger debiet

KWO en bodemsanering •Vaak verontreinigd grondwater aanwezig •In centrum Zwolle: 15 mln m 3 verontreinigd water •Grote bedreiging, maar nog grotere kans •Filters toevoegen: tweesnijdend zwaard •Jaarlijks kan 50% doorspoeld worden (lage delta t) •Kosten: filters, kool, dimensionering, meer onderhoud en hoger debiet •Reinigingskosten: 0,88 euro per m 3 (normaal 8 euro) •Zwolle: kostenvoordeel is 64 miljoen euro

KWO en compensatie temperatuur •Nadeel KWO: thermische vervuiling •Bovendien: efficiëntie daalt van KWO •Twee mogelijke compensatievormen: –drainagewater –zonne-panelen

KWO en compensatie temperatuur •Nadeel KWO: thermische vervuiling •Bovendien: efficiëntie daalt van KWO •Twee mogelijke compensatievormen: –drainagewater –zonne-panelen •Drainagewater economisch te prefereren: –kosten KWO dalen harder dan kosten van drainage stijgen –per saldo daalt terugverdientijd met ruim 1 jaar •Zonne-panelen: terugverdientijd stijgt met 6 jaar

Herstructurering landelijk gebied •Toegevoegde waarde water kan groot zijn: –Drinkwater: 0,42 euro per m 3 –Frisdrank: 9 euro per m 3 –Flessenwater: 100 euro per m 3 •Stel: 1 miljoen m 3 verhandeld water (2,5% flessenwater; 2,5% frisdrank en rest drinkwater)

Herstructurering landelijk gebied •Toegevoegde waarde water kan groot zijn: –Drinkwater: 0,42 euro per m 3 –Frisdrank: 9 euro per m 3 –Flessenwater: 100 euro per m 3 •Stel: 1 miljoen m 3 verhandeld water (2,5% flessenwater; 2,5% frisdrank en rest drinkwater) •Stel: 40 hectare herstructuringsgebied •Per hectare euro beschikbaar

Beleid •Wie investeert en wie profiteert? –Emissierechten –Rol gemeente, projectontwikkelaar: contracten •Wie coördineert? –Verschillende partijen –Verschillende wetten •Wie optimaliseert? Schaalvoordelen!

Conclusies •Water is mooi voorbeeld van duurzame mogelijkheden •CO 2 -emissie kan dalen •Geen thermische vervuiling •Aanpak grondwatervervuiling •Financiering van herstructurering •Levert ook nog geld op

Aanbevelingen •Plan integraal •Wijs trekker aan •Investeerder moet kunnen incasseren •Betrek KWO bij nieuwbouw, sanering en renovatie •Kijk naar synergie •Vervuiler betaalt moet soms gebruiker betaalt worden •Onderzoek tegengaan thermische vervuiling •Gebruik indien mogelijk grondwater als productiemiddel •Gebruik gebiedsgerichte inkomsten voor gebiedsgerichte investeringen

Meer informatie Dr. Elbert Dijkgraaf SEOR-ECRi Erasmus Universiteit Rotterdam Tel: